Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2024 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni - I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Mateusz Berent

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Agnieszka Bronk-Marwicz

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2024 r. w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. J.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda Ł. J. na rzecz pozwanej (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 5417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 654/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 30 września 2024 roku

I.

(żądanie i podstawa faktyczna pozwu)

1.  Powód Ł. J. wystąpił przeciwko pozwanej (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. z powództwem o zasądzenie kwoty 25.762,07 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz ustalenie, że postanowienia umowy o kredyt mieszkaniowy nr (...) z dnia 23 czerwca 2015 roku zawartej pomiędzy powodem a pozwaną: art. 1.01.11, art. 3.05.1 – 3.05.4, art. 3.05.10, art. 3.08.4.1.2 w zakresie, w jakim odnoszą się do WIBOR, stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą powoda od chwili zawarcia umowy.

2.  Powód wniósł także zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych w wysokości czterokrotności stawki powiększonej o podatek VAT.

3.  W uzasadnieniu powód podał, że zawarł z pozwaną umowę opartą o stopę zmiennego oprocentowania WIBOR 3M. Celem kredytu było finansowanie zakupu lokalu mieszkalnego. Kredyt został udzielony na 360 miesięcy i rozłożony na równe raty kapitałowo-odsetkowe.

4.  W ocenie powoda pozwana nie przekazała w sposób rzetelny, zrozumiały oraz wyczerpujący informacji dotyczących ryzyk związanych ze zmiennych oprocentowaniem kredytu, a także sposobu ustalania WIBOR, w tym zagadnień związanych z jego wyliczeniem oraz udziałem samych banków oraz pozwanego w niniejszym procesie. W konsekwencji w momencie zawierania umowy powód nie był w pełni świadomy, na co się godzi. Dopiero po lekturze publikacji dostępnych w Internecie powód zorientował się, że zapewnienia dotyczące bezpieczeństwa takiego kredytu nie miały żadnych podstaw, w szczególności w zakresie WIBOR i sposobu jego ustalania.

5.  W ocenie powoda pozwana:

- miała wprowadzić powoda w błąd co do definicji wskaźnika WIBOR, w szczególności sposobu ustalania jego wysokości,

- wbrew ciążącym na niej obowiązkom, nie wyjaśniła powodowi metodologii ustalania oraz właściwości wskaźnika WIBOR, ani też istoty okoliczności wpływających na kształtowanie i zmianę jego wysokości, a tym samym nie wywiązała się względem powoda z obowiązku zapewnienia mu kompletnej, zrozumiałem i jasnej informacji dotyczących okoliczności mogących mieć wpływ na wysokość jego zobowiązania,

- nie dostarczyła powodowi jako konsumentowi odpowiednich informacji, w oparciu o które powód miał możliwość dokonania oceny ryzyka i konsekwencji finansowych zaciąganego zobowiązania, w szczególności w kontekście całego okresu kredytowania,

- wprowadziła powoda w błąd co do faktycznych właściwości wskaźnika WIBOR, roli i wpływu tego elementu oprocentowania na kształtowanie wysokości zobowiązania powoda, w szczególności jego wpływu na wysokość pozostałych kosztów kredytu, w szczególności nie poinformowała powoda o takim wpływie wzrostu WIBOR na wysokość salda kredytu, w tym wzrostu wysokości pozostałych kosztów kredytu, tj. marży,

- nie poinformowała powoda, że w rzeczywistości na kształtowanie wskaźnika WIBOR mają wyłączny wpływ banki udzielające kredytów konsumentom, w tym pozwana, w szczególności nie jest możliwe do zweryfikowania przez konsumenta czy indeks stanowiący podstawę do ustalenia wysokości oprocentowania udzielonego przez bank kredytu ma charakter obiektywny, przy czym pozwana nie poinformowała powoda, w jaki sposób i na podstawie jakich kryteriów pozwana ustala dane przekazywane Administratorowi celem wyliczenia WIBOR,

- podstępem przerzuciła na powoda całość ryzyka zmiennego oprocentowania, a także przerzuciła na powoda nieograniczone ryzyko zmiennego oprocentowania, przy czym pozwana zapewniła, że zmienne oprocentowanie jest bezpieczne i znacznie korzystniejsze dla powoda, a powodowi nie przedstawiono przy tym żadnej realnie konkurencyjnej propozycji stałego oprocentowania.

