Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2025 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Małgorzata Żelewska

Protokolant: Adrianna Bochniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 stycznia 2025 r. w G. na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w W.

przeciwko Ż. R.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  kosztami procesu obciąża powoda uznając je za uiszczone.

Sygn. akt I C 719/24

UZASADNIENIE

(wyroku z dnia 16 stycznia 2025 roku – k. 83)

Powódka (...) S.A. z siedzibą w W. wniosła pozew przeciwko pozwanej Ż. R. o zapłatę kwoty 22.550,85 zł wraz z umownymi odsetkami równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 10 maja 2024 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że poprzez podpisanie weksla dnia 28 kwietnia 2023 roku pozwana zobowiązała się do zapłaty w dniu 9 maja 2024 roku kwoty wskazanej na wekslu w wysokości 23.420,85 zł. Dlatego w dniu 9 kwietnia 2024 roku powódka wezwała pozwaną do wykupu weksla. Po wypowiedzeniu umowy pożyczki strona pozwana wpłaciła na konto powódki kwotę 870,00 zł, jednak zaprzestała spłacania reszty roszczeń. Weksel wystawiony został na zabezpieczenie zwrotu całego zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej przez powódkę nr (...) z dnia 28 kwietnia 2023 roku. Na dochodzoną pozwem należność składa się: suma pozostałych do zapłaty rat pożyczki oraz należne maksymalne odsetki za opóźnienie. Do dnia wypowiedzenia umowy pożyczki strona pozwana wpłaciła na rzecz powódki kwotę 7.042,00 zł. Po bezskutecznym upływie terminu określonego w wezwaniu do zapłaty, umowa została wypowiedziana, a weksle wypełniony zgodnie z warunkami uzgodnionymi w deklaracji wekslowej. Pozwana uznała roszczenie powódki w całości w dniu 18 czerwca 2024 roku poprzez złożenie oświadczenia o uznaniu długu.

(pozew – k. 26-26v.)

Stan faktyczny:

Powódkę (...) S.A. w W. łączy z T.-nauka sp. z o.o. w W. umowa pośrednictwa w sprzedaży kursów językowych, w oparciu o którą powódka uprawniona jest do sprzedaży w imieniu T.-nauka sp. z o.o. kursów językowych.

(dowód: pismo T.-nauka sp. z o.o. – k. 54-55)

Powódka (...) S.A. w W. przy zawieraniu umów pożyczek oferuje swoim klientom zawarcie umów: kursów językowych w (...) sp. z o.o. w W. oraz pakietu medycznego w (...) sp. z o.o. w W.. Pracownik powódki w związku z zawarciem przez konsumenta z jednego z tych pakietów otrzymuje dodatkowe wynagrodzenie prowizyjne.

(dowód: zeznania świadka S. K. – k. 77-78v., płyta – k. 81)

Pozwana Ż. R. obecnie ma 40 lat i pracuje jako magazynier. W 2023 roku potrzebowała pieniędzy na spłatę wcześniejszej pożyczki zaciągniętej u powódki, a także na remont mieszkania. Pracownik powódki zaproponowała pozwanej umowę pożyczki będącej przedmiotem pozwu. Oferowała pozwanej pakiet językowy w T.-nauka sp. z o.o. w W., ale pozwana odmówiła.

(dowód: zeznania pozwanej – k. 78v.-80, płyta – k. 81)

Celem podpisania umowy ta sama pracownik powódki przyjechała pod miejsce pracy pozwanej i zaprosiła ją do samochodu celem podpisania dokumentów. Pozwana nie podawała pracownikowi powódki otrzymanego telefonicznie kodu SMS-em celem potwierdzenia chęci zawarcia umowy kursu językowego. Pracownik powódki odginała fragmenty kartek i wskazywała, gdzie pozwana miała położyć swój podpis, co też miało miejsce. Pozwanej nie poinformowano, że podpisuje umowę kursu językowego. Strona powodowa nie wydała pozwanej natychmiast egzemplarzy podpisanych dokumentów. Nie doręczono jej regulaminu kursu językowego. Umowę pożyczki wraz z harmonogramem otrzymała e-mailem. Pozwanej nie wyjaśniono, z czego wynikają zawarte w umowie koszty pożyczki, w szczególności prowizja. Po zawarciu umowy T.-nauka sp. z o.o. w W. przesłała pozwanej potwierdzenie zawarcia umowy kursu językowego.

Pozwana niezwłocznie zadzwoniła do tej spółki i oświadczyła, że nie potrzebuje tego kursu. Poinformowano ją, że pakiet kursu językowego nie jest obowiązkowy i wystarczy wysłanie SMS-a albo e-maila, aby zrezygnować z tego kursu. Pozwana zrobiła to SMS-em.

(dowód: zeznania świadka S. K. – k. 77-78v., płyta – k. 81, zeznania pozwanej – k. 78v.-80, płyta – k. 81)

We wniosku o umowę pożyczki wskazano, że pozwana wnioskuje o kwotę 16.500,00 zł. Była to kwota wyliczona przez pozwaną.

(dowód: wniosek – k. 42-42v., oświadczenia – k. 43-44, zeznania pozwanej – k. 78v.-80, płyta – k. 81)

Z umowy pożyczki nr (...) z dnia 27 kwietnia 2023 roku wynikało, że całkowita kwota pożyczki wynosi 16.500,00 zł, całkowita kwota do zapłaty 31.212,00 zł, miesięczna rata 867,00 zł, a liczbę rat określono na 36. P. miała ponieść koszt prowizji pośrednika finansowego 660,00 zł oraz prowizji pożyczkodawcy 5.604,00 zł. Pożyczka oprocentowana była według stałej stopy oprocentowania w wysokości 20,49 % i choć nie wskazano tego wprost w umowie, z pozostałych podanych parametrów umowy oraz harmonogramu wynikało, że podstawę naliczenia odsetek stanowiły również skredytowane koszty pożyczki.

