Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lutego 2025 roku

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Joanna Jank

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Katarzyna Pietkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 lutego 2025 roku w G.
sprawy z powództwa P. 1 Niestandaryzowanego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Wierzytelności z siedzibą w K.

przeciwko K. K.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego K. K. na rzecz powoda P. 1 Niestandaryzowanego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Wierzytelności z siedzibą w K. kwotę 20.500,97 zł (słownie: dwadzieścia tysięcy pięćset złotych dziewięćdziesiąt siedem groszy);

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  należność zasądzoną w punkcie 1. rozkłada na 205 (słownie: dwieście pięć) rat, płatnych do 25 -tego dnia każdego miesiąca począwszy od miesiąca następującego po uprawomocnieniu się wyroku, w kwocie po 100,00 zł (słownie: sto złotych) każda, za wyjątkiem ostatniej raty wynoszącej 100,97 zł (słownie: sto złotych dziewięćdziesiąt siedem groszy);

4.  odstępuje od obciążania pozwanego K. K. kosztami proces

Sygnatura akt I C 712/24

Uzasadnienie wyroku z dnia 25 lutego 2025 roku

Powód P. I Niestandaryzowany Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Wierzytelności z siedzibą w K. wniósł pozew przeciwko K. K. o zapłatę kwoty 42.817,76 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności stopy referencyjnej NBP i 5,5 punków procentowych od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że jest nabywcą wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki nr (...) z dnia 4 marca 2021 roku zawartej ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. w G.. W ramach swej działalności zbywca udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 33.000 zł. Pożyczkobiorca nie uregulował jednak rat pożyczki, na skutek czego pożyczkodawca wypowiedział umowę, co skutkowało wymagalnością roszczenia z dniem 20 listopada 2022 roku. Na dochodzoną kwotę składają się: kapitał w kwocie 30.559,27 zł, a także odsetki zwykłe oraz karne w kwocie 12.258,49 zł.

(pozew, k. 2-4v)

W dniu 1 sierpnia 2024 roku Referendarz sądowy Sądu Rejonowego w Gdyni wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

(nakaz zapłaty, k. 83)

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, kwestionując: prawidłowość zawarcia umowy cesji niezgodnie z wzorem załączonym do umowy, legitymację czynną powoda, prawidłowość wezwania do zapłaty i wypowiedzenia umowy, prawidłowość naliczania odsetek, a także kwestionując roszczenie co do wysokości. Pozwany podniósł, że przed zawarciem umowy nie otrzymał wzoru umowy przelewu, a umowa wyłączała zawarcie przez pierwotnego wierzyciela umowy przelewu wierzytelności, a tym samym powód nie posiada legitymacji procesowej. Pozwany podniósł też, że od 2022 roku nie zamieszkiwał na ul. (...), gdyż trafił do szpitala, a później przebywał w noclegowni dla bezdomnych. Stąd wierzyciel nie mógł prawidłowo doręczyć mu wezwania do zapłaty oraz wypowiedzenia umowy. Dalej, pozwany zauważył, że na dzień 4 marca 2021 roku na jego koncie były środki w kwocie ponad 11.000 zł, a pierwotny wierzyciel miał upoważnienie do automatycznego ściągania kolejnych rat. Nie wiadomo w jaki sposób wierzyciel wykorzystał ww. kwotę. Wreszcie pozwany podniósł, że nie wykazano czy zasadnym było naliczanie odsetek od daty wskazanej przez powoda.

(sprzeciw od nakazu zapłaty, k. 95-95v)

W toku sprawy powód zgłosił roszczenie ewentualne o zapłatę kwoty 19.685,73 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności stopy referencyjnej NBP i 5,5 punków procentowych liczonymi od kwoty 8.755,28 zł od dnia 15 września 2024 roku do dnia zapłaty. Roszczenie obejmowało nieprzedawnione raty wymagalne w okresie od kwietnia 2022 roku do września 2024 roku.

(pismo procesowe powoda z dnia 30 września 2024r., k. 107-112)

Pozwany złożył oświadczenie o uznaniu roszczenia ewentualnego i wniósł o rozłożenia świadczenia na raty na okres 6 lat.

(pismo procesowe pozwanego z dnia 8 listopada 2024r., k. 154-154v)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 4 marca 2021 roku pomiędzy K. K. a Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im. F. S. w G. doszło do zawarcia umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...). Przedmiotowa pożyczka została udzielona pozwanemu w celu spłaty zobowiązań finansowych w kwocie 9.511,85 zł w (...) – umowa pożyczki nr (...) (pkt 3) i miała zostać wypłacona przelewem na wskazany w umowie rachunek bankowy (pkt 6). Umowa została zawarta na okres od dnia 4 marca 2021 roku do 15 lutego 2028 roku (pkt 4). Kwota pożyczki, z uwzględnieniem kredytowanych kosztów kredytu, wynosiła 33.000 zł (pkt 5). Całkowita kwota kredytu (pożyczki) wynosiła 25.096,77 zł i nie obejmowała kredytowanych kosztów pożyczki (pkt 5). Kwota pożyczki obejmująca kredytowane koszty pożyczki była oprocentowana według zmiennej stopy procentowej (odsetki zmienne) ustalonej przez Zarząd Kasy i w dniu zawarcia umowy wynosiło 7,20 % w skali roku (pkt 7).

Szacunkowy całkowity koszt kredytu określono na kwotę 18.369,23 zł, na co składały się: prowizja w kwocie 3.956,70 zł, szacunkowa wartość odsetek 9.096,50 zł, koszty umowy ubezpieczenia indywidualnego (...) nr polisy (...) na podstawie umowy z dnia 4 marca 2021r. zawartej z (...) S.A. w kwocie 3.930,86 zł, opłata za przelew składki ubezpieczeniowej w kwocie 15,67 zł, koszty prowadzenia rachunku w kwocie 1.369,50 zł (pkt 17-19). Zgodnie z pkt 12 rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu wynosiła 18,76 % % oraz całkowita kwota do zapłaty w dniu zawarcia umowy 43.466 zł.