(pozew, k. 3-81)

II.

(stanowisko pozwanej)

6.  Pozwany bank w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

7.  Pozwana zaprzeczyła, że:

- powód nie miał możliwości wyboru i skorzystania z kredytu i stałej stopie procentowej,

- powód nie miał możliwości negocjowania treści postanowień umownych, w szczególności co do stałej lub zmiennej stopy oprocentowania i marży oraz długości okresu kredytowania,

- nie wypełniła obowiązku informacyjnego w zakresie dotyczącym ryzyka, w tym ryzyka zmiany stopy procentowej i konsekwencji, jakie potencjalnie wiążą się z tym dla sytuacji ekonomicznej powoda,

- mogła wpływać na wysokość stawki referencyjnej WIBOR,

- nie istnieje górna granica wzrostu oprocentowania kredytu (istnieje nieograniczone ryzyko wzrostu oprocentowania),

- umowa kredytu zawiera klauzule niedozwolone lub nieważne postanowienia,

- pozwana jest zobowiązany do zapłaty względem powoda jakichkolwiek kwot z tytułu świadczenia nienależnego, w tym w szczególności jakichkolwiek należności dochodzonych pozwem.

8.  Pozwana zakwestionowała także wszelkie wyliczenia załączone do pozwu jako niepoparte żadnymi argumentami i nieznajdujące oparcia w przepisach prawa i zasadach ekonomii.

(odpowiedź na pozew. k. 206-231v.)

III.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

9.  Wnioskiem z dnia 29 maja 2015 roku powód Ł. J. zwrócił się do pozwanej o udzielenie kredytu hipotecznego w kwocie 180.000 zł z oprocentowaniem zmiennym według wskaźnika WIBOR 3M na okres 360 miesięcy w systemie rat równych.

(dowód: wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego, k. 235-235v.)

10.  Powód nie był zainteresowany umową kredytu ze stałym oprocentowaniem. Przed zawarciem umowy poinformowano powoda, że rata kredytu może wzrosnąć i jest uzależniona od wielu czynników. Powód nie składał pytań dotyczących wskaźnika WIBOR. Powód przed zawarciem umowy sprawdzał, jak historycznie kształtowała się wartość wskaźnika (...).

11.  Przed zawarciem umowy powód mógł zapoznać się z Informacją dla kredytobiorców dotyczącą ryzyk i kosztów kredytu hipotecznego według zaleceń Rekomendacji S Komisji Nadzoru Finansowego oraz Komunikatu Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 12 lutego 2015 roku.

12.  Przed zawarciem umowy odbyło się jedno spotkanie, po którym przesłano powodowi e-mailem wzór umowy. Powód nie zapoznawał się z ofertą kredytową innych banków. Do zawarcia umowy doszło na drugim spotkaniu.

(dowód: zeznania świadka M. C., k. 446v.-447v., płyta – k. 450, pzesłuchanie powoda, k. 448-449v., płyta – k. 450)

13.  W informacji dla kredytobiorców dotyczącą ryzyk i kosztów kredytu hipotecznego według zaleceń Rekomendacji S Komisji Nadzoru Finansowego oraz Komunikatu Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 12 lutego 2015 roku wyjaśniono czym charakteryzują się systemy: rat równych i malejących wraz z podaniem na przykładzie symulacji wysokości raty kredytu i tempa spłaty kredytu w zależności od długości okresu kredytowania w obu tych systemach.