Kwota kredytowanych kosztów pożyczki miała zostać potrącona z pożyczki. Pozostałe środki miały zostać wypłacone zgodnie z dyspozycją.

(dowód: umowa pożyczki – k. 5-7v., harmonogram – k. 8, formularz informacyjny – k. 45-46v.)

Z podpisanej dyspozycji wypłaty kwoty pożyczki przygotowanej przez pracownika powódki na formularzu powódki wynikało, że kwota 15.000,00 zł przelana zostanie na wskazany przez pozwaną rachunek, natomiast kwota 1.500,00 zł na rachunek bankowy T.-nauka sp. z o.o. w W. tytułem składki jednorazowej (...).

(dowód: dyspozycja – k. 9)

Z załącznika do wniosku miało wynikać przeznaczenie prowizji.

(dowód: załącznik – k. 10)

Pismem z dnia 12 marca 2024 roku powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 1.464,00 zł w terminie 7 dni od daty otrzymania tego pisma pod rygorem wypowiedzenia umowy.

(dowód: wezwanie – k. 12, wydruk z systemu operatora pocztowego – k. 16)

Pozwana wypełniła deklarację wekslową, w której stwierdzono, iż zabezpiecza on powódkę z tytułu zadłużenia wynikającego z przedmiotowej umowy, na które składa się całkowita kwota do zapłaty (31.212,00 zł) oraz należne maksymalne odsetki za opóźnienie. Możliwość wypełnienia weksla przewidziano w sytuacji, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej pełnej raty przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty w terminie 7 dni od daty powstania zaległości. Dawało to podstawę do wypełnienia weksla na sumę odpowiadająca zadłużeniu pożyczkobiorcy wynikającemu z umowy pożyczki.

(dowód: kopia deklaracji wekslowa – k. 14, oryginał zabezpieczono)

Weksel został wypełniony na kwotę 23.420,85 zł z datą płatności 28 kwietnia 2023 roku.

(dowód: kopia weksla – k. 13, oryginał zabezpieczono)

Pismem z dnia 10 kwietnia 2024 roku powódka nadała wypowiedzenie pozwanej umowy pożyczki nr (...) z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia. Jednocześnie poinformowano pozwaną o wypełnieniu weksla. W piśmie wskazano, że dług wynosi 23.420,85 zł, z czego 50,85 zł stanowiły odsetki umowne.

(dowód: wypowiedzenie umowy – k. 12, wydruk z systemu operatora pocztowego – k. 17)

Dnia 18 czerwca 2024 roku pozwana podpisała oświadczenie o uznaniu wynoszącego na ten dzień zadłużenia w kwocie 23.969,48 zł z tytułu ww. umowy pożyczki.

(dowód: oświadczenie – k. 19)

Na poczet umowy do dnia wypowiedzenia umowy pozwana wpłaciła łącznie kwotę 7.042,00 zł, a po tej czynności dodatkowo kwotę 870,00 zł.

(dowód: zestawienie płatności pozwanej – k. 11)

OCENA DOWODÓW

Powyższy stan faktyczny Sąd w całości ustalił na podstawie dowodów z dokumentów prywatnych przedłożonych przez powódkę, wezwany do tego podmiot (...) sp. z o.o. w W., zeznania świadka oraz pozwanej.

Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej przedstawionych dowodów. Weksel wystawiony przez pozwaną został przedłożony w oryginale, a jego forma nie budziła żadnych zastrzeżeń. Co się zaś tyczy dowodów złożonych w kopii Sąd ocenił je w ramach swobodnej oceny dowodów i uznał, że przy braku zarzutów strony pozwanej, przedstawiona treść znajduje odzwierciedlenie w oryginałach dokumentów.

Jeśli mowa o zeznaniach świadka (pracownika powoda) należało podejść do nich z dużą ostrożnością. Przedstawiała ona w szczególności szablonową procedurę zawierania umowy, przy czym w świetle zeznań pozwanej nie można było przyjąć, aby przedstawiła pozwanej pełne i zrozumiałe informacje o zawieranej umowie, w szczególności oferowanym pakiecie językowym. Świadek potwierdziła jednak, że nie informowała pozwanej odnośnie tego, co składa się na wysokość prowizji, a co przecież miało wynikać z załącznika do umowy. Natomiast zeznania pozwanej były logiczne, spójne i niesprzeczne. Sąd dał jej wiarę zwłaszcza co do tego, że sprzeciwiała się zawarciu umowy na kurs językowy. Dowiedziawszy się, że zawarła taką umowę, niewątpliwie na skutek podstępu pracownika powódki, niezwłocznie od tej umowy odstąpiła.

PODSTAWA PRAWNA POWÓDZTWA

Swoje roszczenia powódka wywodziła z weksla gwarancyjnego in blanco wystawionego przez pozwaną w celu zabezpieczenia roszczeń powódki wynikających z umowy pożyczki gotówkowej (kredytu konsumenckiego) zawartej dnia 27 kwietnia 2023 roku, następnie wypełnionego przez powódkę na kwotę 23.420,85 zł i opatrzonego datą płatności na dzień 9 maja 2024 roku.

