Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2024 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni - I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Mateusz Berent

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Małgorzata Świst

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2024 r. w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko A. W. (1), H. W., A. W. (2) i J. W.

o zapłatę, ewentualnie o zmianę wysokości świadczenia pieniężnego

I.  oddala powództwo w zakresie żądania głównego;

II.  oddala powództwo w zakresie żądań ewentualnych;

III.  zasądza od powoda (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz pozwanych A. W. (1), H. W., A. W. (2) i J. W. kwoty po 2.717 zł (dwa tysiące siedemset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 770/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 23 maja 2024 roku

I.

(żądanie i podstawa faktyczna pozwu)

1.  Powódka (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wystąpiła przeciwko A. W. (2), A. W. (1), H. W. i J. W. o zasądzenie od pozwanych kwoty 59.219,47 zł tytułem zwrotu korzyści majątkowej z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia na skutek skorzystania z kapitału udostępnionego przez powoda wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty, ewentualne o zmianę wysokości świadczenia powoda w postaci wypłaconego pozwanym na podstawie umowy kredytu kapitału w związku z istotną zmianą siły nabywczej pieniądza w czasie i ukształtowanie go na poziomie 251.561,20 zł i zasądzenie od pozwanych kwoty 41.561,20 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty. Powód wniósł o zasądzenie ww. kwot solidarnie, ewentualnie in solidum, ewentualnie o zasądzenie w częściach równych od każdego z pozwanych.

2.  W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że w dniu 17 stycznia 2008 roku powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bankiem Spółką Akcyjną umowę kredytu, na podstawie bank wypłacił pozwanym łącznie kwotę 210.000 zł. Sądy powszechne rozpoznające sprawę z powództwa pozwanych uznały, że wyłączną przyczyną nieważności ww. umowy kredytowej było występowanie w niej niedozwolonych postanowień umownych. Powódka wezwała pozwanych do zwrotu udostępnionego kapitału kredytu oraz roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia na skutek skorzystania z kapitału udostępnionego przez powódkę, z zastrzeżeniem, że bank zrzeka się ewentualnych roszczeń restytucyjnych wynikających z unieważnienia umowy. Pozwani, pomimo wezwania, nie rozliczyli się z powodem.

3.  Zdaniem powódki zakres żądania banku w przypadku uznania umowy kredytowej za nieważną jest szerszy niż tylko obowiązek zwrotu uzyskanego świadczenia, co ma miejsce przy zastosowaniu art. 395 §2 k.c. i art. 494 §1 k.c. Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu przewidują obowiązek wydania zwrotu w naturze korzyści uzyskanej kosztem zubożonego, a jeżeli nie jest to możliwe – zwrotu ich wartości. Nieważność umowy kredytu powoduje konieczność rozliczenia dokonanych przez strony świadczeń według przepisów o nienależnym świadczeniu. Bank powinien otrzymać zwrot kapitału faktycznie wypłaconego oraz wartość korzyści, jaką kredytobiorca bezpodstawnie otrzymał. Wartość ta powinna zostać obliczona w oparciu o cenę kredytu w walucie polskiej, a więc ustaloną w oparciu o wskaźnik WIBOR. Zdaniem powoda, zachowanie banku odpowiadające treści jego zobowiązania z bezskutecznej umowy kredytu, polegające na czasowym udostępnieniu kapitału do korzystania kredytobiorcy, stanowiło działanie świadczeniowe banku i podlega ono rozliczeniu w ramach reżimu zwrotu świadczeń nienależnych. Stąd, powód domaga się na podstawie art. 405 k.c. i art. 410 k.c. zamiast zwrotu usługi finansowej, zapłaty wartości tej usługi w postaci zaoszczędzonych wydatków, które konsument musiałby ponieść, gdyby usługę nabywał na podstawie umowy. Wartość korzyści konsumenta odpowiada średniemu oprocentowaniu stosowanemu przez bank w przypadku kredytów udzielanych na zbliżonych warunkach i na podobny czas jak w przypadku unieważnionego kredytu. Powód wyliczył dochodzoną kwotę jako oprocentowanie dla kredytu złotowego krótkoterminowego zabezpieczonego hipotecznie. Ponadto, uzasadniając roszczenie ewentualne, powód powołał się na zmianę siły nabywczej pieniądza w okresie od dnia wypłaty kredytu, domagając się sądowej waloryzacji świadczenia.