14.  Wyjaśniono także pojęcie stopy procentowej ze wskazaniem, że wówczas stopy procentowe kształtowały się na rekordowo niskim poziomie. Podano, że wówczas (...) nie przekraczał 2%, ale 10 lat wcześniej było to 7 %, zaś 15 lat wcześniej ponad 20%. Przedstawiono symulację wzrostu raty przykładowego kredytu przy stawce (...) wynoszącej odpowiednio: 1,65%, 3%, 5%, 10% i 15% zarówno w systemie rat równych jak i malejących.

15.  Kredytobiorca miał być przygotowany na złożenie oświadczenia, że jest świadomy ryzyka stopy procentowej oraz tego, że niekorzystna jej zmiana powoduje wzrost raty kapitałowo-odsetkowej kredytu. Przedstawiono wykres obejmujący wysokość stawki referencyjnej, inflacji (...) rok do roku, (...) i oprocentowania nowych kredytów w PLN w Polsce w okresie od stycznia 2005 roku do lutego 2015 roku.

16.  Przedstawiono także przykłady wpływu wzrostu stóp procentowych na wysokość raty kredytu. Wyjaśniono również, że WIBOR – (W. I. R.) to stawka dla terminów 1M, 3M, 6M i 12M z rynku międzybankowego czyli średnia stopa procentowa, po jakiej największe banku w Polsce są skłonne innym bankom udzielić pożyczki w złotych na ustalony okres.

(dowód: informacja, k. 237-244)

17.  Dnia 23 czerwca 2015 roku powód zawarł z pozwanym Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą we W. (działającym obecnie pod (...) Bank (...) Spółka Akcyjna) umowę o kredyt mieszkaniowy nr (...).

18.  Zgodnie z umową pozwana udzieliła powodowi kredytu mieszkaniowego w kwocie 180.000,00 zł (art. 3.01. ust. 1.). Środki z kredytu przeznaczone zostały na zakup lokalu mieszkalnego (art. 3.02.).

19.  Okres kredytowania wyniósł 360 miesięcy (art. 3.03.).

20.  Ustalono jednomiesięczne okresy odsetkowe począwszy od uruchomienia kredytu (art. 3.04.).

21.  Wykorzystana kwota kredytu oprocentowana była w stosunku rocznym według zmiennej stopy oprocentowania – obliczonej jako suma stawki WIBOR dla trzymiesięcznych depozytów międzybankowych w PLN i marży Banku w wysokości 1,3500 punktu procentowego, z uwzględnieniem dalszych postanowień oraz 1,00 punktu procentowego do czasu ustanowienia hipoteki, o której mowa w art. 4.01. (art. 3.05. ust. 1.).

22.  Wysokość zmiennej stopy oprocentowania wykorzystanej kwoty kredytu ustalana była jeden raz dla każdego trzymiesięcznego okresu kredytowania (art. 3.05. ust. 2.). Obowiązująca na dzień zawarcia umowy stopa procentowa wynosiła 4,07% i miała zastosowanie dla pierwszego trzymiesięcznego okresu kredytowania.

23.  Wysokość tej stopy została ustalona z zastosowaniem stawki WIBOR określonej na dwa dni robocze przed dniem podjęcia decyzji o udzieleniu kredytu.

24.  Stopa oprocentowania miała zostać obniżona po uzyskaniu dokumentu z sądu potwierdzającego dokonanie wpisu hipoteki na nieruchomości, która była przedmiotem kredytowania (art. 3.05. ust. 3.).

25.  Stopa oprocentowania dla kolejnych okresów zmiennego oprocentowania zostaje ustalona z zastosowaniem stawki WIBOR określonej na dwa dni robocze przed dniem zmiany oprocentowania (art. 3.05. ust. 4.).

26.  W przypadku, gdy oprocentowanie określone w ust. 1-4 przekroczyłoby czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, Bank miał zastosować oprocentowanie równe czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP (art. 3.05. ust. 5.).