W związku z powyższym podstawę prawną powództwa stanowiły przepisy ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku – Prawo wekslowe (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r. poz. 160). Zgodnie z art. 104 Prawa wekslowego odpowiedzialność wystawcy weksla własnego jest taka sama, jak akceptanta weksla trasowanego. Natomiast w myśl art. 28 prawa wekslowego przez przyjęcie trasat zobowiązuje się do zapłacenia weksla w terminie płatności.

PRZEJŚCIE NA STOSUNEK PODSTAWOWY

Sąd ze stosunku z weksla przeszedł na stosunek podstawowy, badając z urzędu niedozwolone zapisy umowne.

W przypadku oparcia roszczenia na wekslu gwarancyjnym, należy wyjaśnić, że zgodnie ze stanowiskiem (...) art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, iż sprzeciwia się on przepisom, pozwalającym na wydanie nakazu zapłaty opartego na wekslu własnym, który stanowi gwarancję wierzytelności powstałej z umowy kredytu konsumenckiego, w sytuacji gdy sąd rozpoznający pozew o wydanie nakazu zapłaty nie jest uprawniony do zbadania potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków tej umowy, jeżeli sposób wykonania prawa do wniesienia zarzutów od takiego nakazu nie pozwala na zapewnienie przestrzegania praw, które konsument opiera na tej dyrektywie (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 13 września 2018 roku w sprawie C 176-17, publ. (...):EU:C:2018:711).

Ocena zasadności powództwa w świetle przepisów prawa materialnego, jak już wspomniano, jest uprawnieniem i jednocześnie obowiązkiem sądu niezależnie od postawy procesowej strony pozwanej. Nie można przy tym zapominać, że przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych zostały wprowadzone do kodeksu cywilnego w ramach implementacji dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Kompetencja sądu do zbadania z urzędu tego, czy klauzula w umowie jest postanowieniem nieuczciwym, stanowi w tej sytuacji zarówno środek do realizacji celu określonego w art. 6 dyrektywy 93/13/EWG, to znaczy uniemożliwienia związania konsumenta nieuczciwym postanowieniem, jak i do przyczynienia się do osiągnięcia celu art. 7 tej dyrektywy, ponieważ przeprowadzenie przez sąd z urzędu takiej oceny może działać jako czynnik odstraszający oraz przyczynić się do zapobiegania nieuczciwym warunkom w umowach zawieranych pomiędzy konsumentami a sprzedawcami lub dostawcami (por. m.in. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21 listopada 2002 roku, C-473/00; wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 27 czerwca 2000 r, C-240/98).

NIEDOZWOLONE KLAUZULE UMOWNE

Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W myśl art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Z kolei wedle art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

W myśl art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Podkreślić przy tym należy, że zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje, a więc w niniejszej sprawie na stronie pozwanej.

W tym miejscu warto mieć na uwadze, że w uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby ani obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1998 r. w sprawie II UKN 282/98, Legalis 44600). Dopuszczalne – a w świetle brzmienia art. 327 ¹ § 2 k.p.c. wręcz konieczne – jest rozprawienie się z poszczególnymi zarzutami niejako en bloc, poprzez zaprezentowanie odmiennego zapatrywania w kwestii faktów lub prawa nie pozostawiające przestrzeni dla racjonalnej obrony pozostałych zarzutów, które – przy uwzględnieniu koncepcji sądu – stają się wówczas bezprzedmiotowe (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2017 r. w sprawie VI ACa 1651/15, Legalis 1733044).

OPŁATA PRZYGOTOWAWCZA ORAZ PROWIZJA

W niniejszej sprawie mamy do czynienia ze sztucznym rozdrobnienie opłat, gdyż niezależnie od wysokości udzielonej kwoty pożyczki, co Sądowi wiadomo z urzędu, stanowią one równowartość całkowitej kwoty kredytu.

Na podstawie zaoferowanych dowodów nie można w żaden sposób ustalić, za jakie szczególne czynności powódka zastrzegła dla siebie tak znaczne wynagrodzenie odpowiadające kwocie kapitału pożyczki. (...) takiej nie posiadał nawet przesłuchiwany pracownik powódki. Konsument winien być poinformowany o przyczynie ustalenia tak wysokiego kosztu, ale nawet gdyby takie powstały, oczywistym jest, że nie została o tym poinformowana. Twierdzenia powódki w tym zakresie nie zostały poparte żadnymi wiarygodnymi dowodami, które pozwalałaby ustalić sens przyznania profesjonalnej instytucji finansowej wynagrodzenia w tak znacznej wysokości. W obrocie konsumenckim istnieją liczne podmioty oferujące pożyczki gotówkowe, w tym banki, przy czym wyjątkowo – jak w przypadku powódki, choć nie tylko – zdarza się postanowienie umowne zobowiązującego konsumenta do zapłaty tak znaczących kosztów. Oznacza to, że model biznesowy tego typu działalności, nawet uwzględniając ryzyko w związku z brakiem spłaty, nadal może być opłacalny przy stosowaniu uczciwych klauzul umownych.

