Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2024 roku

Sąd Rejonowy w Gdyni VI Wydział Gospodarczy, w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Rejonowego Justyna Supińska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Marta Denc

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2024 roku w Gdyni

na rozprawie

w postępowaniu gospodarczym

sprawy z powództwa Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatowych w K.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G.

o zapłatę

I.  odmawia odrzucenia pozwu;

II.  zasądza od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. na rzecz powoda Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatowych w K. kwotę 11 960 złotych (jedenaście tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za okres od dnia 28 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty;

III.  zasądza od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. na rzecz powoda Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatowych w K. kwotę 750 złotych (siedemset pięćdziesiąt złotych) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi za okres od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty , tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt VI GC 1303/23

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 05 lipca 2023 roku powód Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatowych w K. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. kwoty 11 960 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za okres od dnia 28 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty, a także kosztów procesu – tytułem naliczonej pozwanemu kary umownej za odstąpienie przez powoda, z przyczyn leżących po stronie pozwanego, od umowy na opracowanie dokumentacji projektowej niezbędnej do dokonania rozbudowy drogi powiatowej numer (...) na odcinku H. – G..

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 06 września 2023 roku w sprawie sygn. akt VI GNc 2488/23 starszy referendarz sądowy Sądu Rejonowego w Gdyni uwzględnił żądanie pozwu w całości.

W sprzeciwie od powyższego orzeczenia pozwany (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. domagał się odrzucenia pozwu oraz podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powoda wskazując, że strony zawarły umowę o dzieło, w związku z czym skoro dzieło nie zostało oddane w terminie do dnia 30 października 2020 roku, to roszczenia powoda zgodnie z treścią art. 646 k.c. uległo przedawnieniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 03 lipca 2019 roku, po przeprowadzeniu przetargu nieograniczonego, Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatowych w K. jako zamawiający zawarł z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. jako wykonawcą umowę numer (...) na opracowanie przez wykonawcę dokumentacji projektowej na przebudowę/rozbudowę dróg powiatowych na terenie Powiatu (...) w zakresie części 4: Rozbudowa drogi powiatowej numer (...) na odcinku H. – G., za wynagrodzeniem w kwocie 119 600 złotych netto (tj. 147 108 złotych brutto).

Strony uzgodniły, że wykonawca wykona i dostarczy kompletną dokumentację projektową stanowiącą przedmiot umowy do dnia 10 grudnia 2019 roku (§ 2).

Strony postanowiły również, że wykonawca zapłaci zamawiającemu karę umowną m. in. za odstąpienie od umowy z przyczyn leżących po stronie wykonawcy w wysokości 10% wynagrodzenia netto (§ 7 ust. 1 pkt 4).

niesporne, a nadto: umowa – k. 12-15 akt

W dniu 10 grudnia 2019 roku Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatowych w K. zawarł z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. aneks numer (...) do umowy numer (...), w którym strony uzgodniły, że wykonawca wykona i dostarczy kompletną dokumentację projektową stanowiącą przedmiot umowy do dnia 24 grudnia 2019 roku (§ 2).

niesporne, a nadto: aneks – k. 16 akt

W dniu 20 grudnia 2019 roku Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatowych w K. zawarł z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. aneks numer (...) do umowy numer (...), w którym strony uzgodniły, że wykonawca wykona i dostarczy kompletną dokumentację projektową stanowiącą przedmiot umowy do dnia 30 czerwca 2020 roku (§ 2).

niesporne, a nadto: aneks – k. 17 akt

W dniu 20 kwietnia 2020 roku Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatowych w K. zawarł z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. aneks numer (...) do umowy numer (...), w którym strony uzgodniły, że wykonawca wykona i dostarczy kompletną dokumentację projektową stanowiącą przedmiot umowy do dnia 30 października 2020 roku (§ 2).

niesporne, a nadto: aneks – k. 18 akt

W piśmie z datą w nagłówku „dnia 03 lipca 2020 roku” Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatowych w K. kontaktował się z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. odnośnie do przedstawionych projektów podziałów nieruchomości.

niesporne, a nadto: pisma – k. 26, 27 akt

W piśmie z datą w nagłówku „dnia 27 sierpnia 2020 roku” geodeta S. F. zwrócił się do Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatowych w K. z prośbą o wskazanie, na jakim etapie znajduje się wykonywanie projektu przebudowy drogi relacji H. – G. przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. z uwagi na brak kontaktu z tym podmiotem i konieczność wykonania zleconej mu mapy z projektem podziału nieruchomości.