(pozew, k. 3-19)

II.

(stanowisko pozwanych)

4.  Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie zwrotu kosztów procesu. Pozwani podnieśli zarzut nadużycia prawa, a także wskazali na bezzasadność roszczeń z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu w świetle orzecznictwa (...) oraz brak podstawy prawnej do formułowania analogicznych roszczeń w polskim porządku prawnym. Nadto, wskazali, że w dniu 26 września 2022 roku strony zawarły porozumienie rozliczające wzajemne świadczenia stron.

(odpowiedź na pozew, k. 112-117v)

III.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

5.  W dniu 17 stycznia 2008 roku pomiędzy (...) Bankiem S.A. z siedzibą w W. (jako kredytodawcą) a pozwanymi A. W. (2), A. W. (1), H. W. i J. W. (jako kredytobiorcami) została zawarta umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...). Zgodnie z §2 ust. 1 bank udzielił kredytobiorcom kredytu w kwocie 210.000 zł denominowanego (waloryzowanego) w walucie (...), na okres 300 miesięcy od dnia 17 stycznia 2008 r. do 17 stycznia 2033 r. na zasadach określonych w umowie i Ogólnych Warunkach Kredytowania ( (...)), wliczając w to okres spłaty kredytu wraz z należytymi odsetkami. Przedmiotowy kredyt został udzielony pozwanym na zakup lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w G. (§ 3).

6.  Wedle §2 ust. 2 umowy kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w (...) lub transzy kredytu miała zostać określona według kursu kupna dewiz dla ww. waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu. Wedle §4 ust. 1a umowy kredyt wykorzystywany miał być w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla (...) zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu.

(dowód: umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...), k. 24-35)

7.  Powódka (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest następcą prawnym (...) Banku S.A. z siedzibą w W..

(fakt bezsporny)

8.  Wyrokiem z dnia 25 października 2021 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt I C 2099/20 Sąd Okręgowy w Gdańsku ustalił, że stosunek prawny wynikający z ww. umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...), nie istnieje, zasądził od pozwanego na rzecz powodów A. W. (2) i A. W. (1) łącznie kwotę 73.944,85 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od tej kwoty od dnia 11 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty, a także zasądził od pozwanego na rzecz powodów J. W. i H. W. łącznie kwotę 73.944,85 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od tej kwoty od dnia 11 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty.

9.  Wyrokiem z dnia 6 maja 2022 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt V ACa 92/22 Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił apelację banku.

(dowód: kopia wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 25 października 2021., k. 36, kopia wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 6 maja 2022r., k. 37)

10.  Pismem z dnia 26 lipca 2022 roku powódka wezwała pozwanych do zapłaty kwoty 280.823,26 zł z tytułu kapitału kredytu (210.000 zł) oraz wynagrodzenia za korzystnie z udostępnionego przez bank kapitału (70.823,26 zł) w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania. Przedmiotowe wezwanie zostało doręczone A. i A. W. (1) w dniu 1 sierpnia 2022 roku, a J. i H. W. w dniu 2 sierpnia 2022 roku.

(dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 26 lipca 2021r., k. 38-47 wraz z potwierdzeniem doręczenia, k. 48-49)

11.  W dniu 26 września 2022 roku strony zawarły porozumienie w przedmiocie wykonania ww. wyroku. Zgodnie z treścią porozumienia strony dokonały potrącenia wierzytelności przysługującej kredytobiorcom względem banku w wysokości 86.733,72 zł (wierzytelność nr 1) z wierzytelnością banku wobec pozwanych w wysokości 210.000 zł (wierzytelność nr 2), na skutek czego ta pierwsza wierzytelność uległa umorzeniu w całości. W myśl porozumienia powodowie zobowiązali się zapłacić na rzecz pozwanego kwotę 123.266,28 zł w terminie 14 dni od dnia zawarcia porozumienia. Porozumienie zostało zrealizowane.

(dowód: porozumienie z dnia 26 września 2022 r., k. 50-54)

Sąd zważył co następuje:

IV.

12.  Powyższy stan faktyczny Sąd w całości ustalił na podstawie dowodów z dokumentów przedłożonych przez stronę powodową.

13.  Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania prawdziwości i wiarygodności wymienionych w ustaleniach stanu faktycznego dokumentów. Podkreślić bowiem należy, iż dowody w postaci wyroków sądów powszechnych mają charakter dokumentów urzędowych w rozumieniu art. 244 k.p.c. i w związku z tym korzystają z domniemania autentyczności i zgodności z prawdą wyrażonych w nich oświadczeń, czego w toku niniejszego postępowania żadna ze stron nie kwestionowała. Ponadto, za w pełni wiarygodne Sąd uznał także dokumenty prywatne szczegółowo wymienione w ustaleniach stanu faktycznego. Przedmiotowe dokumenty nie noszą żadnych śladów przerobienia, podrobienia, czy innej manipulacji, a ich autentyczność nie była kwestionowana przez strony, stąd nie ma żadnych podstaw, aby uznać, że zostały stworzone wyłącznie na potrzeby niniejszego postępowania.

14.  Podkreślić należy, iż żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie miała opinia prawna dołączona do pozwu, albowiem Sąd nie jest w żadnym zakresie związany poglądami osób trzecich, a wskazane materiały stanowiły jedynie część argumentacji strony powodowej. Z tego względu – na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. – Sąd pominął dowód z tego dokumentu.

15.  Natomiast na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i art. 278 § 1 k.p.c. Sąd pominął wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego do spraw bankowości, a na podstawie art. 299 k.p.c. wniosek o przesłuchanie stron z ograniczeniem do strony powodowej. W świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dochodzone przez powoda roszczenia były nieuzasadnione co do zasady, stąd też prowadzenie postępowania dowodowego w przedmiocie wysokości roszczenia czy rzekomego wzbogacenia pozwanych i ich świadomości co do skutków udostępnienia kapitału było całkowicie bezprzedmiotowe.

V.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna orzeczenia)

16.  Powództwo główne i powództwo ewentualne nie zasługiwały na uwzględnienie.

17.  Przechodząc do szczegółowych rozważań należy wskazać, że powód wystąpił w niniejszym procesie z roszczeniem głównym o zapłatę ostatecznie kwoty 59.219,47 zł z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia na skutek korzystania przez pozwanych z kapitału kredytu udostępnionego im przez bank. Podstawę prawną tak sformułowanego powództwa głównego stanowiły przepisy art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Stosownie do art. 410 §1 k.c. przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Zgodnie z treścią art. 410 §2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

18.  Rozważając zasadność roszczenia głównego należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę, że prawomocnym wyrokiem z dnia 25 października 2021 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt I C 2099/20 Sąd Okręgowy w Gdańsku ustalił, że stosunek prawny wynikający z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) nie istnieje. Powyższe rozstrzygnięcie było skutkiem uznania zawartych w tej umowie postanowień umownych stanowiących tzw. klauzule indeksacyjne za niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