27.  Odsetki miały być naliczane od aktualnego stanu zadłużenia (art. 3.05. ust. 9).

28.  Rzeczywista roczna stopa oprocentowania na dzień zawarcia umowy wynosiła 3,76 % (art. 3.05. ust. 10.).

29.  W art. 1.01 w ust. 11. wskazano, że WIBOR (W. I. R.) oznaczała stawkę oprocentowania depozytów międzybankowych w W. dostępną w serwisie (...) na stronie (...) o lub około godziny 11:00. Jeśli z jakiejkolwiek przyczyny strona W. R. przestałaby być dostępna, np. w związku z zaniechaniem takiej usługi, pozwany bank miał zawiadomić niezwłocznie o tym Kredytobiorcę i stosować stawki oprocentowania depozytów międzybankowych oferowane przez trzy główne banki prowadzące aktywne działania na rynku międzybankowym w W., wybrane przez Bank. Nowy wskaźnik miał obowiązywać od dnia likwidacji stawki WIBOR.

(dowód: umowa kredytu, k. 50-55v.)

30.  Przy zawieraniu umowy powód złożył oświadczenie, że przed zawarciem umowy otrzymał od banku informacje niezbędne do podjęcia decyzji w zakresie zobowiązania kredytowego zaciąganego na podstawie umowy, informacje istotne dla oceny ryzyka i kosztów związanych z zawarciem umowy oraz zapoznałem się z projektem umowy; oświadczył również, że przed zawarciem umowy uzyskał od banku wyjaśnienia do zgłaszanych wątpliwości i ma świadomość ryzyka związanego z zaciąganym zobowiązaniem kredytowym.

31.  Oświadczył również, że został poinformowany przez bank o tym, że długi okres spłaty zobowiązania wpływa na konieczność zachowania odpowiedniej nadwyżki dochodów nad wydatkami związanymi z obsługą zobowiązań, na wypadek pogorszenia się jego sytuacji dochodowej lub realizacji większych wydatków.

(dowód: oświadczenie kredytobiorcy, k. 236)

32.  Pismem z dnia 17 kwietnia 2023 roku powód zwrócił się do pozwanej z reklamacją odnośnie do ww. umowy kredytu domagając się usunięcia z umowy niedozwolonych klauzul umownych, tj. związanych ze wskaźnikiem WIBOR.

(dowód: reklamacja, k. 69-70)

33.  Bank pismem z dnia 24 kwietnia 2023 roku nie uwzględnił reklamacji.

(dowód: pismo, k. 72-73)

Sąd zważył co następuje:

IV.

34.  Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony, zeznań świadków oraz dowodu z przesłuchania stron z ograniczeniem do powoda.

(ocena dowodów)

35.  Oceniając zebrany materiał dowodowy Sąd nie znalazł podstaw, aby kwestionować autentyczność przedstawionych przez strony dokumentów prywatnych. Zważyć bowiem należało, że żadna ze stron nie podniosła w toku niniejszego postępowania zarzutów co do autentyczności tych dokumentów, a nadto wymienione powyżej dokumenty zostały podpisane i nie noszą żadnych znamion podrobienia czy przerobienia. Dodatkowo, Sąd miał na uwadze, że żadna ze stron nie zaprzeczyła, iż osoby podpisane pod wyżej wskazanymi dokumentami nie złożyły oświadczeń w nich zawartych.

36.  Sąd nie znalazł również podstaw do odmowy wiary zeznaniom świadków w zakresie dotyczącym okoliczności, celu i przyczyn zawarcia umowy kredytowej, zakresu informacji udzielonych kredytobiorcy przed zawarciem umowy w zakresie zasad funkcjonowania kredytu złotowego ze zmienną stopą oprocentowania i możliwości wyboru oferty. Zdaniem Sądu, zeznania te należało uznać za szczere, spójne i niesprzeczne z innymi dowodami zebranymi w niniejszej sprawie.