W umowie zastrzeżono, że zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na należność Kasy z tytułu pożyczki, w tym na całkowity koszt kredytu oraz wysokość rat kapitałowo-odsetkowych. Zmiana rocznej stopy oprocentowania następuje raz na kwartał kalendarzowy, w przypadku podwyższenia lub obniżenia stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego, w zakresie oraz kierunku, w jakim wysokość tej stopy uległa zmianie i o wartość równą zmianie, o ile zmiana nastąpiła w okresie obowiązywania umowy oraz z uwzględnieniem, że maksymalna stopa procentowa (odsetki maksymalne) nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe stanowią wysokość równą sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. W razie obniżenia wysokości odsetek maksymalnych w trakcie trwania umowy w ten sposób, że odsetki umowne byłyby od nich wyższe, Kasa dokona obniżenia odsetek umownych do wysokości odsetek maksymalnych, a w przypadku ponownego podwyższenia wysokości odsetek maksymalnych Kasa jest uprawniona do przywrócenia (podwyższenia) wysokości odsetek umownych w zakresie dopuszczalnym wysokością obowiązujących odsetek maksymalnych. Zarząd Kasy zobowiązany jest podjąć stosowną uchwałę o ustaleniu stopy procentowej w pierwszym miesiącu po kwartale kalendarzowym, w którym nastąpiły wyżej opisane zmiany wysokości stopy referencyjnej lub/i odsetek maksymalnych. Zmieniona stopa procentowa obowiązuje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym Zarząd Kasy podjął uchwałę o zmianie stopy procentowej, z tym zastrzeżeniem, że obniżenie wysokości odsetek umownych do wysokości odsetek maksymalnych nastąpi od dnia, w którym nastąpiła zmiana wysokości stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego. Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych. O wysokości odsetek maksymalnych oraz wysokości stopy referencyjnej Kasa informuje pożyczkobiorcę niezwłocznie po zmianie poprzez wywieszenie informacji w miejscach prowadzenia działalności, na swojej stronie internetowej oraz na trwałym nośniku (pkt 7). W przypadku zmiany stopy procentowej o każdej zmianie oprocentowania Kasa miała informować pożyczkobiorcę przed jej dokonaniem: listem zwykłym lub pocztą elektroniczną na adres wskazany przez pożyczkobiorcę. Do informacji dołącza się nowy harmonogram spłaty pożyczki (pkt 11).

W przypadku nieterminowej spłaty pożyczki należność z tego tytułu staje się w dniu następnym należnością przeterminowaną. Od niespłaconego w całości lub w części kapitału, a od dnia wniesienia powództwa od całości zadłużenia, pobierane są odsetki wg stopy procentowej o jakiej mowa w pkt 21 (pkt 23). Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wynosi dwukrotność sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych, na dzień zawarcia umowy wynosi ona 11,20 %. Zmiana wysokości ww. stopy następuje w przypadku zmiany stopy referencyjnej przez Narodowy Bank Polski, z tym zastrzeżeniem, że maksymalna stopa procentowa (odsetki maksymalne za opóźnienie) nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie. Odsetki ustawowe za opóźnienie stanowią wysokość równą sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie. O wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie oraz wysokości stopy referencyjnej Kasa informuje Pożyczkobiorcę niezwłocznie po zmianie poprzez wywieszenie informacji w miejscach prowadzenia działalności, na swojej stronie internetowej oraz na trwałym nośniku (pkt 21).

Kasa zastrzegła sobie prawo do wypowiedzenia umowy z 30-dniowym terminem wypowiedzenia i postawienia po upływie okresu wypowiedzenia całej pożyczki wraz z odsetkami w stan natychmiastowej wymagalności w przypadku m.in. gdy pożyczkobiorca nie zapłacił w terminach określonych w umowie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy listem poleconym do zapłaty opóźnionych rat w terminie nie krótszym niż 14 dni roboczych od otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy (pkt 29).

(dowód: umowa pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...), k. 16-19, wniosek o przyznanie pożyczki, k. 119, oświadczenie dotyczące zobowiązań do spłaty, k. 112)

We wniosku o przyznanie pożyczki z dnia 2 marca 2021 roku pozwany wskazał adres zamieszkania: ul. (...), (...)-(...) G.. Nadto, pozwany oświadczył, że nie ma nikogo na utrzymaniu, jest zatrudniony w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G. jako pracownik fizyczny i uzyskuje dochód netto w wysokości 1.725,62 zł. Deklarowana kwota przeznaczona na miesięczne utrzymanie została określona na 100 zł. Nadto, we wniosku wymieniono następujące zobowiązania wnioskującego: kredyt na zakup towarów i usług – sprzedaż wysyłkowa (rata miesięczna 221 zł), kredyt niecelowy – sprzedaż wysyłkowa (rata miesięczna 55 zł, saldo zadłużenia 207 zł), dwie pożyczki ratalne w (...) (pierwsza – saldo zadłużenia 9.508,11 zł, rata miesięczna – 212,72 zł; druga – saldo zadłużenia 14.335,34 zł, rata miesięczna – 301,20 zł).

W odrębnym oświadczeniu dotyczącym danych zawartych we wniosku z dnia 4 marca 2021 roku pozwany wskazał dochód netto z umowy o pracę w kwocie 1.719,13 zł netto.

(dowód: wniosek o przyznanie pożyczki, k. 120, oświadczenie dotyczące danych zawartych we wniosku, k. 123)

Pozwany zawarł przedmiotową umowę pożyczki w celu spłaty pożyczki nr (...) i obniżenia raty. W dacie zawarcia umowy pozwany ponosił koszty opłat za mieszkanie w kwocie około 800-900 zł miesięcznie, opłat za energię elektryczną w kwocie po 100 zł (co dwa miesiące), opłat za gaz w kwocie 30-40 zł (co dwa miesiące). Do wniosku o pożyczkę nie załączał żadnych dokumentów o dochodach. Nadto, przed zawarciem umowy nie pytano go o wysokość ponoszonych wydatków.

(dowód: przesłuchanie pozwanego, płyta CD k. 192)

W dniu 4 marca 2021 roku doszło także do zawarcia przez pozwanego z (...) S.A. z siedzibą w S. umowy ubezpieczenia indywidualnego (...) z tytułu śmierci ubezpieczającego w następstwie nieszczęśliwego wypadku oraz śmierci ubezpieczającego na okres od 4 marca 2021 roku do 15 lutego 2028 roku. Suma ubezpieczenia z tytułu śmierci ubezpieczającego wynosiła 6.600 zł, a z tytułu śmierci ubezpieczającego w następstwie nieszczęśliwego wypadku 26.400 zł, natomiast składka jednorazowa została określona na kwotę 3.930,86 zł.