W odpowiedzi na powyższe Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatowych w K. poinformował, że w marcu 2020 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. przedstawił wstępne projekty podziałów nieruchomości, które nie zostały jednak zaakceptowane przez zamawiającego i brak jest poprawionej dokumentacji w tym zakresie.

niesporne, a nadto: pismo – k. 19 akt, pismo – k. 20 akt

W związku ze zbliżającym się terminem wykonania umowy, w piśmie z datą w nagłówku „dnia 04 września 2020 roku” Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatowych w K. wezwał (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. do przedstawienia sprawozdania zaawansowania prac, w terminie do dnia 14 września 2020 roku, pod rygorem uznania, że żadne prace nie zostały wykonane.

niesporne, a nadto: pismo wraz z dowodem nadania – k. 28 akt

W dniu 17 września 2020 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. zwrócił się do Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatowych w K. o dokonanie zmiany umowy poprzez częściowe rozliczenie prac po przekazaniu mapy do celów projektowych i częściowe rozliczenie prac po przekazaniu projektów podziału nieruchomości oraz przedłużenie terminu realizacji umowy o kolejne 6 miesięcy z uwagi na sytuację spowodowaną wprowadzeniem stanu epidemii Covid-19, w tym związaną z brakiem podejmowania czynności w ramach postępowań administracyjnych, nieobecnością pracowników (w okresie od marca do czerwca), ograniczeniem wydajności innych podmiotów, np. właścicieli infrastruktury, jak też spadkiem dochodów wykonawcy.

niesporne, a nadto: pismo – k. 21 akt

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. w terminie do dnia 30 października 2020 roku nie wykonał i nie dostarczył kompletnej dokumentacji projektowej stanowiącej przedmiot umowy.

niesporne

Wobec braku decyzji Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatowych w K. m. in. o przedłużeniu terminu realizacji umowy, w piśmie z datą w nagłówku „dnia 30 grudnia 2020 roku” (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. na podstawie art. 640 k.c. złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy numer (...).

niesporne, a nadto: pismo – k. 22 akt

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. w terminie do dnia 30 kwietnia 2021 roku nie wykonał i nie dostarczył kompletnej dokumentacji projektowej stanowiącej przedmiot umowy.

niesporne

W piśmie z datą w nagłówku „dnia 22 czerwca 2021 roku” Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatowych w K. poinformował (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G., że odstąpienie od umowy dokonane w piśmie z datą w nagłówku „dnia 30 grudnia 2020 roku” jest nieskuteczne, albowiem okoliczność braku wyrażenia zgody na przedłużenie terminu wykonania prac nie stanowi żadnego zaniechania ani naruszenia umowy przez zamawiającego.

Nadto Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatowych w K. w oparciu o treść art. 492 ¹ k.c. złożył (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. oświadczenie o odstąpieniu od umowy z uwagi na brak zamiaru po stronie wykonawcy realizacji umowy i wezwał do zapłaty kary umownej naliczonej w związku z tym odstąpieniem w kwocie 11 960 złotych (§ 7 ust. 4 pkt 1 umowy), w terminie 3 dni od dnia odbioru oświadczenia.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. odebrał powyższe pismo w dniu 24 czerwca 2022 roku.

niesporne, a nadto: pismo – k. 23 akt, potwierdzenie odbioru – k. 24 akt, wydruk wiadomości mailowej – k. 24v akt

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w niniejszej sprawie w części, w jakiej nie był on kwestionowany przez stronę przeciwną, Sąd ustalił na podstawie oświadczeń stron.