19.  Podkreślić należy, iż będące podstawą rozstrzygnięcia przepisy art. 385 ¹ -385 ³ k.c. stanowią implementację art. 3 dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L 1993 Nr 95, str. 29). Zgodnie z art. 7 ust. 1 tejże dyrektywy Państwa Członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie dalszemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Nadto, w motywie dwudziestym czwartym wskazano, że sądy i organy administracyjne Państw Członkowskich muszą mieć do swojej dyspozycji stosowne i skuteczne środki zapobiegające dalszemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Na gruncie dyrektywy wskazuje się, że warunek umowny uznany za „nieuczciwy” należy co do zasady uznać za nigdy nieistniejący, tak by nie wywoływał on skutków wobec konsumenta. W związku z tym sądowe stwierdzenie nieuczciwego charakteru takiego warunku powinno co do zasady skutkować przywróceniem sytuacji prawnej i faktycznej, w jakiej konsument znajdowałby się w braku takiego warunku. Zgodność z prawem Unii przepisów krajowych regulujących praktyczne skutki nieważności umowy kredytu hipotecznego z powodu istnienia nieuczciwych warunków zależy od tego, czy przepisy te, po pierwsze, pozwalają na przywrócenie pod względem prawnym i faktycznym sytuacji konsumenta, w której znajdowałby się on w braku tej umowy, a po drugie, nie zagrażają realizacji odstraszającego skutku zamierzonego w dyrektywie 93/13.

20.  W powyższym kontekście kwestię dopuszczalności roszczeń przedsiębiorcy wobec konsumenta wynikających z nieważności umowy kredytu hipotecznego rozważał (...), odpowiadając na pytania prejudycjalne Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie. W wyroku z dnia 15 czerwca 2023 roku, C-520/21, L., (...) stwierdził, że w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego za nieważną w całości ze względu na to, iż nie może ona dalej obowiązywać po usunięciu z niej nieuczciwych warunków, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty.

21.  Trybunał Sprawiedliwości zważył, że przyznanie instytucji kredytowej prawa do żądania od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza ww. świadczenia mogłoby podważyć odstraszający skutek zamierzony przez dyrektywę 93/13 (pkt 76). Ponadto skuteczność ochrony przyznanej konsumentom przez dyrektywę 93/13 byłaby zagrożona, gdyby byli oni narażeni, w ramach powoływania się na swoje prawa wynikające z tej dyrektywy, na ryzyko konieczności zapłaty takiej rekompensaty. Taka wykładnia groziłaby stworzeniem sytuacji, w których bardziej korzystne dla konsumenta byłoby raczej kontynuowanie wykonania umowy zawierającej nieuczciwy warunek niż skorzystanie z praw, które wywodzi on ze wspomnianej dyrektywy (pkt 79). Ewentualne uznanie umowy kredytu hipotecznego za nieważną jest skutkiem stosowania nieuczciwych warunków przez bank. W związku z tym nie może on uzyskać odszkodowania za utratę zysku analogicznego do tego, jaki zamierzał osiągnąć ze wspomnianej umowy (pkt 82). Zdaniem (...), argument dotyczący stabilności rynków finansowych nie ma znaczenia w ramach wykładni dyrektywy 93/13, która ma na celu ochronę konsumentów. W ocenie Trybunału nie można dopuścić, by przedsiębiorcy mogli obejść cele realizowane przez dyrektywę 93/13 ze względu na zachowanie stabilności rynków finansowych. Do instytucji bankowych należy bowiem organizacja działalności w sposób zgodny z tą dyrektywą (pkt 83). Podkreślić należy, iż pojęcie „rekompensaty” w przytoczonym powyżej orzeczeniu (...) jest celowo jest ujęte szeroko, aby objąć nim dowolnie określane w prawie krajowym mechanizmy służące osiągnięciu korzyści przekraczającej nominalną wartość zobowiązania pieniężnego. Powyższe orzeczenie (...) wprost zamyka bankom drogę do skutecznego dochodzenia tego typu roszczeń niezależnie od tego, czy są formułowane w drodze analogii w oparciu o przepisy o bezumownym korzystaniu z nieruchomości, przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu czy też jeszcze inne przepisy.