Zastrzeżenie tak wysokiego wynagrodzenia bez odniesienia do konkretnych, faktycznie poniesionych kosztów nie może zostać uznane za postępowanie uczciwe i zgodne z dobrymi obyczajami. Załącznik do umowy wskazujący na wysokość rzekomo ponoszonych kosztów jest oczywiście sztuczny i dla osoby prezentującej przeciętne możliwości intelektualne jawi się wyłącznie jako próbę upozorowania legalności kontynuowania wieloletniej działalności polegającej na zawyżaniu kosztów pożyczek. Pracownik powódki biorący udział w zawarciu rzeczonej umowy - S. K., również nie przywiązywała do niego wagi. Zeznała bowiem, iż nie wie jakie kwoty składają się na prowizję powoda (k. 78), mimo, że dokument zawierający takie informacje przedłożyła pozwanej do podpisu (k.10).

Wysokość tych kosztów nie może być kształtowana dowolnie i w oderwaniu od kosztów faktycznie ponoszonych w związku z realizacją konkretnej umowy. Nie udowodniono, aby dla tej konkretnej umowy poniesiono koszty, o których mowa w załączniku. Niedopuszczalnym jest, aby firma zajmująca się udzielaniem pożyczek, wykorzystywała niekorzystne położenie pożyczkobiorcy, generując niezwykle zawyżone koszty.

Zastrzeżenie przez ustawodawcę pozaodsetkowych kosztów kredytu nie oznacza, że powódce przysługiwało w każdym przypadku uprawnienie do naliczania kosztów maksymalnych i stosowania przy umowach wzorców umownych kształtujących wzajemne prawa i obowiązki stron w sposób niezgodny z zasadami współżycia społecznego. Zamieszczony w ustawie matematyczny wzór nie może stanowić podstawy i sposobu obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych przez dodawanie do kwot nieuzasadnionych kosztów i nie może korzystać z ochrony prawnej. Zważywszy na znaczną wysokość kosztów w stosunku do kapitału pożyczki, nie budzi wątpliwości, że postanowienia umowne przewidujące obowiązek poniesienia tych kosztów rażąco naruszają interesy konsumenta. Koszty te były świadczeniem ubocznym.

OPŁATA ZA KURS JĘZYKOWY

Jakkolwiek w świetle całokształtu poczynionych rozważań, w szczególności dokonanych poniżej obliczeń, ocena zasadności pobrania od pozwanej kwoty 1.500,00 zł na poczet kursu językowego nie miała istotnego znaczenia dla końcowego rozstrzygnięcia, Sąd czuł się w obowiązku pochylić nad tą ewidentnie niedozwoloną praktyką rynkową. Po pierwsze wskazać należało, że pozwana stanowczo oponowała skorzystaniu z pakietu kursu językowego. Pozwana, wykonująca pracę w charakterze magazyniera, nie zwróciła się do pozwanej celem poprawienia swoich zdolności językowych, ale zaciągnięcia zobowiązania pieniężnego (pożyczki). Umowa pożyczki w żadnym miejscu nie zawierała informacji o tzw. kursie językowym ani tym, że wypłata kwoty 1.500,00 zł zostanie w istocie potrącona z kwoty pożyczki, a więc będzie stanowiła jej ukryty koszt. Twierdzenie powódki (vide: pismo – k. 41v.) jakoby zawarta umowa kursu językowego odpowiadała potrzebom konsumentki jest ewidentnie fałszywe. W szczególności nie doręczono pozwanej regulaminu tychże kursów.

Warto zwrócić uwagę, że powódka miała występować jako agent pośredniczący w zawarciu umowy pożyczki. Zgodnie bowiem z art. 758 k.p.c. przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu (§ 1). Do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie oraz do odbierania dla niego oświadczeń agent jest uprawniony tylko wtedy, gdy ma do tego umocowanie (§ 2).

Niewątpliwie powódka posiadała umocowanie do odbierania oświadczeń od konsumentki w imieniu T.-nauka sp. z o.o., albowiem wykazano w niniejszym postępowaniu, że odstąpienie od tej umowy mogło nastąpić przez złożenie oświadczenia powódce. Czynnościami faktycznymi z zakresu działania agenta pośrednika w świetle poglądów nauki i orzecznictwa sądów administracyjnych jest: wyszukiwanie osób, z którymi można zawierać umowy, udział w rokowaniach mających na celu zawarcie umowy, skłanianie osób trzecich do zawarcia umowy lub przyjęcia oferty, przekazywanie próbek, informowanie o warunkach umów i właściwościach towaru" (wyr. WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 14.11.2019 r., I SA/Go 492/19, L.).

Powołać również należy przepis art. 24 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.), zgodnie z którym zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (ust. 1). Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności: naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji, nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji, proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru (ust. 2). Przepis ten dotyczy m.in. praktyki tzw. misselingu („chybionej sprzedaży”), czyli proponowania konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia usług finansowych w sposób nieadekwatny do charakteru tych usług. W ramach praktyki misselingu konsument jest świadomie wprowadzany w błąd przez przedsiębiorcę poprzez przekazywanie niepełnych bądź nieprawdziwych informacji na temat zakupu i funkcjonowania nabywanych instrumentów, oznacza proponowanie klientom takich produktów, które w żadnym stopniu nie są odpowiedzią na ich potrzeby – w tym przypadku zaproponowanie pozwanej, która oczekiwała przede wszystkim udzielenia jej pożyczki, a nie poprawy swoich zdolności językowych. Takie zachowanie, jako zachowanie stanowiące nieuczciwą praktykę rynkową, narusza dobre obyczaje i jako takie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a zatem bezprawne i tym samym powoduje, że umowa taka jest nieważna na gruncie art. 58 § 2 k.c. (por. wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z 16.09.2021 r., I C 807/20, LEX nr 3262986).