37.  Zeznania te nie budziły również żadnych wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego. W szczególności Sąd dał wiarę świadkowi M. C., co do przyjętej w banku procedury udzielania kredytów i zakresu przekazywanych wówczas klientom informacji. Zeznania świadka D. G. nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia, albowiem zajmował się obsługą klientów firmowych i nie miał nic wspólnego z obsługą klientów hipotecznych. Jego czynności ograniczały się do podpisywania umów na podstawie pełnomocnictwa. Nie spotykał się z klientami.

38.  W ocenie Sądu dowód z przesłuchania powoda był wiarygodny, przy czym bez znaczenia pozostawały subiektywne odczucia powoda oraz subiektywna ocena stanu jego wiedzy powzięta ex post. Ocena tych kwestii powinna być bowiem obiektywizowana. Innymi słowy, należy je ocenić przez pryzmat wzorca przeciętnego konsumenta. Powód nie przypominał sobie otrzymania lub też okazania mu informacji dla kredytobiorców dotyczących ryzyk i kosztów kredytu hipotecznego (k. 237-244). Świadek M. C. opisując stosowaną procedurę przyznała, że okazywała klientom ten dokument. Jakkolwiek świadek nie pamiętał konkretnej umowy, to powód potwierdził w umowie, że otrzymał pisemną informację wyjaśniającą znaczenie i konsekwencje ryzyka zmiany stóp procentowych wraz z przykładami. Nie było zatem podstaw do uznania, że przedłożony do akt sprawy dokument był inny niż ten, o którym mowa w umowie. Sąd doszedł do przekonania, że powód otrzymał kluczowy dokument dotyczący ryzyka związanego ze zmiennym oprocentowaniem zgodnie z rekomendacją S Komisji Nadzoru Finansowego.

39.  Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd oddalił wniosek o zobowiązanie pozwanego do przedstawienia informacji określonych w pkt 9. pozwu, tj. dotyczących przedstawienia informacji związanych z ustalaniem wskaźnika WIBOR, ekspertyzy prof. dr hab. P. M., zeznań świadka I. K. oraz również na podstawie art. 278 k.p.c. Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i finansów, albowiem nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia, ewentualnie częściowo zostały wykazane złożonymi do sprawy dokumentami. Sąd miał też na uwadze, że prywatna opinia prawna nie stanowi środka dowodowego, a jedynie służy rozwinięciu argumentacji strony, która na nią się powołuje.

V.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna orzeczenia)

40.  Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

41.  Przystępując do rozważań należało mieć na uwadze, że w uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby ani obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1998 r. w sprawie II UKN 282/98, Legalis 44600). Dopuszczalne – a w świetle brzmienia art. 327 ¹ § 2 k.p.c. wręcz konieczne – jest rozprawienie się z poszczególnymi zarzutami niejako en bloc, poprzez zaprezentowanie odmiennego zapatrywania w kwestii faktów lub prawa nie pozostawiające przestrzeni dla racjonalnej obrony pozostałych zarzutów, które – przy uwzględnieniu koncepcji sądu – stają się wówczas bezprzedmiotowe ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2017 r. w sprawie VI ACa 1651/15, Legalis 1733044).

42.  Jedną z przesłanek badanych przy rozważaniu celowości wykorzystania powództwa o ustalenie (art. 189 k.p.c.) jest znaczenie, jakie wyrok ustalający wywarłby na sytuację prawną zainteresowanego takim rozstrzygnięciem. O występowaniu interesu prawnego świadczy możliwość stanowczego zakończenia na tej drodze sporu, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania pełniejszej ochrony praw w drodze innego powództwa ( vide: m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 15 października 2002 r. II CKN 833/00, LEX nr 483288; wyrok Sądu Najwyższego z 30 listopada 2005 r. III CK 277/05, LEX nr 346213; wyrok SN z 02 lutego 2006 r. II CK 395/05, LEX nr 192028; wyrok Sądu Najwyższego z 29 marca 2012 r., I CSK 325/11, LEX nr 1171285; wyrok Sądu Najwyższego z 5 września 2012 r., IV CSK 589/11, LEX nr 1232242).