22.  Powyższa argumentacja została rozwinięta w kolejnych orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości UE. W wyroku z dnia 7 grudnia 2023 r. C-140/22 TS stwierdził, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że w kontekście uznania nieważności w całości umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję bankową ze względu na to, iż umowa ta zawiera nieuczciwy warunek, bez którego nie może ona dalej obowiązywać stoją na przeszkodzie temu, aby rekompensata żądana przez danego konsumenta z tytułu zwrotu kwot, które zapłacił on w wykonaniu rozpatrywanej umowy, została pomniejszona o równowartość odsetek, które ta instytucja bankowa otrzymałaby, gdyby umowa ta pozostała w mocy.

23.  Z kolei, w postanowieniu z dnia 11 grudnia 2023 r. C-756/22 TS stwierdził, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję bankową za nieważną w całości ze względu na to, że umowa ta zawiera nieuczciwe warunki, bez których nie może ona dalej obowiązywać, stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa państwa członkowskiego, zgodnie z którą instytucja ta ma prawo żądać od tego konsumenta zwrotu kwot innych niż kapitał wpłacony na poczet wykonania tej umowy oraz ustawowe odsetki za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty.

24.  Podkreślić należy, iż powyższe orzecznictwo (...) potwierdziło słuszność już wcześniej rysującej się linii orzeczniczej sądów powszechnych, także odwołującej się do celów dyrektywy 93/13/EWG. W wyroku z dnia 5 lutego 2020 r., XXV C 1669/16, LEX nr 2977523 Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził, że pod względem jurydycznym niedopuszczalna jest jakakolwiek próba konstruowania roszczeń, których istnienie zmierzałoby do zniweczenia ochronnej funkcji norm regulujących instytucję niedozwolonych postanowień umownych, czy też celu przepisów normujących skutki nieważności umowy. Bezwzględna nieważność umowy, jako sankcja czynności prawnych dotkniętych kwalifikowaną wadą, nie może być niwelowana przez poszukiwanie w innych normach podstawy do ustalenia praw i obowiązków stron w sposób odpowiadający treści nieważnego stosunku prawnego, w szczególności w zakresie wykraczającym poza świadczenia o charakterze restytucyjnym, zmierzające do zwrotu świadczeń spełnionych na podstawie nieważnej umowy. W przypadku nieważności (braku możliwości obowiązywania) umowy na skutek zastosowania sankcji dotyczących niedozwolonych postanowień umownych, próba wykreowania roszczeń przysługujących przedsiębiorcy oznaczałaby naruszenie wynikającego z art. 7 dyrektywy 93/13 obowiązku zapewnienia stosownych i skutecznych środków mających na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami. Gdyby przedsiębiorca pomimo zastosowania postanowień niedozwolonych mógł nadal czerpać korzyści z zawartej umowy, całkowicie zniwelowałoby to, wielokrotnie przywoływany w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, odstraszający charakter norm zawartych w dyrektywie. Z kolei, w wyroku z dnia z 20 lutego 2020 r., I ACa 635/19, LEX nr 2817682 Sąd Apelacyjny w Białymstoku stwierdził, że uwzględnienie stanowiska banku doprowadziłoby w istocie do swoistej konwalidacji nieważnej umowy kredytowej stron w zakresie oprocentowania polegającej na wywiedzeniu przez bank korzyści wynikających z zawartej umowy z innej podstawy prawnej. Zdaniem tego Sądu w świetle orzecznictwa (...) pozostawałoby to w sprzeczności z koniecznością zaniechania stosowania nieuczciwego warunku, który skutkował taką sankcją oraz zapobieżenia uzyskania przez kredytodawcę z tego tytułu korzyści.