Oznacza to, że w istocie całkowita kwota pożyczki powinna zostać pomniejszona o kwotę 1.500,00 zł, gdyż już w momencie ustalania zdolności kredytowej pozwanej, a co najmniej ustalania możliwej do pożyczenia pozwanej kwoty pieniężnej, powódka zamierzała ww. kwotę pobrać z rzekomo postawionej do swobodnej dyspozycji kwoty 16.500,00 zł. Nieważność zawarcia tej umowy potwierdzona została przez konsumentkę jej stanowczą reakcją po powzięciu wiadomości, że faktycznie zawarła umowę nieodpowiadającą jej potrzebom. Zastosowana przez powódkę praktyka sprowadza się również do oferowania powódce pożyczki w kwocie 16.500,00 zł, podczas gdy można wnioskować, że pozwana potrzebowała co najwyżej 15.000,00 zł i tylko taka kwota została jej wypłacona. Próba zalegalizowania wyprowadzonych z umowy podstępnych działań powódki zmierzających do obciążania konsumentów dodatkowymi kosztami nie mogła okazać się skuteczna.

Na marginesie należy odnotować, że powyższa praktyka jest aktualnie przedmiotem badania Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (vide: pismo – k. 52).

ODSETKI UMOWNE OD SKREDYTOWANYCH KOSZTÓW

Nie sposób było uznać, że powódce należą się odsetki umowne za opóźnienie od nienależnie pobranych kosztów.

Poza tym powódce nie przysługiwało uprawnienie do pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu, a zatem również od kwoty opłaty przygotowawczej czy kwoty odpowiadającej wartości kursu językowego. W wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C 377-14 ( (...):EU:C:2016:283), wyjaśniono: „Jako że pojęcie "całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta" zostało zdefiniowane w art. 3 lit. h dyrektywy 2008/48/WE jako "suma całkowitej kwoty kredytu i całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta", wynika z tego, że całkowita kwota kredytu i całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta są pojęciami odrębnymi i, że w związku z tym całkowita kwota kredytu nie może obejmować żadnych kwot należących do całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta. (...) art. 3 lit. I i art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48/WE, a także pkt I załącznika I do rzeczonej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że całkowita kwota kredytu i kwota wypłat określają całość kwot udostępnianych konsumentowi, co wyklucza kwoty powiązane przez kredytodawcę z pokryciem kosztów związanych przez kredytodawcę z udzieleniem odnośnego kredytu, które to kwoty nie są w rzeczywistości wypłacane konsumentowi”. Na taką wykładnię powołał się także Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 2019 roku, w sprawie o sygn. akt I NSK 9/18 (LEX nr 2643248). Z kolei w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 lutego 2017 roku w sprawie o sygn. akt VI ACa 560/16 (LEX nr 2279527) wskazano wprost, że „na tle art. 5 pkt 7 u.k.k. „całkowita kwota kredytu” oznacza środki faktycznie udostępnione konsumentowi”, a to oznacza, że w konsekwencji „konsument jest zobowiązany do uiszczenia odsetek naliczanych tylko od środków faktycznie udostępnionych konsumentowi, a więc od „całkowitej kwoty kredytu”. Brak więc podstaw do obciążania konsumenta odsetkami od kosztów kredytu, nawet w wypadku udzielenia kredytu w celu sfinansowania tych kosztów”.

Przy czym powyższe judykaty zachowują aktualność również wobec zmian definicji ustawowych stopy oprocentowania, która pierwotnie odnosiła się do „całkowitego kwoty kredytu”, a obecnie odwołuje do „kwoty wypłaconej”. Reasumując w orzecznictwie (...) oraz sądów krajowych ugruntowany jest pogląd, że całkowita kwota kredytu stanowi wyłącznie środki wypłacone do swobodnej dyspozycji konsumenta („na rękę”), a więc tylko od tej kwoty (o ile wskazana jest w sposób prawidłowy) mogą być naliczane odsetki.

Wynika to wprost z legalnej definicji stopy oprocentowania wyrażonej w art. 5 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim: stopa oprocentowania wyrażona jako stałe lub zmienne oprocentowanie stosowane do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. Bez znaczenia pozostaje powszechność stosowania tej praktyki na rynku finansowym przy znacznej niewiedzy konsumentów o niedozwolonym charakterze pobierania odsetek umownych także od skredytowanych kosztów kredytu/pożyczki.

(...)
PROPORCJONALNIE DO CZASU TRWANIA UMOWY

Poza tym nie sposób nie zauważyć, że powódce nie należały się pozaodsetkowe koszty za cały okres kredytowania. Zapłata zadłużenia po wypowiedzeniu umowy pożyczki nie różni się praktycznie niczym od wcześniejszej spłaty pożyczki (art. 52 u.k.k.). Skoro wiadomo jest, jaka kwota należna jest do spłaty, to za moment wcześniejszej spłaty według tej regulacji uznać należy datę wypowiedzenia umowy (dla potrzeb ustalenia wysokości). Założona konstrukcja nie stanowi pokrzywdzenia pożyczkobiorcy skoro w razie opóźnienia naliczane są odsetki umowne za opóźnienie. W końcu przecież wypowiedzenie umowy powoduje konieczność jej wcześniejszej spłaty przed terminem określonym w umowie. Nie istnieje na aksjologicznej płaszczyźnie podstawa do różnicowania sytuacji konsumentów, którzy dokonują wcześniejszej spłaty pożyczki przed jej wypowiedzeniem z tymi, którzy dokonują tego po jej wypowiedzeniu.