Sąd uwzględnił także wyżej wymienione dowody z dokumentów przedłożonych przez powoda w toku postępowania, których zarówno autentyczność, jak i prawdziwość w zakresie twierdzeń w nich zawartych nie budziła wątpliwości Sądu, a zatem brak było podstaw do odmowy dania im wiary, tym bardziej, że nie były one kwestionowane w zakresie ich mocy dowodowej przez żadną ze stron. Pozostałe dokumenty zgromadzone w aktach sprawy nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia, gdyż nie wnosiły do sprawy żadnych nowych, istotnych okoliczności.

Sąd nie przeprowadził dowodu z zeznań świadka A. P. oraz z dowodu przesłuchania stron, albowiem powód w piśmie z datą w nagłówku „dnia 21 grudnia 2023 roku” (data prezentaty: 2023-12-17, k. 77-79 akt) cofnął wnioski w tym zakresie.

W ocenie Sądu powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W niniejszej sprawie Powiat (...) – Zarząd Dróg Powiatowych w K. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. kwoty 11 960 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za okres od dnia 28 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty, a także kosztów procesu – tytułem naliczonej pozwanemu kary umownej za odstąpienie przez powoda, z przyczyn leżących po stronie pozwanego, od umowy na opracowanie dokumentacji projektowej niezbędnej do dokonania rozbudowy drogi powiatowej numer (...) na odcinku H. – G..

Kwestionując żądanie pozwu pozwany (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. domagał się odrzucenia pozwu oraz podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powoda wskazując, że strony zawarły umowę o dzieło, w związku z czym – skoro dzieło nie zostało oddane w terminie do dnia 30 października 2020 roku – to roszczenia powoda zgodnie z treścią art. 646 k.c. uległo przedawnieniu.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do żądania odrzucenia pozwu, to Sąd w punkcie pierwszym wyroku na podstawie art. 199 k.p.c. w zw. z art. 1099 k.p.c. stosowanymi a contrario odmówił odrzucenia pozwu, albowiem w sprawie nie zaistniała żadna z przesłanek dokonania tej czynności wskazana w przepisie art. 199 k.p.c. oraz art. 1099 k.p.c.

Przechodząc zaś do merytorycznej oceny powództwa, to wskazać należy, że zasadniczo okoliczności sprawy nie były sporne, w tym w szczególności pozwany nie kwestionował twierdzeń powoda o skuteczności jego (powoda) oświadczenia o odstąpieniu od umowy z przyczyn leżących po stronie pozwanego, co warunkowało możliwość naliczenia kary umownej przewidzianej w § 7 ust. 1 pkt 4 umowy, jak też jej wysokości, na żadnym etapie postępowania nie podnosił bowiem zarzutu bezskuteczności oświadczenia powoda o odstąpieniu od umowy.