(dowód: wniosek, k. 139-139v, polisa, k. 140-141, Ogólne Warunki Ubezpieczenia, k. 69-70)

W dniu 4 marca 2021 roku na Indywidualnym Koncie Spółdzielczym pozwanego odnotowano wpływ kwoty 33.000 zł i jednocześnie pobranie kwoty 3.956,70 zł na pokrycie prowizji, kwoty 9.511,85 zł na spłatę pożyczki, kwoty 304 zł tytułem składki ubezpieczenia (...) oraz 3.930,86 zł tytułem składki ubezpieczeniowej.

(dowód: zestawienie operacji z rachunku płatniczego IKS+, k. 27, dyspozycja polecenia przelewu wewnętrznego, k. 121)

W dniu 15 listopada 2021 roku pozwany złożył wniosek o restrukturyzację pożyczki, wskazując dochód netto (średnia z ostatnich 3 miesięcy) 5.709 zł, a także podał, że jest zatrudniony na podstawie umowy na czas określony do dnia 11 marca 2022 roku.

(dowód: wniosek o restrukturyzację pożyczki, k. 143-144)

Z tytułu przedmiotowej pożyczki pozwany spłacił kwotę 4.595,80 zł.

(dowód: rozliczenie pożyczki, k. 31-32)

Wobec zaprzestania terminowej spłaty pożyczki pismem z dnia 27 września 2022 roku Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. wypowiedziała pozwanemu umowę pożyczki z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia. Jednocześnie wskazano, że łączna wysokość przeterminowanego zadłużenia na dzień 27 września 2022 roku wynosiła 3.409,68 zł, w tym zaległy kapitał 1.449,19 zł, odsetki umowne 1.887,66 zł, odsetki karne 72,83 zł. Wypowiedzenie zostało skierowane na adres ul. (...), (...)-(...) G.. Po dwukrotnym awizowaniu w dniach 5 i 13 października 2022 roku zostało zwrócone do nadawcy.

(dowód: wypowiedzenie umowy k. 20, zpo k. 21-21v)

Na podstawie umowy przelewu zawartej w dniu 29 czerwca 2023 roku Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. przeniosła na rzecz powoda P. I Niestandaryzowany Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Wierzytelności z siedzibą w K. wierzytelność wynikającą z zawarcia umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...).

(dowód: wyciąg z umowy przelewu wierzytelności z dnia 29 czerwca 2023r. k. 11-15 wraz z pełnomocnictwami oraz oświadczeniem o zapłacie ceny)

Aktualnie, pozwany K. K. jest osobą bezdomną i bezrobotną, zamieszkuje w schronisku dla bezdomnych, utrzymuje się z zasiłku stałego w kwocie 1.229 zł. W ośrodku dla bezdomnych ma zapewnione wyżywienie, ponosi jedynie wydatki na zakup żywności dla diabetyków, a także na leki (około 170 zł miesięcznie). Pozwany leczy się psychiatrycznie, legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Poza sporną pożyczką posiada jeszcze inne długi, w tym z tytułu chwilówek (w kwocie około 1.600 zł) oraz zaległych składek na ZUS (około 90.000 zł).

(dowód: zaświadczenie MOPS, k. 75, potwierdzenie wymeldowania, k. 76, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, k. 77, przesłuchanie pozwanego, płyta CD k. 192)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów oraz dowodu z przesłuchania pozwanego.

W ocenie Sądu brak było jakichkolwiek podstaw do podważania wiarygodności i mocy dowodowej powołanych powyżej dokumentów prywatnych. W toku niniejszego postępowania żadna ze stron nie kwestionowała ani autentyczności wymienionych w ustaleniach stanu faktycznego dokumentów, ani też nie zaprzeczyła, iż osoby podpisane pod tymi dokumentami nie złożyły oświadczeń w nich zawartych. Sąd także nie doszukał się żadnych okoliczności mogących wzbudzać wątpliwości co do wiarygodności wyżej wskazanych dokumentów, w szczególności śladów przerobienia, podrobienia, bądź innej ingerencji. Z tego względu, w ramach swobodnej oceny dowodów, Sąd uznał, że przedłożone do akt niniejszej sprawy dokumenty przedstawiają rzeczywistą treść stosunku prawnego zawartego przez pozwanego z poprzednikiem prawnym powoda, okoliczności poprzedzające zawarcie umowy, jak również dowodzą legitymacji procesowej powoda.

Nadto, Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanego odnośnie okoliczności zawarcia umowy, jak i jego obecnej sytuacji osobistej i finansowej. Zdaniem Sądu zeznania pozwanego były szczere, wewnętrznie spójne, a także nie budziły żadnych wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego oraz logicznego rozumowania. Zważyć należy, iż strona pozwana nie przedłożyła żadnego dowodu, który poddawałby w wątpliwość wiarygodność tych zeznań, w szczególności co do tego, że poprzednik prawny powoda nie zbadał zdolności kredytowej pożyczkobiorcy przed udzieleniem mu pożyczki.

Podstawę prawną powództwa stanowiły przepisy art. 720 k.c. w zw. z art. 3 ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r. poz. 1028) w zw. z art. 509 k.c. W myśl art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Stosownie zaś do treści art. 3 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, zaś w myśl ust. 3 ust. 2 pkt 1 tej ustawy za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki. Z kolei, wedle art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że wątpliwości Sądu nie budziła legitymacja procesowa powoda. Strona powodowa załączyła bowiem do akt niniejszej sprawy zarówno wyciąg z umowy przelewu zawartej przez nią z pożyczkodawcą Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. w G., pełnomocnictwa osób działających w imieniu stron umowy przelewu, jak również oświadczenie zbywcy o zapłacie wynagrodzenia. Jednocześnie, należy wskazać, że umowa pożyczki nie zawierała zastrzeżenia, że wierzytelność z niej wynikająca nie może być przeniesiona na inny podmiot (pactum de non cedendo). Poza tym przeniesieniu wierzytelności na fundusz sekurytyzacyjny nie sprzeciwiał się żaden przepis ustawy. Tym samym Sąd uznał, że umowa przelewu jest ważna i została skutecznie zawarta.

Bezsporne było również, że pozwanego oraz poprzednika prawnego powoda łączył stosunek prawny pożyczki (kredytu konsumenckiego) na skutek zawarcia umowy nr (...) z dnia 4 marca 2021 roku. Mimo początkowych zarzutów odnośnie braku skutecznego doręczenia wypowiedzenia umowy pożyczki i poprzedzającego wezwania do zapłaty, ostatecznie, na rozprawie K. K. przyznał, że poprzedzające rozwiązanie umowy wezwanie do zapłaty zostało mu najprawdopodobniej doręczone, gdy jeszcze zamieszkiwał w lokalu przy ul. (...) w G..