25.  Sąd w niniejszej sprawie jest związany wykładnią dokonaną przez (...). W wyroku z dnia 13 listopada 1999r., C-106/89 Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że wynikające z dyrektywy zobowiązanie państw członkowskich do osiągnięcia rezultatu przewidzianego przez dyrektywę, podobnie jak przewidziany na mocy art. 5 Traktatu (przenumerowanego przez Traktat z Amsterdamu na art. 10 WE [a po wejściu w życie Traktatu z Lizbony - na art. 4 ust. 3 (...)]) obowiązek podjęcia wszelkich właściwych środków ogólnych lub szczególnych w celu zapewnienia wykonania tego zobowiązania, ciąży na wszystkich organach państw członkowskich, w tym, w ramach ich jurysdykcji, również na sądach. Wynika stąd, że stosując prawo krajowe, bez względu na to, czy sporne przepisy zostały przyjęte przed czy po wydaniu dyrektywy, sąd krajowy, który musi dokonać jej wykładni, powinien tego dokonać, tak dalece jak to tylko możliwe, zgodnie z brzmieniem i celem dyrektywy, po to, by osiągnąć przewidywany przez nią rezultat, i w ten sposób zastosować się do wymogów przepisu art. 189 akapit trzeci Traktatu (przenumerowanego przez Traktat z Amsterdamu na art. 249 akapit trzeci WE (a po wejściu w życie Traktatu z Lizbony - na art. 288 akapit czwarty (...)).

26.  Zasada powszechnego związania wykładnią prawa unijnego dokonaną przez (...) wynika z istoty i funkcji postępowania prejudycjalnego oraz autonomii prawa unijnego względem prawa krajowego znajduje potwierdzenie w orzecznictwie samego Trybunału (zob. wyroki: z dnia 27 marca 1980 r., 61/79; z dnia 4 czerwca 2009 r., C-8/08, 10 kwietnia 1984 r., C-14/83, oraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. m.in. wyroki z dnia 10 kwietnia 2019 r., II UK 504/17, z dnia 5 grudnia 2019 r., III PO 7/18, postanowienie składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2018 r., III UZP 4/18, OSNP 2018 nr 12, poz. 165). Orzeczenie TSUE, wiąże sądy krajowe, skoro wydanie przez sąd krajowy orzeczenia z oczywistym naruszeniem wyroku TSUE może stanowić podstawę odpowiedzialności państwa członkowskiego za szkody wyrządzone jednostkom wskutek naruszenia prawa wspólnotowego (zob. np. wyrok ETS z 30 września 2003 r., w sprawie C-224/01 Köbler, pkt 56 i 57). Orzeczenie TSUE nie ma skutku erga omnes (por. D. Kornobis-Romanowska (red.), J. Łacny (red.), A. Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz. Tom III (art. 223-358), WKP 2012). Mimo powyższego orzeczenie TSUE wywołuje skutki także poza sprawą, w której sąd, który zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym. Wynika to z zasady efektywnego i jednolitego stosowania prawa unijnego we wszystkich państwach członkowskich UE. Taka skuteczność orzeczenia TSUE jest skutkiem doktryny acte éclairé. Doktryna ta została sformułowana w wyroku TS z dnia 27 marca 1963 28-30/62 w sprawie Da Costa en Schaake NV, Jakob Mejer, NV, Horst-Holland NV v. Netherland Inland Revenue Administration), którym wskazano, że: obowiązek nałożony przez art. 177 [obecnie art. 267 (...)] akapit trzeci Traktatu o EWG na sądy krajowe, których orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, może być pozbawiony celowości z racji mocy wiążącej wykładni dokonanej przez Trybunał na mocy art. 177 w przypadku, gdy podniesione pytanie jest materialnie identyczne z pytaniem, które stanowiło już przedmiot orzeczenia wydanego w trybie prejudycjalnym w podobnym przypadku. Trybunał orzekając w ramach art. 177, podejmuje się wywnioskować o znaczeniu norm wspólnotowych z brzmienia i ducha Traktatu, zastosowanie tak zinterpretowanych norm należy natomiast do sędziego krajowego. Art. 177 pozwala zawsze sądowi krajowemu, jeśli uzna to za stosowne, na ponowne zadawanie pytań w kwestii wykładni, nawet jeśli były one już przedmiotem orzeczenie prejudycjalnego w podobnej sprawie.