Niezależnie od tego Sąd zważył, że jak wynikało z przeprowadzonych w sprawie dowodów, termin wykonania umowy, tj. wykonania i dostarczenia kompletnej dokumentacji projektowej stanowiącej przedmiot umowy, był kilkukrotnie zmieniany (przedłużany). Ostatecznie na mocy zawartego w dniu 20 kwietnia 2020 roku aneksu numer (...) do umowy numer (...) strony uzgodniły, że wykonawca (pozwany) wykona i dostarczy kompletną dokumentację projektową stanowiącą przedmiot umowy do dnia 30 października 2020 roku. Nie było przy tym sporne, że przed upływem tego terminu i w związku z brakiem działań pozwanego odnośnie do projektu podziału nieruchomości powód wzywał pozwanego do przedstawienia sprawozdania zaawansowania prac, w terminie do dnia 14 września 2020 roku, pod rygorem uznania, że żadne prace nie zostały wykonane, zaś pozwany zwrócił się wówczas do powoda o dokonanie zmiany umowy poprzez częściowe rozliczenie prac po przekazaniu mapy do celów projektowych, częściowe rozliczenie prac po przekazaniu projektów podziału nieruchomości oraz przedłużenie terminu realizacji umowy o kolejne 6 miesięcy z uwagi na sytuację spowodowaną wprowadzeniem stanu epidemii Covid-19, w tym związaną z brakiem podejmowania czynności w ramach postępowań administracyjnych, nieobecnością pracowników (w okresie od marca do czerwca 2020 roku), ograniczeniem wydajności innych podmiotów, np. właścicieli infrastruktury, jak też spadkiem dochodów wykonawcy. Jednocześnie wobec braku stanowiska powoda, pozwany w piśmie z datą w nagłówku „dnia 30 grudnia 2020 roku” na podstawie art. 640 k.c. odstąpił od umowy numer (...) przy czym ani w terminie do dnia 30 października 2020 roku ani też w terminie do dnia 30 kwietnia 2021 roku (zakładając przedłużenie terminu wykonania umowy zgodnie z prośbą pozwanego) pozwany nie wykonał i nie dostarczył powodowi kompletnej dokumentacji projektowej. Jak już wskazano powyżej, pozwany nie kwestionował twierdzeń powoda, że to jego oświadczenie (pozwanego) o odstąpieniu od umowy nie było skuteczne, niemniej jednak Sąd ocenił je biorąc pod uwagę także treść art. 15r ustawy z dnia 02 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, Dz. U. z 2023 roku, poz. 1327 ze zmianami) – w brzmieniu obowiązującym w dacie składania tego oświadczenia. Zgodnie bowiem z tym przepisem strony umowy w sprawie zamówienia publicznego, w rozumieniu ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych, niezwłocznie, wzajemnie miały informować się o wpływie okoliczności związanych z wystąpieniem Covid-19 na należyte wykonanie tej umowy, o ile taki wpływ wystąpił lub mógł wystąpić. Strony umowy potwierdzały ten wpływ dołączając do informacji, o której mowa powyżej, oświadczenia lub dokumenty, które mogły dotyczyć w szczególności: 1) nieobecności pracowników lub osób świadczących pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, które uczestniczą lub mogłyby uczestniczyć w realizacji zamówienia; 2) decyzji wydanych przez Głównego Inspektora Sanitarnego lub działającego z jego upoważnienia państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, w związku z przeciwdziałaniem Covid-19, nakładających na wykonawcę obowiązek podjęcia określonych czynności zapobiegawczych lub kontrolnych; 3) poleceń lub decyzji wydanych przez wojewodów, ministra właściwego do spraw zdrowia lub Prezesa Rady Ministrów, związanych z przeciwdziałaniem Covid-19, o których mowa w art. 11 ust. 1-3; 4) wstrzymania dostaw produktów, komponentów produktu lub materiałów, trudności w dostępie do sprzętu lub trudności w realizacji usług transportowych; 5) innych okoliczności, które uniemożliwiają bądź w istotnym stopniu ograniczają możliwość wykonania umowy; 6) okoliczności, o których mowa w pkt 1-5, w zakresie w jakim dotyczą one podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy (pkt 1). Strona umowy na podstawie otrzymanych oświadczeń lub dokumentów, o których mowa w ust. 1 i 2, w terminie 14 dni od dnia ich otrzymania, miała przekazać drugiej stronie swoje stanowisko wraz z uzasadnieniem, odnośnie do wpływu okoliczności, o których mowa w ust. 1, na należyte jej wykonanie (ust. 3). Zamawiający, po stwierdzeniu, że okoliczności związane z wystąpieniem Covid-19, o których mowa w ust. 1, wpływają na należyte wykonanie umowy, o której mowa w ust. 1, w uzgodnieniu z wykonawcą miał dokonać zmiany umowy, w szczególności przez: 1) zmianę terminu wykonania umowy lub jej części lub czasowe zawieszenie wykonywania umowy lub jej części; 2) zmianę sposobu wykonywania dostaw, usług lub robót budowlanych; 3) zmianę zakresu świadczenia wykonawcy i odpowiadającą jej zmianę wynagrodzenia lub sposobu rozliczenia wynagrodzenia wykonawcy, o ile wzrost wynagrodzenia spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekroczy 50% wartości pierwotnej umowy (ust. 4). W przypadku stwierdzenia, że okoliczności związane z wystąpieniem Covid-19, o których mowa w ust. 1, mogły wpłynąć na należyte wykonanie umowy, o której mowa w ust. 1, zamawiający, w uzgodnieniu z wykonawcą, mógł dokonać zmiany umowy zgodnie z ust. 4.