Natomiast wątpliwości Sądu wzbudziło to, czy przed zawarciem umowy poprzednik prawny powoda Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. w G. dopełniła obowiązku zbadania zdolności kredytowej pożyczkobiorcy. Zważyć bowiem należy, iż zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jednolity Dz.U. z 2024 r. poz. 1497) kredytodawca przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany do dokonania oceny zdolności kredytowej konsumenta. Wedle art. 9 ust. 2 ocena zdolności kredytowej dokonywana jest na podstawie informacji uzyskanych od konsumenta lub na podstawie informacji pozyskanych z odpowiednich baz danych lub zbiorów danych kredytodawcy. Jak stanowi art. 9 ust. 3 konsument jest zobowiązany do przedstawienia, na żądanie kredytodawcy, dokumentów i informacji niezbędnych do dokonania oceny zdolności kredytowej. W myśl natomiast art. 9 ust. 4 jeżeli kredytodawcą jest bank, albo inna instytucja ustawowo upoważniona do udzielania kredytów ocena zdolności kredytowej dokonywana jest zgodnie z art. 70 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe oraz innymi regulacjami obowiązującymi te podmioty, z uwzględnieniem ust. 1-3. W myśl art. 70 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jednolity Dz.U. z 2024 r. poz. 1646) bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności. Stosownie do art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (tekst jednolity Dz.U. z 2024 r. poz. 512) przepis art. 70 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe stosuje się odpowiednio do umów kredytowych zawieranych przez kasy.

Na podstawie przedstawionego przez stronę powodową materiału dowodowego nie sposób uznać, aby przed zawarciem przedmiotowej umowy pożyczki poprzednik prawny powoda zbadał zdolność kredytową pozwanego, zgodnie z obowiązkami wynikającymi z przytoczonych powyżej przepisów. Analiza informacji podanych we wniosku o udzielenie pożyczki oraz sytuacji finansowej pozwanego jednoznacznie wskazuje, że w dacie zawarcia umowy nie był on w stanie spłacić pożyczki. Zważyć należy, iż we wniosku o przyznanie pożyczki wskazano, że pozwany uzyskuje dochód netto w wysokości 1.725,62 zł oraz ma liczne zobowiązania w postaci: kredytu na zakup towarów i usług – sprzedaż wysyłkowa (rata miesięczna 221 zł), kredytu niecelowego – sprzedaż wysyłkowa (rata miesięczna 55 zł, saldo zadłużenia 207 zł), pożyczki ratalnej w (...) nr (...)/ (...) (saldo zadłużenia 9.508,11 zł, rata miesięczna – 212,72 zł) oraz pożyczki nr (...) (saldo zadłużenia 14.335,34 zł, rata miesięczna – 301,20 zł). Z powyższego wynika, że co miesiąc z tytułu rat wszystkich powyższych zobowiązań pozwany jest zobowiązany uiścić kwotę około 800 zł. Na podstawie zeznań pozwanego należy stwierdzić, że pożyczkodawca w ogóle nie zbadał wysokości ponoszonych przez pożyczkobiorcę kosztów utrzymania. Co prawda we wniosku znajduje się zapis, że deklarowane miesięczne koszty utrzymania pożyczkobiorcy wynoszą 100 zł, niemniej pozwany zeznał, że przy zawarciu umowy pracownik Kasy S. w ogóle nie pytał go o wysokość faktycznych kosztów utrzymania. Zdaniem Sądu zeznania pozwanego w tym zakresie należy uznać za wiarygodne. Na podstawie zasad doświadczenia życiowego należy bowiem stwierdzić, że wskazana we wniosku kwota w dacie zawarcia umowy nie wystarczała na zaspokojenie podstawowych potrzeb egzystencjonalnych dorosłej osoby, jak zakup żywności, środków czystości, leków, nie wspominając już o opłatach za mieszkanie czy media. K. K. zeznał, że w dacie zawarcia umowy ponosił koszty opłat za mieszkanie w kwocie około 800-900 zł miesięcznie, opłat za energię elektryczną w kwocie po 100 zł (co dwa miesiące), opłat za gaz w kwocie 30-40 zł (co dwa miesiące). Zatem, jedynie z tytułu opłat za mieszkanie i media co miesiąc ponosił wydatki w kwocie co najmniej 965 zł. Zestawiając wysokość kosztów utrzymania (około 965 zł), zobowiązań (około 800 zł) z wysokością dochodu pozwanego (1.725,62 zł netto) można jednoznacznie stwierdzić, że pozwany nie miał zdolności kredytowej umożliwiającej zaciągnięcie pożyczki w kwocie ponad 30.000 zł. Ponoszone przezeń wydatki były bowiem równe wysokości osiąganego dochodu. Gdyby faktycznie poprzednik prawny powoda zbadał zdolność kredytową pozwanego, to musiałby odmówić przyznania pożyczki, albowiem pozwany nie dawał żadnej rękojmi spłaty pożyczki. Zważyć przy tym należy, iż ryzyka związanego z udzieleniem spornej pożyczki nie minimalizowało zabezpieczenie w postaci ubezpieczenia kredytu, albowiem odpowiedzialnością ubezpieczyciela były objęte jedynie ryzyka śmierci ubezpieczającego oraz śmierci w następstwie nieszczęśliwego wypadku. Mimo zobowiązania nałożonego zarządzeniem z dnia 13 grudnia 2024 roku strona powodowa nie zdołała udowodnić, że w tym konkretnym przypadku pożyczkodawca przedsięwziął wymagane prawem czynności w celu zweryfikowania zdolności kredytowej pozwanego. W odpowiedzi na powyższe zobowiązanie powód przedłożył jedynie dokumenty w postaci uchwały Zarządu Kasy S. w sprawie wprowadzenia zmian do „Metodyki analizy zdolności kredytowej i weryfikacji kredytowej”. Okoliczność, że pracownicy (...)-u przy udzielaniu kredytu konsumenckiego byli zobowiązani do stosowania wewnętrznych regulacji nie oznacza, że te były bezwzględnie przestrzegane. Przypadek pozwanego dowodzi wręcz czegoś przeciwnego. Należy przy tym zauważyć, że głównym motywem złożenia przez pozwanego wniosku o udzielenie przedmiotowej pożyczki był zamiar spłaty jednego z poprzednich kredytów konsumenckich i polepszenia swojej sytuacji finansowej (obniżenie raty). Tymczasem (...) wykorzystał tę sposobność, zastrzegając dla siebie dodatkową prowizję, a także przewidując dodatkowe koszty w postaci składki ubezpieczeniowej dla podmiotu pozostającego w stałych stosunkach gospodarczych ze pożyczkodawcą, co spowodowało wzrost wysokości zobowiązania oraz raty kredytu. Powyższe prowadzi do konstatacji, że poprzednik prawny powoda celowo nie zbadał zdolności kredytowej pozwanego, aby uzyskać dodatkową korzyść w postaci kosztów pozaodsetkowych.