27.  Z kolei z wyroku z dnia 6 października 1982 w sprawie C-283/81 S. (...) i L. di G. S. v. M. della S., [1982] (...) wynika doktryna acte clair. W orzeczeniu tym TS orzekł, że „art. 177 [obecnie art. 267] akapit trzeci Traktatu EWG powinien być interpretowany w ten sposób, że sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, jest zobowiązany – w przypadku gdy powstaje przed nim pytanie dotyczące prawa wspólnotowego – do spełnienia swojego obowiązku przedłożenia pytania, chyba że stwierdził on, że podniesione pytanie nie jest istotne dla sprawy lub że dany przepis prawa wspólnotowego stanowił już przedmiot wykładni przez Trybunał lub, że prawidłowe stosowanie prawa wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości; istnienie takiej ewentualności należy oceniać z uwzględnieniem cech charakterystycznych prawa wspólnotowego i szczególnych trudności, jakie sprawia jego wykładnia oraz niebezpieczeństwo rozbieżności w orzecznictwie wewnątrz Wspólnoty. Ze sformułowanej w powyższych orzeczeniach zasady efektywnego i jednolitego stosowania prawa unijnego we wszystkich państwach członkowskich UE wynika, że interpretacja dokonana przez Trybunał winna być stosowana przez sądy krajowe.

28.  Niezależnie od powyższego należy wskazać, że w polskim systemie prawa cywilnego nie ma przepisu mogącego stanowić podstawę prawną roszczenia stanowiącego wynagrodzenie za korzystanie z kapitału (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 lutego 2020r. I ACa 635/19, L.). Z przepisów kodeksu cywilnego wynika bowiem jedynie obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia. Przy zwrocie bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego świadczenia) nie ma podstaw do konstruowania dodatkowych powinności po stronie zwracającego świadczenie, albowiem instytucja ta konstrukcyjnie wyczerpuje się w zwrocie nienależnego świadczenia. Oddanie do dyspozycji kredytobiorcy kwoty kredytu na czas oznaczony w umowie to synonimiczne określenie świadczenia kwoty kredytu. Ponieważ kredytobiorca nie otrzymuje nic więcej oprócz bezodsetkowej kwoty kredytu, należy wykluczyć możliwość konstruowania przy rozliczaniu nieważnej umowy kredytu, z której wyeliminowano klauzulę abuzywną, jakichkolwiek form wynagrodzenia za korzystanie ze zwracanego kapitału ( vide: E. Ł., Kwalifikacje prawne w sprawach o sanację kredytów frankowych – da mihi factum dabo tibi ius, I. Nr 3(41)/2020, str. 126, wyrok Sąd Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 lutego 2020 r., I ACa 635/19, L.). Na skutek stwierdzenia nieważności umowy kredytowej, umowę tę traktuje się tak, jakby nie doszło do jej zawarcia. Nie można zatem mówić o korzyściach po stronie kredytobiorców w przypadku, gdy to w wyniku negatywnych działań banków, stosujących w umowach klauzule niedozwolone, dochodzi do ich unieważnienia ( vide: W. R., Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału – glosa – I ACa 635/19, M. (...), Nr 18, str. 989). Zdaniem Sądu, w sposób oczywisty roszczenie o zwrot rzekomego bezpodstawnego wzbogacenia stanowi jedynie modyfikację w istocie roszczenia o zapłatę wynagrodzenia z tytułu korzystania z kapitału, z powołaniem się na kolejną konstrukcję prawną. Wcześniej banki również niezasadnie powoływały się na możliwość zastosowania w przepisów dotyczących wynagrodzenia za korzystanie z cudzej rzeczy bez podstawy prawnej (art. 224 §1 i 2 k.c.). Takie roszczenie było – zgodnie z linią orzeczniczą sądów powszechnych – nieuzasadnione, gdyż pieniądze nie są rzeczą, a zatem stosowanie do nich przepisów dotyczących rzeczy, nawet w drodze analogii, byłoby ze wszech miar nieuprawnione. Należy zauważyć, że w istocie jedynym przewidzianym przez prawo cywilne świadczeniem związanym z korzystaniem z cudzego kapitału są odsetki, które mogą mieć postać odsetek umownych albo ustawowych (art. 359 k.c., art. 481 k.c.). Jednak w przypadku uznania umowy kredytu za nieważną uprawnienie do domagania się odsetek kapitałowych nie przysługuje, skoro umowa jest nieważna ex tunc.