43.  Innymi słowy interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni stronie powodowej ochronę jej prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości.

44.  Nawet w przypadku uwzględnienia powództwa o świadczenie z uwagi na przesłankową nieważność umowy, powoda w dalszym ciągu, formalnie wiązałaby sporna umowa kredytowa. Trzeba zwrócić uwagę, że zasadniczym, obiektywnie dostrzegalnym celem, dla którego powód zdecydował się na wystąpienie o ochronę swych materialnoprawnych roszczeń do sądu, jest podważenie skuteczności klauzul przedmiotowej umowy. W ocenie Sądu, wyrok w sprawie o zapłatę (zakładając zasadność pozwu), definitywnie nie zakończyłby powstałego między stronami umowy kredytu sporu.

45.  W ocenie Sądu powód mimo wystąpienia z powództwem o świadczenie, które w pierwszej kolejności realizował w niniejszym postępowaniu, miał interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Wyrok w sprawie o świadczenie nie usunie bowiem niepewności w zakresie wszelkich skutków prawnych, jakie wynikają ze stosunku prawnego, którego treść powód kwestionuje ( vide: mutatis mutandis wyrok Sądu Najwyższego z 08 marca 2001 r. I CKN 1111/00, LEX nr 1168032; wyrok Sądu Najwyższego z 27 stycznia 2004 r. II CK 387/02, LEX nr 391789; wyrok Sądu Najwyższego z 21 marca 2006 r. V CSK 188/05, LEX nr 1104890, wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 19 stycznia 2021r., IV C 2413/20, LEX nr 3165489).

46.  Podstawę prawną powództwa o zapłatę stanowiły przepisy art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Stosownie do art. 410 §1 k.c. przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Zgodnie z treścią art. 410 §2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. W myśl art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

(ocena abuzywności klauzul umownych)

47.  W świetle twierdzeń powoda rozstrzygnięcie powyższego roszczenie zależało od rozważania kwestii abuzywności postanowień umowy dotyczących klauzuli zmiennego oprocentowania, a w szczególności zastosowania do ustalenia podstawy oprocentowania wskaźnika WIBOR.

48.  Zgodnie z treścią przepisów art. 58 § 1-3 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

49.  Stosownie do treści art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W myśl art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

50.  W niniejszej sprawie nie ulegało wątpliwości, że sporna umowa kredytowa jest umową jednostronnie profesjonalną, albowiem kredytobiorca zawarł ją w celu sfinansowania zakupu prawa do lokalu dla zabezpieczenia własnych potrzeb mieszkaniowych. Powód występował w roli konsumenta. Zgodnie bowiem z treścią art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

51.  W świetle wymienionych powyżej przesłanek dla uznania postanowień przedmiotowej umowy kredytowej za abuzywne konieczne było ustalenie, że nie zostały one uzgodnione indywidualnie.

52.  W myśl art. 385 ¹ §3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Podkreślić przy tym należy, że zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje, a więc w niniejszej sprawie na stronie pozwanej.