Przesądziwszy powyższe, w dalszej kolejności należy zastanowić się, jakie są skutki braku zbadania zdolności kredytowej pożyczkobiorcy. W świetle aktualnego orzecznictwa (...) należy odrzucić przeważającą dotąd linię orzecznictwa, że obowiązek badania zdolności kredytowej kredytobiorcy ma wyłącznie charakter publicznoprawny i nie wywołuje żadnych konsekwencji w aspekcie prywatnoprawnym umowy kredytu. Podkreślić należy, iż polska ustawa o kredycie konsumenckim stanowi implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG. Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 tej Dyrektywy państwa członkowskie zapewniają przeprowadzanie przez kredytodawcę przed zawarciem umowy o kredyt oceny zdolności kredytowej konsumenta na podstawie wystarczających informacji przekazanych mu, w stosownych przypadkach, przez konsumenta oraz, w razie konieczności, na postawie informacji uzyskanych z odpowiedniej bazy danych. Państwa członkowskie, których ustawodawstwo wymaga od kredytodawców dokonania oceny zdolności kredytowej konsumenta na podstawie informacji z danej bazy danych, mogą zachować ten wymóg. Z kolei, w myśl art. 23 dyrektywy państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą i podejmują wszelkie niezbędne działania w celu zapewnienia stosowania tych sankcji. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 5 marca 2020 r., C-679/18 stwierdził, że wykładni art. 8 i 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz.UE L z 2008 r., Nr 133, s. 66) należy dokonywać w ten sposób, że wymagają one, aby sąd krajowy zbadał z urzędu, czy nie nastąpiło naruszenie ciążącego na kredytodawcy przedumownego obowiązku przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej konsumenta, określonego w art. 8 tej dyrektywy, i wyciągnął wynikające z prawa krajowego konsekwencje w wypadku naruszenia tego obowiązku, pod warunkiem że sankcje odpowiadają wymogom wspomnianego art. 23. W innym judykacie (...) wskazał, że artykuł 23 dyrektywy (...) w sprawie o kredyt konsumencki (Dz.Urz.UE L z 2008 r., Nr 133, s. 66) należy interpretować w ten sposób, że badanie, czy sankcje – zgodnie z tym co przewidziano w tym przepisie – mają skuteczny, proporcjonalny i odstraszający charakter, w szczególności w razie naruszenia przewidzianego w art. 8 tej dyrektywy obowiązku zbadania zdolności kredytowej konsumenta, p owinno być dokonywane z uwzględnieniem, zgodnie z art. 288 akapit trzeci (...), nie tylko przepisu prawa krajowego, który został specjalnie przyjęty w celu transpozycji tej dyrektywy, ale również ogółu wszystkich przepisów tego prawa, interpretowanych tak dalece, jak to możliwe, w świetle brzmienia i celów tejże dyrektywy, tak aby rzeczone sankcje spełniały wymogi określone w jej art. 23 (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 10 czerwca 2021 r., C-303/20, L.). W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia (...) podniósł, że z art. 8 ust. 1 Dyrektywy (...) wynika obowiązek przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej konsumenta przed zawarciem umowy o kredyt, którego celem jest również rozwinięcie u kredytodawców poczucia odpowiedzialności i unikanie sytuacji, w których będą oni udzielać kredytów konsumentom nieposiadającym zdolności kredytowej. Taki obowiązek, w zakresie, w jakim ma on na celu ochronę konsumentów przed ryzykiem nadmiernego zadłużenia i niewypłacalności, ma dla 8 tych konsumentów fundamentalne znaczenie (pkt 28-29). Z kolei art. 23 Dyrektywy (...) przewiduje, po pierwsze, że system sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych na podstawie art. 8 omawianej dyrektywy musi być określony w taki sposób, aby sankcje te były skuteczne, proporcjonalne i odstraszające, a po drugie, że państwa członkowskie winny podjąć wszelkie niezbędne działania w celu zapewnienia stosowania tych sankcji. W tych granicach wybór takiego systemu sankcji pozostaje w gestii państw członkowskich (pkt 30). Zgodnie z art. 288 akapit trzeci (...) dyrektywa wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma zostać osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków (wyrok z 21 kwietnia 2016 r., R. i R., C-377/14, pkt 76 i przytoczone tam orzecznictwo). W związku z tym, powołując się na poglądy orzecznicze, (...) wskazał (pkt 34), że transpozycja dyrektywy nie musi wymagać działania prawodawczego ze strony każdego z państw członkowskich. W szczególności, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, istnienie ogólnych zasad lub przepisów ogólnych może spowodować, że transpozycja za pomocą dodatkowych szczególnych środków ustawowych lub wykonawczych stanie się zbędna, jednak pod warunkiem, że owe zasady i przepisy rzeczywiście zapewniają pełne stosowanie tej dyrektywy oraz że w przypadku gdy sporny przepis dyrektywy ma na celu przyznanie praw jednostkom, stan prawny wynikający z tych zasad jest dostatecznie precyzyjny i jasny, a uprawnieni mają możliwość rozeznania się we wszystkich przysługujących im prawach i w razie potrzeby powołania się na nie przed sądami krajowymi (zob. podobnie wyrok z 3 grudnia 2009 r., Komisja/Belgia, C-475/08). Według (...) w celu ustalenia czy uregulowania krajowe w wystarczającym stopniu wdrażają w życie obowiązki wynikające z danej dyrektywy, należy wziąć pod uwagę nie tylko uregulowanie przyjęte specjalnie w celu transpozycji tej dyrektywy, lecz również ogół dostępnych i mających zastosowanie norm prawnych. Sądy krajowe są zobowiązane uwzględnić ogół przepisów prawa krajowego i interpretować je tak dalece, jak to możliwe, w świetle brzmienia i zamierzeń tej 9 dyrektywy, aby uzyskać rozstrzygnięcie zgodne z realizowanymi przez tę dyrektywę celami (pkt 35 i 36) (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2022 r. III CZP 20/22, L.). Polski ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie sankcji za naruszenie obowiązku badania zdolności kredytowej do ustawy o kredycie konsumenckim (w szczególności sankcja kredytu darmowego nie obejmuje przypadku braku zbadania zdolności kredytowej konsumenta albo nienależytego jej zbadania, brak w ustawie innej sankcji za niezbadanie albo nienależyte zbadanie zdolności kredytowej konsumenta). Brak sankcji także w ustawie Prawo bankowe czy w ustawie o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych. (...) wyjaśnił jednak, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału sądy krajowe przy stosowaniu prawa wewnętrznego zobowiązane są do dokonywania jego wykładni w możliwie najszerszym zakresie w świetle brzmienia i celu dyrektywy (...), tak by osiągnąć przewidziany w niej rezultat, a tym samym zastosować się do art. 288 akapit trzeci (...). Ten obowiązek dokonywania wykładni prawa krajowego zgodnej z prawem Unii jest bowiem nierozerwalnie związany z systemem traktatu (...), gdyż zezwala sądom krajowym na zapewnienie, w ramach ich właściwości, pełnej skuteczności prawa Unii przy rozpoznawaniu zawisłych przed nimi sporów. Zasada wykładni zgodnej z prawem Unii wymaga, by sądy krajowe czyniły wszystko, co leży w zakresie ich kompetencji, uwzględniając wszystkie przepisy prawa krajowego i stosując uznane w porządku krajowym metody wykładni, by zapewnić pełną skuteczność rozpatrywanej dyrektywy i dokonać rozstrzygnięcia zgodnego z realizowanymi przez nią celami ( (...) powołał wyrok z dnia 24 stycznia 2012 r., D., C-282/10, EU:C:2012:33, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo). (...), powołując się na wyrok z dnia 5 września 2019 r., P., C-331/18, EU:C:2019:665, pkt 56 i przytoczone tam orzecznictwo stwierdził, że sądy krajowe, również te orzekające w ostatniej instancji, w danym wypadku powinny zmienić utrwalone orzecznictwo krajowe, jeżeli opiera się ono na interpretacji prawa krajowego, której nie da się pogodzić z celami dyrektywy. Zdaniem (...) sąd krajowy nie może w postępowaniu głównym skutecznie stwierdzić, że nie jest w stanie dokonać wykładni rozpatrywanych przepisów krajowych zgodnie z prawem Unii tylko dlatego, że przepisy te były interpretowane przez sądy krajowe w sposób, który nie jest zgodny z tym prawem. Tym samym zdaniem (...) do sądu krajowego należy zapewnienie pełnej skuteczności dyrektywy (...), w razie potrzeby poprzez odstąpienie z własnej inicjatywy od stosowania wykładni przyjętej przez sądy krajowe, jeśli wykładnia ta jest niezgodna z prawem Unii (analogicznie wyrok z dnia 8 listopada 2016 r., O., C-554/14, EU:C:2016:835, pkt 69, 70 i przytoczone tam orzecznictwo). Badając polskie prawo cywilne pod kątem zapewnienia pełnej realizacji dyrektywy (...), w tym jej celu w postaci ochrony praw konsumenta, jak również zapewnienia skuteczności prawa Unii stwierdzić należy stwierdzić, iż wykładnia art.70 ust.1 UPB w zw. z art.9 UKK dokonywana przez pryzmat brzmienia i celu dyrektywy (...) nakazuje przyjąć prywatnoprawny skutek braku zbadania albo nienależytego zbadania zdolności kredytowej konsumenta przez bank. Mając na uwadze, że (...) i (...) nie przewidują sankcji za naruszenie tych obowiązków banku, skutek prywatnoprawny można rozważyć na gruncie art. 58 § 1 i 2 k.c. (zob. wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 26 marca 2024 roku II Ca 1391/23, L.). Badając skutki niedochowania obowiązku zbadania zdolności kredytowej należy zwrócić uwagę jeszcze na pogląd prawny wyrażony w wyrok z dnia 24 października 2024 r. C-339/23, w którym Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że artykuł 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by sankcja zastosowana w przypadku naruszenia obowiązku przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej konsumenta, przewidzianego w art. 8 ust. 1 tej dyrektywy, różniła się od sankcji przewidzianej w wypadku naruszenia innych ewentualnie równoważnych obowiązków przewidzianych we wspomnianej dyrektywie, a w szczególności obowiązku przewidzianego w art. 10 ust. 2 tej dyrektywy, dotyczącego informacji, które należy zamieszczać w umowach o kredyt konsumencki, o ile spełnione są wymogi określone w rzeczonym art. 23. Udzielenie kredytu bez należytego zbadania zdolności kredytowej kredytobiorcy jest sprzeczne z celem dyrektywy, jakim jest ochrona konsumentów przed ryzykiem nadmiernego zadłużenia i niewypłacalności. A. a fortiori a maiori ad minus skoro skutki braku oceny zdolności kredytowej mogą być bardziej dotkliwe niż wynikające z sankcji kredytu darmowego będącej w polskim systemie prawnym rezultatem niedochowania obowiązków informacyjnych określonych w art. 10 dyrektywy, to tym bardziej skutki te mogą być takie same jak w przypadku wskazanej sankcji kredytu darmowego. Stąd, zdaniem Sądu, w celu zapewnienia pełnej skuteczności ww. dyrektywy i wydania rozstrzygnięcia zgodnego z realizowanymi przez tę dyrektywę celami należało w niniejszym wypadku zastosować skutek podobny do konsekwencji niedochowania obowiązków informacyjnych, które leżą u podstaw skorzystania z sankcji kredytu darmowego. W przypadku naruszenia obowiązku zbadania zdolności kredytowej skutki takiego zaniechania mogą być nawet bardziej dotkliwe dla konsumenta niż w przypadku niedochowania obowiązków informacyjnych o jakich mowa w art. 10 dyrektywy, albowiem na skutek naruszenia obowiązku przewidzianego w art. 8 ust. 1 dyrektywy i udzielenia kredytu osobie, która zdolności kredytowej nie posiada, zawsze dochodzi do pogorszenia sytuacji finansowej pożyczkobiorcy. W takim wypadku bowiem obowiązkiem spłaty kredytu wraz z odsetkami zostaje obciążona osoba, która w ogóle nie powinna otrzymać kredytu. Osoba taka – z uwagi na swoje możliwości dochodowe – nie jest bowiem w stanie spłacać rat kredytowych. W konsekwencji zaniechanie kredytodawcy może prowadzić do utraty przez konsumenta możliwości spłaty jakichkolwiek innych zobowiązań w przypadku egzekucji. Z uwagi zatem, że waga naruszenia jest znaczna, podobnie istotna i dotkliwa powinna być sankcja za jej naruszenie. W ocenie Sądu w takim przypadku racjonalnym i uzasadnionym w świetle art. 23 dyrektywy byłoby pozbawienie kredytodawcy prawa do odsetek i kosztów. Taki skutek będzie również miał charakter odstraszający dla kredytodawcy, który zaniechał wykonania jednego z najbardziej podstawowych obowiązków przewidzianych przez dyrektywę. W przypadku naruszenia obowiązków o tak wielkiej wadze nie powinny mieć znaczenia interesy ekonomiczne kredytodawcy czy też jego następcy prawnego. W przywołanym już powyżej wyroku z dnia 10 czerwca 2021 r., C-303/20 (...) uznał, że sankcja w postaci utraty prawa do odsetek powinna zostać uznana za proporcjonalną w rozumieniu art. 23 dyrektywy (...) w odniesieniu do przypadków naruszenia przez kredytodawcę obowiązku mającego zasadnicze znaczenie w kontekście tej dyrektywy.