Niesporne w sprawie pozostawało, że mimo wniosku pozwanego o zmianę umowy uzasadnioną okolicznościami związanymi z wystąpieniem Covid-19, zamawiający (powód) nie przedstawił pozwanemu swojego stanowiska na piśmie. Sąd zważył przy tym, że powyższy przepis nie zastrzegał dla wyrażenia tegoż stanowiska żadnej formy, w tym formy pisemnej i co istotniejsze – pod rygorem nieważności, czy uznania wniosku strony domagającej się zmiany umowy za zasadny i skutkujący automatyczną zmianę umowy, czy konieczność dokonania jej zmiany zgodnie z wnioskiem. W sytuacji zatem gdy we wskazanym w ustawie terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku o zmianę umowy, powód nie przedstawił swojego stanowiska w tej sprawie na piśmie, bynajmniej nie skutkowało to ani zawieszeniem terminu wykonania umowy ani automatycznym jego przedłużeniem. Takie zachowanie powoda było zaś wyrazem braku jego (powoda) aprobaty dla wskazanych argumentów pozwanego mających uzasadniać m. in. zmianę terminu wykonania umowy, czy sposób rozliczania się. Wola strony mogła być bowiem wyrażona w dowolny sposób, także w sposób dorozumiany. Sąd zważył przy tym, że to do wyłącznej decyzji powoda jako zamawiającego cytowana powyżej ustawa pozostawiła ocenę, czy okoliczności wskazane przez wykonawcę (pozwanego) wpływały lub mogły wpłynąć na należyte wykonanie umowy. Powód jako zamawiający nie miał więc w żadnej mierze obowiązku przedłużenia umowy, czy wprowadzenia innych zmian w umowie, a więc uwzględnienia wniosku pozwanego, brak decyzji w tym zakresie w żadnej mierze nie mógł więc zostać poczytany jako brak współdziałania zamawiającego przy wykonywaniu dzieła, zwłaszcza że powód już kilkukrotnie wcześniej godził się na przedłużenie terminu. Z tego też względu oświadczenie pozwanego o odstąpieniu od umowy w oparciu o przesłankę z art. 640 k.c. (brak współdziałania zamawiającego) nie było skuteczne, czego zresztą pozwany nie kwestionował.

Skuteczne było natomiast oświadczenie o odstąpieniu od umowy złożone przez powoda w trybie art. 492 ¹ k.c. Sąd miał bowiem na uwadze, że jak już wskazano powyżej pozwany ani w terminie do dnia 30 października 2020 roku ani w terminie do dnia 30 kwietnia 2021 roku (zakładając przedłużenie terminu wykonania umowy zgodnie z prośbą pozwanego) nie wykonał i nie dostarczył powodowi kompletnej dokumentacji projektowej i co więcej, jego oświadczenie w piśmie z datą w nagłówku „dnia 30 grudnia 2020 roku” powód zasadnie odczytał jako brak woli pozwanego spełnienia świadczenia – wykonania dokumentacji projektowej, skoro pozwany oświadczył, że od umowy na jej wykonanie odstępuje. Powyższe oświadczenie jednoznacznie więc wskazywało, że pozwany nie spełni swojego świadczenia.

Całokształt powyższych okoliczności, jak też ustalona przez Sąd sekwencja zdarzeń – niekwestionowane zresztą przez pozwanego – jednoznacznie wskazują więc, że powód odstąpił skutecznie od umowy z pozwanym w trybie art. 492 ¹ k.c., a zatem z przyczyn leżących po stronie pozwanego, co uprawniało go do naliczenia kary umownej przewidzianej w § 7 ust. 1 pkt 4 umowy, w kwocie 10% wartości netto wynagrodzenia pozwanego. Raz jeszcze podkreślić należy, że pozwany na żadnym etapie postępowania nie podnosił zarzutu bezskuteczności przedmiotowego oświadczenia powoda i przeciwko żądaniu zapłaty spornej kary powołał się jedynie na zarzut przedawnienia roszczenia. W ocenie Sądu jednakże zarzut ten nie był zasadny.