29.  W świetle powyższego powództwo główne należało uznać za nieuzasadnione, co skutkowało oddaleniem na podstawie art. 405 i 410 k.c. a contrario.

30.  Na uwzględnienie nie zasługiwało także roszczenie ewentualne o zapłatę kwoty 41.561,20 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem różnicy pomiędzy kwotą kapitału kredytu w zwaloryzowanej wysokości a nominalną kwotą kredytu.

31.  Podstawę prawną tego powództwa stanowił art. 358 ¹ § 1 i 3 k.c. Wedle art. 358 ¹ §1 k.c. jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Natomiast w myśl art. 358 ¹ §3 k.c. w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

32.  Po pierwsze, należy wskazać, że w orzecznictwie (...) jednoznacznie przesądzono o braku możliwości waloryzacji świadczenia. W postanowieniu z dnia 12 stycznia 2024 r., C-488/23, Legalis nr 3042238, (...) stwierdził, że artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że w kontekście uznania za nieważną w całości umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję kredytową, a to ze względu na to, że umowa ta zawierała nieuczciwe warunki, bez których nie mogła dalej obowiązywać, przepisy te stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa państwa członkowskiego, zgodnie z którą instytucja ta ma prawo żądać od tego konsumenta, poza zwrotem kwot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia wezwania do zapłaty, rekompensaty polegającej na sądowej waloryzacji świadczenia wypłaconego kapitału w przypadku istotnej zmiany siły nabywczej danego pieniądza po wypłaceniu tego kapitału rzeczonemu konsumentowi. Powyższe orzeczenie jest potwierdzeniem linii orzeczniczej (...) w którą wpisywał się cytowany powyżej wyrok z dnia 15 czerwca 2023r. C-520/21 – zgodnie z którą przedsiębiorcy nie przysługuje jakiekolwiek dodatkowe roszczenie – poza ww. wskazanymi – w razie nieważności umowy kredytu.

33.  Po drugie, należy zauważyć, iż zgodnie z art. 358 ¹ § 4 k.c. z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Zdaniem Sądu powyższy przepis wprost wyłącza roszczenie podmiotu profesjonalnego, jakim jest bank o sądową waloryzację świadczenia. W doktrynie wskazuje się bowiem, że związek świadczenia z prowadzeniem przez stronę przedsiębiorstwa nie musi być bezpośredni, aby wyłączał możliwość waloryzacji tego świadczenia ( vide: M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2023).

34.  Z tych względów, na podstawie art. 358 ¹ § 1 i 3 k.c. a contrario powództwo ewentualne również podlegało oddaleniu.

VI.

(koszty procesu)

35.  O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 §1 k.p.c. i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy zasądził od przegrywającego niniejszy spór powoda na rzecz pozwanych kwoty po 2.717 zł. Zważyć należało, że w niniejszym przypadku roszczenie nie miało charakteru solidarnego. W związku z tym Sąd zasądził dwukrotność stawki minimalnej określonej w §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zasądzając ją w częściach równych na rzecz każdego z pozwanych. Nadto, Sąd uwzględnił opłatę sądową od sądową od pozwu (4 x 17 zł).

36.  Na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od zasądzonej kwoty tytułem kosztów procesu Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.