Nadto, należy zauważyć, że w niniejszym przypadku nie został osiągnięty główny cel, jakiemu miało służyć zaciągnięcie spornego zobowiązania w postaci obniżenia raty kredytu. Na skutek naliczenia dodatkowych kosztów w postaci prowizji oraz składki ubezpieczeniowej zarówno saldo dotychczasowego zadłużenia, jak również wysokość miesięcznej raty wzrosły w stosunku do stanu sprzed zawarcia umowy. W ocenie Sądu, niezależnie od kwestii dochowania obowiązku zbadania zdolności kredytowej, tzw. rolowanie umowy pożyczki polegające na naliczaniu znacznej sumy opłat za zawarcie kolejnej umowy pożyczki w związku ze spłatą poprzedniej pożyczki należy uznać za abuzywne. Zgodnie bowiem z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nie budzi również wątpliwości, że postanowienia o prowizji czy składce ubezpieczeniowej nie dotyczyły głównych świadczeń stron. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 czerwca 2004 roku I CK 635/03, L. pojęcie „głównych świadczeń stron” należy interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Prowizja czy składka ubezpieczeniowa z całą pewnością nie należą do istoty umowy pożyczki. W końcu nie może podlegać również dyskusji, iż postanowienia umowne dotyczące tego kosztu nie zostały indywidualnie uzgodnione ze stroną pozwaną. Są one częścią standardowej umowy, którą strona powodowa stosuje do wszystkich klientów. Przedmiotowa umowa niewątpliwie została zawarta w celu spłaty poprzedniej pożyczki, przy czym naliczona została dodatkowa prowizja, choć takowa była już pobrana przy zawarciu pierwszej umowy. W ocenie Sądu powyższe okoliczności świadczą jednoznacznie o tym, że mechanizm refinansowania pożyczki wykorzystywany był do obejścia przepisów chroniących konsumentów oraz obciążania ich kosztami przewyższającymi wartości dopuszczone przez ustawodawcę. Refinansowanie służyć miało naliczeniu kolejnej prowizji. Taki mechanizm tylko udaje refinansowanie pożyczki, będąc w istocie sposobem „rolowania” długów i tworzenia spirali zadłużenia konsumenta. Nadto, w przedmiotowym przypadku zabezpieczenie spłaty kredytu w postaci ubezpieczenia na wypadek śmierci należało uznać za iluzoryczne. Pożyczkobiorcą był bowiem niespełna 40 – letni mężczyzna. Tym samym za niewiążące konsumenta należało uznać postanowienia dotyczące naliczenia dodatkowych kosztów mające na celu jedynie zwiększenie obciążenia kredytobiorcy i przysporzenie dla kredytodawcy i ubezpieczyciela pozostającego z nim w stałych stosunkach gospodarczych, którą są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy pozwanego.