Nie trudno wyobrazić sobie hipotetyczną sytuację, w której dwoje pożyczkobiorców zawiera identyczną umowę na 36 miesięcy. Konsument A nie uregulował 2 pierwszy rat pożyczki, a finalnie umowa została wypowiedziana. Wówczas konsument A miałby zapłacić całość prowizji. Pożyczkodawca po sprawnym postępowaniu sądowym uzyskał tytuł wykonawczy i w drodze egzekucji komorniczej wyegzekwował całość dochodzonego roszczenia od konsumenta A. Natomiast w drugiej sytuacji konsument B dokonał regularnej spłaty 20 rat pożyczki, co miało miejsce po wyegzekwowaniu należności od konsumenta A, po czym B dokonał wcześniejszej spłaty całości pożyczki i pożyczkodawca (co niekoniecznie jest normą) rozliczył umowę zwracając poniesione koszty, tj. prowizję, opłatę przygotowawczą oraz wynagrodzenie pośrednika proporcjonalnie do czasu trwania umowy. Oczywiście konsument B nie był zobowiązany do zapłaty całej prowizji, aby doszło do całkowitej spłaty, bo to koszt rozłożony w czasie, ale praktyki pożyczkodawców, jak w niniejszej sprawie powodują doliczanie prowizji do kwoty kapitału, tak jakby kwota ta została wypłacona konsumentowi, a przecież nie była – stąd wnioskują, że należą się im odsetki również od tych kosztów. Rozliczenie, o którym mowa w art. 52 u.k.k. dotyczy bowiem sytuacji, gdyby konsument uiścił z góry kwotę przeznaczoną na skredytowanie kosztów ze środków własnych. Natomiast kiedy koszty te są skredytowane takie rozliczenie nie powinno mieć miejsca, bo zwyczajnie koszty te jako rozłożone w czasie za okres, w którym umowa nie obowiązuje pożyczkodawcy się nie należą. Wniosek taki jest konsekwencją wykładni art. 52 u.k.k., z którego wynika wprost, że za okres, w którym umowa nie obowiązuje pożyczkodawcy nie należą się pozaodsetkowe koszty pożyczki, a jeśli konsument poniósł je ze środków własnych, to należy się ich zwrot. Jeśli były skredytowane to koszty te ponoszone są w trakcie trwania umowy. Z tego właśnie powodu przy zwrocie na podstawie art. 52 u.k.k. rozliczenia dokonuje się proporcjonalnie do czasu trwania umowy, a nie do wartości kapitału pozostałego do spłaty – w rozumieniu wypłaconej kwoty pozostałej do spłaty.

Można przemyśleć również sytuację konsumenta C. Jego sytuacja jest niemal identyczna z sytuacją konsumenta B, z tym, że zaciąga u tego samego kredytodawcy pożyczkę na wcześniejszą spłatę kredytu, przy czym uzyskuje korzystną ofertę z (...) wynoszącym 0%. Rzecz jasna spłaca pożyczkę w tym samym czasie co konsument B, ale zaprzestaje spłaty nowej pożyczki. Wówczas jego sytuacja zasadniczo zbliża się do sytuacji konsumenta A. W obu tych przypadkach istnieje pewna ustalona w momencie spłaty oraz wypowiedzeniu umowy kwota, którą konsumenci ci powinni zapłacić, a jedynie brak zapłaty skutkować będzie naliczaniem odsetek za opóźnienie. Brak podstaw do różnicowania sytuacji każdego z tych konsumentów.

W końcu przecież powódka twierdzi, że konsumenci winni ponosić np. koszty prowadzenia działalności gospodarczej powódki (vide: załącznik k. 10). Jakkolwiek samo w sobie jest to nieuzasadnione, to niezależnie od tego nie ma podstaw, aby sądzić, że każdy z konsumentów niezależnie od długości trwania umowy, miałby ponosić te same koszty. Nie znajduje też uzasadnienia obowiązek zapłaty przez konsumenta kosztów obsługi pożyczki w całym okresie kredytowania, jeśli ten okres został znacznie skrócony. Obowiązek zapłaty proporcjonalnie naliczanych kosztów za okres po wypowiedzeniu umowy nie istnieje, jeśli nie na gruncie wykładni art. 52 u.k.k., to na gruncie art. 5 k.c., mającego chronić w tej sytuacji konsumenta przed niezasadnym zubożeniem nieadekwatnie do kosztów faktycznie ponoszonych w trakcie trwania umowy.

WYSOKOŚĆ ZADŁUŻENIA

Po ponownym przeliczeniu wartości należnej powódce należało uznać, że powódka – w czasie trwania umowy – posiadała uprawnienie domagania się zapłaty od pozwanej spłaty kapitału (15.000,00 zł) oraz odsetek umownych liczonych od kwoty faktycznie wypłaconej.