53.  Jak wskazuje się w judykaturze przez "rzeczywisty wpływ" – o jakim mowa w cytowanym powyżej przepisie – należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych. Z tego też powodu okoliczność, iż konsument znał treść danego postanowienia i rozumiał je, nie przesądza o tym, że zostało ono indywidualnie uzgodnione. Za uzgodnione indywidualnie trzeba bowiem uznawać tylko takie klauzule umowne, na których treść istotnie mógł on w praktyce oddziaływać. Chodzi zatem o postanowienia rzeczywiście negocjowane bądź o klauzule włączone do umowy wskutek propozycji zgłoszonej przez konsumenta. Trzeba więc badać, czy konsument miał realny wpływ na ewentualną zmianę klauzul proponowanych przez przedsiębiorcę i czy z możliwości tej zdawał sobie sprawę (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 sierpnia 2019 r., I ACa 79/19, L.). Postanowieniem indywidualnie uzgodnionym w myśl przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c. nie jest postanowienie, którego treść konsument mógł negocjować, lecz takie postanowienie, które rzeczywiście powstało na skutek indywidualnego uzgodnienia ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 maja 2015r., VI ACa 995/14, L.). Ponadto, pamiętać należy, że wszelkie klauzule sporządzone z wyprzedzeniem będą klauzulami pozbawionymi cechy indywidualnego uzgodnienia i okoliczności tej nie niweczy fakt, że konsument mógł znać ich treść ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 maja 2012r., VI ACa 1276/11, L.).

54.  W świetle powyższych rozważań nie sposób uznać, że strona pozwana sprostała spoczywającemu na niej ciężarowi dowodu i wykazała, że kredytobiorca będący konsumentem miał jakikolwiek wpływ na kształt klauzul dotyczących oprocentowania. Nie wyklucza to oceny, że to powód wybrał kredyt z oprocentowaniem zmiennym, a miał możliwość wyboru oprocentowania stałego, co wiązałoby się z wyższą ratą. Niemniej sporne klauzule były zawarte we wzorcu umownym (tj. formularzu umowy), którym bank posługiwał się w ramach prowadzonej działalności bankowej. Sporne klauzule umowne nie zostały indywidualnie uzgodnione w rozumieniu powołanego powyżej orzecznictwa. Podkreślić z całą mocą należy, że wpływ konsumenta musi mieć charakter realny, rzeczywiście zostać mu zaoferowany, a nie polegać na teoretycznej możliwości wystąpienia z wnioskiem o zmianę określonych postanowień umowy. W judykaturze podkreśla się, że wybór konsumenta jednej z kilku oferowanych przez bank wersji kredytu, nie może być uznany za równoznaczny z indywidualnym uzgodnieniem warunków takiego kredytu ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 grudnia 2019r., VI ACa 312/19, L.). O indywidualnym uzgodnieniu treści umowy można mówić wówczas, gdy strony wprowadzają do umowy nowe, nieprzewidziane wcześniej przez przedsiębiorcę rozwiązania, a nie stan braku negocjacji co do treści umowy opracowanej przez przedsiębiorcę. W celu ustalenia czy konkretne postanowienie umowne należy kwalifikować jako nieuzgodnione (uzgodnione) indywidualnie należy zbadać, czy konsument miał na treść danego postanowienia rzeczywisty wpływ (art. 385 ¹ § 3 k.c.), co zwykle nie będzie miało miejsca w przypadku postanowień umowy przyjętych z wzorca zaproponowanemu konsumentowi przez przedsiębiorcę.

55.  Dla zrealizowania przesłanki rzeczywistego wpływu konsumenta na treść postanowień umownych nie wystarczy wykazanie, że konsument dowiedział się o treści klauzuli w odpowiednim czasie, a strony prowadziły w tym przedmiocie negocjacje. Konieczne jest udowodnienie wspólnego ustalenia ostatecznego brzmienia klauzuli, w wyniku rzetelnych negocjacji w ramach, których konsument miał realny wpływ na treść określonego postanowienia umownego, chyba że zostało ono sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 czerwca 2021r., V ACa 127/21, L.).

56.  W myśl art. 385 ¹ § 1 k.c. kontroli incydentalnej nie podlegają postanowienia określające główne świadczenia stron, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Pojęcie głównego świadczenia stron nie jest równoważne pojęciu essentialia negotii – elementów przedmiotowo istotnych czynności prawnej. Klauzula statuująca sposób oprocentowania udzielonego kredytu określa główne świadczenie stron.