W związku z powyższym Sąd uznał, że pozwany winien spłacić jedynie kapitał kredytu, który wynosił 25.096,77 zł. Mając na względzie, że dotąd zapłacił już kwotę 4.595,80 zł, do spłaty pozostała kwota 20.500,97 zł, którą zasądzono na podstawie art. art. 720 k.c. w zw. z art. 3 ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim w zw. z art. 509 k.c.

Na podstawie art. 320 k.p.c. zasądzoną na rzecz powoda należność Sąd rozłożył na 206 rat, płatnych do 25. dnia każdego miesiąca począwszy od miesiąca następującego po uprawomocnieniu się wyroku, w kwocie po 100 zł każda, za wyjątkiem ostatniej raty wynoszącej 99,03 zł. Zgodnie z powołanym przepisem w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia - wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia. Jak wskazuje się w judykaturze uprawnienie przewidziane w art. 320 k.p.c. przysługuje sądowi w szczególnie uzasadnionych wypadkach, a więc w sytuacjach, w których ze względu na stan majątkowy, rodzinny czy zdrowotny spełnienie zasądzonego świadczenia byłoby dla pozwanego niemożliwe do wykonania lub w każdym razie bardzo utrudnione i narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody. Rozłożenie świadczenia na raty ma w szczególności na celu uchronienia pozwanego od postępowania egzekucyjnego poprzez umożliwienie mu wykonania wyroku w sposób dobrowolny (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 października 2019r., I ACa 459/19, L.). Podkreślić należy, iż ocena dotycząca zastosowania art. 320 k.p.c. nie może być oderwana od realnych możliwości wypełnienia zobowiązania przez dłużnika w zmodyfikowanym zakresie, a tym samym od potrzeby ochrony usprawiedliwionego interesu wierzyciela. Wierzyciel winien mieć pewność, że świadczenie, jakkolwiek odsunięte w czasie, zostanie spełnione w przewidzianym terminie (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 czerwca 2020r., I ACa 845/19, L.). Stąd też obowiązkiem sądu jest - w ramach uwzględnienia słusznego interesu wierzyciela - zbadanie, czy faktycznie dłużnik, mając na uwadze jego uwarunkowania majątkowe i życiowe, będzie w stanie regulować deklarowane raty zadłużenia w proponowanej wysokości i częstotliwości (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 listopada 2020r., I ACa 364/20, L.). Powinność wykazania okoliczności przemawiających za zastosowaniem przepisu art. 320 k.p.c. spoczywa na osobie obowiązanej. Stąd zachodzi konieczność wykazania przez dłużnika, że realnie będzie dysponować środkami, które mimo trudności o których była mowa wyżej, umożliwią wykonanie zmodyfikowanego obowiązku w sposób odczuwalny ekonomicznie przez wierzyciela. W przeciwnym razie, jeżeli okoliczności sprawy nie wskazują na istnienie po stronie dłużnika woli dobrowolnej spłaty zadłużenia, a jedynie na chęć odłożenia w czasie konieczności wykonania zobowiązania, omawiana norma prawna nie będzie miała zastosowania. Podobna sytuacja zaistnieje w razie braku po stronie pozwanej jakiejkolwiek aktywności w ratalnej spłacie zadłużenia (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 marca 2019 roku, I ACa 812/18, L.).