Poza sporem pozostawało, że strony łączyła umowa o dzieło. Zgodnie bowiem z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Stosownie natomiast do treści art. 646 k.c. roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.

Wobec zaś zakreślonych powyżej ram sporu, rozważyć zatem należało, czy roszczenie o zapłatę kary umownej zastrzeżonej na wypadek odstąpienia od umowy o dzieło jest roszczeniem wynikającym z umowy o dzieło w rozumieniu art. 646 k.c., do którego znajdzie zastosowanie dwuletni termin przedawnienia, czy też „odrywa się” ono od umowy o dzieło, z której wynika i podlega terminowi przedawnienia zgodnie z przepisem art. 118 k.c.

Zagadnienie to było już przedmiotem analizy Sądu Najwyższego, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 października 2006 roku (sygn. akt IV CSK 178/06) jednoznacznie wskazał, że roszczenie o zapłatę kary umownej zastrzeżonej na wypadek wypowiedzenia umowy o dzieło zawartej na czas oznaczony nie jest roszczeniem wynikającym z umowy o dzieło w rozumieniu art. 646 k.c. Sąd Najwyższy wskazał, że założenie, że zastrzeżona w umowie o dzieło kara umowna przedawnia się na podstawie art. 646 k.c. można uznać za trafne tylko w przypadkach, w których kara umowna została przewidziana jako zryczałtowane odszkodowanie, względnie rekompensata innego rodzaju, za niewykonanie obowiązków należących do istoty umowy o dzieło, z których roszczenie może powstać w związku z oddaniem dzieła, tj. za niewykonanie dzieła, wykonanie wadliwe albo z opóźnieniem, albo niezwrócenie zamawiającemu materiałów lub nieodebranie dzieła (art. 633 k.c., art. 635 k.c., art. 636 k.c., art. 637 § 2 k.c., art. 643 k.c. w zw. z art. 471 k.c., tak też Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 11 kwietnia 2003 roku, sygn. akt III CZP 61/03). Tylko w takich przypadkach możliwe jest ustalenie początku wymagalności roszczeń odszkodowawczych wynikających z umowy o dzieło pod kątem oceny, czy upłynął dwuletni termin określony w art. 646 k.c. Podkreślenia wymaga przy tym, że przepis ten reguluje nie tylko termin przedawnienia, ale także początek biegu tego terminu, określając go na dzień oddania dzieła, względnie dzień, w którym zgodnie z umową dzieło miało być oddane (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 roku, sygn. akt III CZP 63/01).