Zaktualizowany harmonogram spłaty przy założeniu nominalnego oprocentowania w wysokości 20,49 %, 36-miesięcznego okresu spłaty, równych rat kapitałowo-odsetkowych spłacanych w systemie rat annuitetowych ustalony został według następującej metodologii. Wysokość poszczególnej raty obliczono z rachunku równania zmiennej wartości pieniądza w czasie, która po przekształceniu przedstawia się następująco: R = [S * l ] / [1-(1+l) ^-n], gdzie R – wysokość raty, S – suma kredytu do spłaty, l – stopa procentowa w skali roku, n – liczba rat. Zatem podstawiając: R = [15.000,00 zł * ((0,2049)/12)] / [1-(1+((0,2049)/12) ^-36] = 561,21 zł. Z kolei wysokość części odsetkowej wynika z iloczynu sumy kredytu do spłaty oraz oprocentowania w skali roku, czyli stanowi licznik pierwszego wzoru: część odsetkowa = [S * l ]. Podstawiając w przypadku pierwszej raty: część odsetkowa = [15.000,00 zł * ((0,2049)/12] = 256,13 zł. W przypadku kolejnej raty zmianie ulegnie kwota kapitału pozostała do spłaty. Tak ustalony harmonogram przedstawia się następująco:

Numer raty	Kwota kapitału pozostała do spłaty	Rata	Część kapitałowa	Część odsetkowa
1	15 000,00 zł	561,21 zł	305,08 zł	256,13 zł
2	14 694,92 zł	561,21 zł	310,29 zł	250,92 zł
3	14 384,63 zł	561,21 zł	315,59 zł	245,62 zł
4	14 069,04 zł	561,21 zł	320,98 zł	240,23 zł
5	13 748,06 zł	561,21 zł	326,46 zł	234,75 zł
6	13 421,61 zł	561,21 zł	332,03 zł	229,17 zł
7	13 089,57 zł	561,21 zł	337,70 zł	223,50 zł
8	12 751,87 zł	561,21 zł	343,47 zł	217,74 zł
9	12 408,41 zł	561,21 zł	349,33 zł	211,87 zł
10	12 059,07 zł	561,21 zł	355,30 zł	205,91 zł
11	11 703,78 zł	561,21 zł	361,36 zł	199,84 zł
12	11 342,41 zł	561,21 zł	367,53 zł	193,67 zł
13	10 974,88 zł	561,21 zł	373,81 zł	187,40 zł
14	10 601,07 zł	561,21 zł	380,19 zł	181,01 zł
15	10 220,88 zł	561,21 zł	386,68 zł	174,52 zł
16	9 834,19 zł	561,21 zł	393,29 zł	167,92 zł
17	9 440,90 zł	561,21 zł	400,00 zł	161,20 zł
18	9 040,90 zł	561,21 zł	406,83 zł	154,37 zł
19	8 634,07 zł	561,21 zł	413,78 zł	147,43 zł
20	8 220,29 zł	561,21 zł	420,84 zł	140,36 zł
21	7 799,45 zł	561,21 zł	428,03 zł	133,18 zł
22	7 371,42 zł	561,21 zł	435,34 zł	125,87 zł
23	6 936,08 zł	561,21 zł	442,77 zł	118,43 zł
24	6 493,30 zł	561,21 zł	450,33 zł	110,87 zł
25	6 042,97 zł	561,21 zł	458,02 zł	103,18 zł
26	5 584,95 zł	561,21 zł	465,84 zł	95,36 zł
27	5 119,11 zł	561,21 zł	473,80 zł	87,41 zł
28	4 645,31 zł	561,21 zł	481,89 zł	79,32 zł
29	4 163,42 zł	561,21 zł	490,12 zł	71,09 zł
30	3 673,31 zł	561,21 zł	498,48 zł	62,72 zł
31	3 174,82 zł	561,21 zł	507,00 zł	54,21 zł
32	2 667,83 zł	561,21 zł	515,65 zł	45,55 zł
33	2 152,17 zł	561,21 zł	524,46 zł	36,75 zł
34	1 627,72 zł	561,21 zł	533,41 zł	27,79 zł
35	1 094,30 zł	561,21 zł	542,52 zł	18,69 zł
36	551,78 zł	561,21 zł	551,78 zł	9,42 zł

A zatem do dnia 10 kwietnia 2024 roku, tj. do dnia oświadczenia powódki o wypowiedzeniu umowy, zgodnie z tym harmonogramem (przyjmując odsetki niepomniejszone na skutek wcześniejszych spłat) pozwana winna zapłacić sumę rat od nr 1 do nr 11 zł, czyli 561,21 zł x 11 = 6.173,31 zł, a zapłaciła do tego czasu łącznie kwotę 7.042,00 zł. Oczywistym jest zatem, że pozwana na dzień wypowiedzenia umowy posiadała nadpłatę w wysokości co najmniej 868,69 zł.

Jeżeli jednak przyjąć, że powódka wypłaciła pozwanej kwotę 16.500,00 zł konkluzja byłaby podobna.

W takiej sytuacji harmonogram spłaty przy założeniu nominalnego oprocentowania w wysokości 20,49 %, 36-miesięcznego okresu spłaty, równych rat kapitałowo-odsetkowych spłacanych w systemie rat annuitetowych ustalony został według następującej metodologii. Podstawiając do tych samych wzorów jak wyżej, wysokość raty kapitałowo-odsetkowej wyniosłaby: R = [16.500,00 zł * ((0,2049)/12)] / [1-(1+((0,2049)/12) ^-36] = 617,33 zł. Z kolei wysokość części odsetkowej wynika z iloczynu sumy kredytu do spłaty oraz oprocentowania w skali roku, czyli stanowi licznik pierwszego wzoru: część odsetkowa = [S * l ]. Podstawiając w przypadku pierwszej raty: część odsetkowa = [16.500,00 zł * ((0,2049)/12] = 281,74 zł. W przypadku kolejnej raty zmianie ulegnie kwota kapitału pozostała do spłaty. Tak ustalony harmonogram przedstawia się następująco:

Numer raty	Kwota kapitału pozostała do spłaty	Rata	Część kapitałowa	Część odsetkowa
1	16 500,00 zł	617,33 zł	335,59 zł	281,74 zł
2	16 164,41 zł	617,33 zł	341,32 zł	276,01 zł
3	15 823,09 zł	617,33 zł	347,15 zł	270,18 zł
4	15 475,94 zł	617,33 zł	353,07 zł	264,25 zł
5	15 122,87 zł	617,33 zł	359,10 zł	258,22 zł
6	14 763,77 zł	617,33 zł	365,24 zł	252,09 zł
7	14 398,53 zł	617,33 zł	371,47 zł	245,85 zł
8	14 027,06 zł	617,33 zł	377,81 zł	239,51 zł
9	13 649,25 zł	617,33 zł	384,27 zł	233,06 zł
10	13 264,98 zł	617,33 zł	390,83 zł	226,50 zł
11	12 874,15 zł	617,33 zł	397,50 zł	219,83 zł
12	12 476,65 zł	617,33 zł	404,29 zł	213,04 zł
13	12 072,37 zł	617,33 zł	411,19 zł	206,14 zł
14	11 661,17 zł	617,33 zł	418,21 zł	199,11 zł
15	11 242,96 zł	617,33 zł	425,35 zł	191,97 zł
16	10 817,61 zł	617,33 zł	432,62 zł	184,71 zł
17	10 384,99 zł	617,33 zł	440,00 zł	177,32 zł
18	9 944,99 zł	617,33 zł	447,52 zł	169,81 zł
19	9 497,48 zł	617,33 zł	455,16 zł	162,17 zł
20	9 042,32 zł	617,33 zł	462,93 zł	154,40 zł
21	8 579,39 zł	617,33 zł	470,83 zł	146,49 zł
22	8 108,56 zł	617,33 zł	478,87 zł	138,45 zł
23	7 629,68 zł	617,33 zł	487,05 zł	130,28 zł
24	7 142,63 zł	617,33 zł	495,37 zł	121,96 zł
25	6 647,27 zł	617,33 zł	503,82 zł	113,50 zł
26	6 143,44 zł	617,33 zł	512,43 zł	104,90 zł
27	5 631,02 zł	617,33 zł	521,18 zł	96,15 zł
28	5 109,84 zł	617,33 zł	530,08 zł	87,25 zł
29	4 579,76 zł	617,33 zł	539,13 zł	78,20 zł
30	4 040,64 zł	617,33 zł	548,33 zł	68,99 zł
31	3 492,31 zł	617,33 zł	557,70 zł	59,63 zł
32	2 934,61 zł	617,33 zł	567,22 zł	50,11 zł
33	2 367,39 zł	617,33 zł	576,90 zł	40,42 zł
34	1 790,49 zł	617,33 zł	586,75 zł	30,57 zł
35	1 203,74 zł	617,33 zł	596,77 zł	20,55 zł
36	606,96 zł	617,33 zł	606,96 zł	10,36 zł

A zatem do dnia 10 kwietnia 2024 roku, tj. do dnia oświadczenia powódki o wypowiedzeniu umowy, zgodnie z tym harmonogramem (przyjmując odsetki niepomniejszone na skutek wcześniejszych spłat) pozwana winna zapłacić sumę rat od nr 1 do nr 11 zł, czyli 617,33 zł x 11 = 6.790,63 zł, a zapłaciła do tego czasu łącznie kwotę 7.042,00 zł. Oczywistym jest zatem, że pozwana na dzień wypowiedzenia umowy posiadała nadpłatę w wysokości co najmniej 251,73 zł.

UZNANIE DŁUGU

Sąd miał również na uwadze, że dnia 18 czerwca 2024 roku pozwana złożyła oświadczenie o uznaniu długu wobec powódki w kwocie 23.969,48 zł w odniesieniu do rzeczonej umowy pożyczki.

Właściwe uznanie długu, przybierające formę umowy, zawiera oświadczenie dłużnika, potwierdzające, że ciąży na nim określony dług i zobowiązany jest go spłacić. Umowa taka odwołuje się więc i potwierdza istnienie długu powstałego wcześniej w stosunkach między dłużnikiem a wierzycielem, takiego długu jednak nie tworzy. Jeżeli więc dłużnik dowiedzie, że dług w rzeczywistości nie istnieje - podważona zostaje materialnoprawna podstawa zobowiązania i uznanie długu staje się bezskuteczne. Nie jest to przesłanka wymagająca uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia woli o uznaniu długu, ponieważ nie dotyczy wady tego oświadczenia, lecz jego bezprzedmiotowości (por. wyrok SN z 9.04.2015 r., V CSK 398/14, OSNC-ZD 2016, nr 3, poz. 54).

W okolicznościach niniejszej sprawy, na sądzie spoczywał obowiązek działania z urzędu, co doprowadziło do przekonania, że w momencie składania przedmiotowego oświadczenia o uznaniu długu, ten w rzeczywistości nie istniał. Nie doszło bowiem do skutecznego wypowiedzenia umowy, aby postawić całą dochodzoną należność w stan wymagalności. Oświadczenie to było zatem bezskuteczne.

ROZSTRZYGNIĘCIE

W związku z powyższym Sąd doszedł do przekonania, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie i dlatego w punkcie I. wyroku na podstawie na podstawie art. 104 w zw. z art. 28 prawa wekslowego a contrario oddalono powództwo w całości, gdyż nie ziściły się przesłanki do wypełnienia weksla.

KOSZTY PROCESU

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II. wyroku na podstawie art. 98 k.p.c., obciążając nimi powódkę jako przegrywającą proces w całości.