Badając szczegółowo sytuację finansową, rodzinną i zdrowotną pozwanego, a także jego możliwości spłaty należności Sąd uznał, że spłata przez pozwanego rat w kwocie 100 zł miesięcznie jest jak najbardziej realna. Przede wszystkim, z zebranego materiału dowodowego wynika, że pozwany nie jest aktualnie w stanie jednorazowo spłacić całej zasądzonej należności. Jak bowiem wynika z jego niekwestionowanych zeznań aktualnie pozwany pozostaje bez zatrudnienia, jest osobą bezdomną, utrzymującą się z zasiłku celowego w kwocie 1.229 zł miesięcznie. Zważywszy, iż w ośrodku dla bezdomnych pozwany ma zaspokojone wszelkie potrzeby niezbędne do życia, po uwzględnieniu wydatków na leki i produkty dla diabetyków, będzie w stanie odłożyć kwotę na spłatę raty zadłużenia. Z uwagę na szczególną sytuację osobistą i majątkową pozwanego Sąd rozłożył świadczenie na stosunkowo długi okres 205 miesięcy. Taki okres umożliwi mu spłatę całego zadłużenia przy uwzględnieniu jego dochodu i sytuacji życiowej. Podkreślić przy tym należy, iż pozwany jest osobą schorowaną, leczy się psychiatrycznie, toteż należy spodziewać się tego, że kwota wydatkowana na leczenie będzie z czasem ulegała zwiększeniu. Ponadto, z uwagi na fakt, że dochód pozwanego w postaci zasiłku celowego z pomocy społecznej jest zwolniony spod egzekucji, a pozwany będący osobą bezdomną nie ma żadnych oszczędności ani wartościowych składników majątkowych, powód i tak nie byłby w stanie wyegzekwować zasądzonej należności na drodze postępowania egzekucyjnego, nawet gdyby Sąd zasądził całą kwotę jednorazowo bądź rozłożył ją na raty o wyższej wysokości. Z uwagi na okoliczności, jakie legły u podstaw rozstrzygnięcia w postaci rażącego naruszenia podstawowych obowiązków ustawowych spoczywających na kredytodawcy, Sąd nie zasądził odsetek za opóźnienie. Podkreślić należy, iż zarówno pozbawienie kredytodawcy prawa do odsetek jak i rozłożenie spełnienia świadczenia wynikającego z umowy na raty – jeśli może ono pozwolić na uwzględnienie sytuacji konsumenta i uniknięcie narażenia go na szczególnie szkodliwe skutki – zostały w orzecznictwie (...) uznane za sankcje proporcjonalne w rozumieniu art. 23 dyrektywy (...) w razie naruszenia obowiązku zbadania zdolności kredytowej (zob. przywołany powyżej wyrok (...) z dnia 10 czerwca 2021 r., C-303/20).

W pozostałym zakresie, na mocy powołanych powyżej przepisów stosowanych a contrario, powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. i odstąpił od obciążaniami nimi pozwanego. Nie ulega wątpliwości, że przepis art. 102 k.p.c. urzeczywistnia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Zważyć jednak należy, iż nieskonkretyzowanie w tym przepisie „wypadków szczególnie uzasadnionych” oznacza, że to sądowi rozstrzygającemu sprawę została pozostawiona ocena, czy całokształt okoliczności pozwala na uznanie, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, przemawiający za nieobciążaniem strony przegrywającej spór kosztami procesu w całości lub w części. Takie stanowisko znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie. W wyroku z dnia 2 października 2015r. I ACa 2058/14 LEX nr 1820933 Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że sposób skorzystania z przepisu art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór. Ustalenie, czy w danych okolicznościach zachodzą "wypadki szczególnie uzasadnione", ustawodawca pozostawia swobodnej ocenie sądu, która następuje niezależnie od przyznanego zwolnienia od kosztów sądowych. Zgodnie natomiast ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w postanowieniu z dnia 22 lutego 2011r. II PZ 1/11 trudna sytuacja życiowa, majątkowa, zdrowotna, osobista, która uniemożliwia pokrycie przez stronę kosztów procesu należnych przeciwnikowi, należy do okoliczności uzasadniających odstąpienie od zasady wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. Dokonując tej oceny sąd orzekający winien kierować się własnym poczuciem sprawiedliwości, a podważenie oceny tego sądu wymaga wykazania że jest ona wadliwa. Nadto, należy zwrócić uwagę, że zastosowanie przepisu art. 102 k.p.c. nie wymaga osobnego wniosku od strony przegrywającej. Powinno ono być ocenione w całokształcie okoliczności konkretnego przypadku, z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego do kręgu tych okoliczności zalicza się między innymi ciężką sytuację strony przegrywającej (zob. wyrok SN z dnia 17 listopada 1972r., I PR 423/72, OSNC 1973, Nr 7-8, poz. 138).

W okolicznościach niniejszej sprawy obciążenie pozwanego kosztami byłoby nie do pogodzenia z zasadami współżycia społecznego. Jak wskazano powyżej pozwany jest aktualnie osobą bezdomną i bezrobotną, utrzymującą się z zasiłku z pomocy społecznej. Jednocześnie, należało mieć na względzie, że brak spłaty zobowiązania nie wynikał ze złej woli pozwanego, a z utraty przez niego pracy i dachu nad głową. Zauważyć przy tym należy, iż pozwany początkowo spłacał kredyt. Jednocześnie, w toku niniejszego postępowania zadeklarował wolę spłaty tego zadłużenia w ratach. Stąd zarówno sytuacja finansowa pozwanego, jak i jego postawa w niniejszym postępowaniu uzasadniały odstąpienie od obciążania go kosztami procesu.