W rozpoznawanej sprawie strony zastrzegły, że wykonawca zapłaci zamawiającemu „karę umowną” m. in. za odstąpienie od umowy z przyczyn leżących po stronie wykonawcy w wysokości 10% wynagrodzenia netto (§ 7 ust. 1 pkt 4). Tego rodzaju zastrzeżenie, niebędące w istocie karą umowną w rozumieniu art. 482 § 1 k.c., ale bez wątpienia mające charakter represyjny, dopuszczalne jest w świetle zasady swobodnego kształtowania stosunku prawnego (art. 353 ¹ k.c.), choć nie jest charakterystyczne dla umowy o dzieło ani nie może być postrzegane jako źródło roszczeń „wynikających z umowy o dzieło” w rozumieniu art. 646 k.c. Nie dotyczy ono bowiem wykonania dzieła, jego jakości i terminowości wykonania ani obowiązków stron w zakresie dostarczenia i zwrotu materiałów, czy kwestii wynagrodzenia, które to obowiązki są właściwe dla umowy o dzieło, a ich niewykonanie może się ujawnić dopiero w związku z oddaniem lub nieoddaniem dzieła (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 października 2006 roku, sygn. akt IV CSK 178/06). Może być elementem każdej innej umowy okresowej, od której odstąpienie albo której rozwiązanie, czy wypowiedzenie skutkuje powstanie szkody lub stawia stronę dotkniętą odstąpieniem, czy wypowiedzeniem w innej niekorzystnej sytuacji. Roszczenie z niego wynikające staje się wymagalne z chwilą wystąpienia umówionego zdarzenia, które nie należy do zdarzeń objętych odpowiedzialnością typową dla danej umowy i nie pozostaje w żadnym związku z kwestią spełnienia świadczenia będącego przedmiotem umowy. W ten sposób powyższe zastrzeżenie odrywa się od rodzaju umowy, w związku z czym w kwestii przedawnienia roszczeń z niego wynikających nie podlega przepisom szczególnym właściwym dla roszczeń z danych stosunków prawnych, lecz rządzi się regułami ogólnymi (art. 118 k.c.). To oderwanie widoczne jest nie tylko w przypadku umowy o dzieło, ale daje się wyraźnie zauważyć przy zawartych na czas oznaczony umowach kontraktacji (art. 624 k.c.), najmu i dzierżawy (art. 677 k.c. i art. 694 k.c.), użyczenia (art. 719 k.c.) lub rachunku bankowego (art. 731 k.c.). Każda z tych umów może być zawarta na czas oznaczony i może zawierać zastrzeżenie swoistej kary umownej na wypadek rozwiązania umowy przed terminem. W świetle wskazanych wyżej przepisów traktujących o przedawnieniu konkretnych roszczeń nie ma wątpliwości, że roszczenie o karę umowną tak zastrzeżoną w powyższych umowach nie podlega przedawnieniu dwuletniemu lub jednorocznemu, o którym mowa w wymienionych przepisach. Roszczenie o sui generis karę umowną zastrzeżoną na wypadek odstąpienia, czy wypowiedzenia umowy o dzieło zawartej na czas oznaczony nie stanowi roszczenia wynikającego z umowy o dzieło w rozumieniu art. 646 k.c. i podlega przedawnieniu na podstawie art. 118 k.c. W rozpoznawanej sprawie oznacza to, że roszczenie powoda podlega przedawnieniu trzyletniemu określonemu w art. 118 k.c. przewidzianemu dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Stanowisko to nie pozostaje przy tym, jak wskazał w powyżej cytowanym wyroku Sąd Najwyższy, w sprzeczności z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 listopada 1997 roku (sygn. akt II CKN 465/97), zgodnie z którym zastrzeżona w umowie o dzieło kara umowna przedawnia się wraz z przedawnieniem zobowiązania głównego (art. 646 k.c.). Wyrok ten został wydany w sprawie, w której dochodzona kara umowna dotyczyła opóźnienia w wykonaniu dzieła, a więc nienależytego wykonania obowiązku terminowości, należącego do istoty umowy o dzieło. Roszczenie odszkodowawcze w tej sprawie co do zasady powstało po upływie terminu, w którym dzieło zgodnie z umową miało być oddane i wynikało z umowy o dzieło w rozumieniu art. 646 k.c. W niniejszej zaś sprawie kara umowna nie została naliczona za opóźnienie w wykonaniu dzieła, lecz za odstąpienie od umowy (spowodowane okolicznościami po stronie pozwanego).

Reasumując, jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 października 2006 roku (sygn. akt II CSK 178/06), który to pogląd tam wyrażony Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w całości podziela, dla ustalenia terminu przedawnienia roszczenia z tytułu kary umownej fundamentalne znaczenie ma ustalenie przedmiotu, który zabezpiecza ta kara. Sąd Najwyższy podkreślił, że zabezpieczenie to może mieć charakter dwojaki. Kara umowna może zabezpieczać wykonanie charakterystycznych dla danej umowy cech, jak np. terminowość, czy jakość wykonania zobowiązania, ale też może być roszczeniem sui generis zastrzeżonym na wypadek przedterminowego rozwiązania umowy, co jest roszczeniem niezależnym od rodzaju umowy. Tylko to drugie zastrzeżenie umowne nie może być postrzegane jako źródło roszczeń „z umowy o dzieło” w rozumieniu art. 646 k.c., a w konsekwencji przepis ten nie kształtuje również terminu jego przedawnienia. Jednocześnie Sąd Najwyższy potwierdził ukształtowane i niesporne w orzecznictwie ani w doktrynie stanowisko, że powyższa konstatacja nie dotyczy kar umownych zastrzeżonych jako zryczałtowane odszkodowanie za niewykonanie obowiązków należących do istoty umowy, tj. m. in. za niewykonanie dzieła, czy wykonanie wadliwe lub z opóźnieniem, które przedawniają się na podstawie art. 646 k.c. W takim przypadku zobowiązanie z tytułu kary umownej ma charakter akcesoryjny wobec zobowiązania głównego i zabezpiecza essentialia negotii danej umowy, a w konsekwencji ulega ono przedawnieniu w oparciu o art. 646 k.c. (tak też Sąd Okręgowy w Białymstoku z dnia 23 maja 2019 roku o sygn. akt II Ca 944/18).

Raz jeszcze wskazać należy, że w niniejszej sprawie przedmiotem dochodzonego roszczenia nie jest kara umowna stanowiąca w istocie zryczałtowane odszkodowanie za niewykonanie dzieła, tj. za naruszenie obowiązków należących do istoty umowy o dzieło, lecz kara umowna za odstąpienie od umowy, a więc roszczenie niewynikające z umowy o dzieło, stąd też do przedawnienia roszczenia powoda nie znajduje zastosowanie dwuletni termin przedawnienia wskazany w art. 646 k.c. i liczony od dnia, w którym dzieło miało być oddane, tj. od dnia 30 października 2020 roku. Roszczenie powoda w niniejszej sprawie podlegało przedawnieniu na zasadach ogólnych dotyczących roszczeń związanych z działalnością gospodarczą (3 lata, art. 118 k.c.). Skoro powód odstąpił od umowy i wezwał pozwanego do zapłaty kary umownej z tego tytułu w czerwcu 2021 roku, to roszczenie powoda przedawniłoby się z dniem 31 grudnia 2024 roku. Powód wytoczył przeciwko pozwanemu powództwo o zapłatę spornej kary w lipcu 2023 roku, a zatem roszczenie powoda w tym czasie nie było przedawnione, a więc zarzut pozwanego w tym zakresie okazał się niezasadny.

Mając na względzie całokształt powyższych rozważań Sąd w punkcie drugim wyroku na podstawie § 7 ust. 1 pkt 4 umowy z dnia 03 lipca 2019 roku wraz z aneksami w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 483 k.c. w zw. z art. 118 k.c. w zw. z art. 481 k.c. oraz na podstawie art. 646 k.c. a contrario zasądził od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. na rzecz powoda Powiatu (...) – Zarządu Dróg Powiatowych w K. kwotę 11 960 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za okres od dnia 28 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty.

O kosztach procesu Sąd orzekł natomiast w punkcie trzecim wyroku zgodnie z art. 98 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 109 k.p.c. zasądzając od pozwanego na rzecz powoda jako strony wygrywającej niniejszą sprawę w całości kwotę 750 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi za okres od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty), co obejmowało opłatę sądową od pozwu.

Jedynie na marginesie wskazać należy, że postanowieniem z dnia 02 maja 2024 roku Sąd, na wniosek powoda, w trybie art. 351 k.p.c., uzupełnił wyrok z dnia 24 kwietnia 2024 roku poprzez dodanie punktu czwartego, w którym zasądził – zgodnie z treścią art. 98 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 109 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2023 roku, poz. 1935) – od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3 600 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, albowiem w niniejszej sprawie powód był reprezentowany przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego, zaś rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w punkcie trzecim wyroku nie obejmowało, mimo wniosku powoda w tym zakresie, tychże kosztów.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...).

SSR Justyna Supińska

Gdynia, dnia 13 maja 2024 roku