57.  W pierwszej kolejności należy zauważyć, że WIBOR jest wskaźnikiem ekonomicznym o charakterze obiektywnym, niezależnym od stron umowy. Uzależnienie w umowie oprocentowania udzielonego kredytu od stawki WIBOR nie przyznało stronie pozwanej kompetencji do jednostronnego ustalania wysokości zobowiązania powoda.

58.  Oceniając kwestionowane postanowienia umowne dotyczące klauzuli zmiennego oprocentowania wskazać należało, że pozwany bank wprost w umowie poinformował powoda o wysokości oprocentowania oraz sposobie ustalenia tej wartości w oparciu o wskaźnik WIBOR, w tym częstotliwości jego zmiany.

59.  W umowie kredytu wyjaśniono, że na oprocentowanie kredytu składa się stawka WIBOR w ujęciu trzymiesięcznego cyklu oraz marża banku. Pod względem językowym postanowienia umowne były wystarczająco precyzyjne i nie wprowadzały w błąd. Dla przeciętnego konsumenta jest oczywistym bez jakiegokolwiek wyjaśniania, że oprocentowanie zmienne od stałego różni się możliwością zmiany wysokości raty – jej zwiększenie lub zmniejszenie. To również wskazano wprost w umowie, wyjaśniając tryb zmiany oprocentowania. W umowie wyjaśniono, czym jest wskaźnik WIBOR, a również sam powód relacjonował, że przed zawarciem umowy sprawdzał, jaka jest aktualna wartość tego wskaźnika, a także jak ta wartość kształtowała się historycznie. Skoro powód nie zawierał wcześniej żadnej podobnej umowy, to niewątpliwie przy zawieraniu umowy powziął wiedzę o wpływie wskaźnika WIBOR na wysokość oprocentowania kredytu, a przynajmniej wskazuje na to treść umowy i podejmowanych przez niego później działań. Ewidentnie zatem powód miał pełną świadomość, że zmiana wskaźnika WIBOR wpłynie na wysokość raty kapitałowo-odsetkowej. Powód w oparciu o posiadane informacje, był w stanie zrozumieć metodę obliczania stopy procentowej i oszacować w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań. Powodowa poinformowano także o konkretnym miejscu (adresie internetowym), gdzie może uzyskać informację o kwestionowanym wskaźniku.

60.  Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 marca 2020 roku w sprawie C-125/18 ( (...) SA., Dz.U.UE.C.2020/161/2) Dyrektywę 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a w szczególności jej art. 4 ust. 2 i art. 5, należy interpretować w ten sposób, że w celu spełnienia wymogu przejrzystości warunku umownego ustalającego zmienną stopę procentową w ramach umowy o kredyt hipoteczny warunek ten powinien nie tylko być zrozumiały pod względem formalnym i gramatycznym, ale również umożliwiać, by właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument był w stanie zrozumieć konkretne działanie metody obliczania tej stopy procentowej i oszacować tym samym w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria potencjalnie istotne konsekwencje gospodarcze takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych.

61.  Na elementy szczególnie istotne dla oceny, jakiej powinien dokonać sąd krajowy w tym względzie, składają się z jednej strony okoliczność, czy ze względu na publikację sposobu obliczania wspomnianej stopy procentowej główne elementy dotyczące obliczania tej stopy są łatwo dostępne dla każdej osoby zamierzającej zawrzeć umowę o kredyt hipoteczny, oraz z drugiej strony dostarczenie informacji na temat zmian w przeszłości tego wskaźnika, na podstawie którego obliczana jest ta stopa procentowa.

62.  Z kolei w orzeczeniu pomiędzy tymi samymi stronami w sprawie o sygn. C-655/20 (Dz.U.UE.C.2022/37/2) Trybunał stwierdził, że artykuł 5 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz wymóg przejrzystości warunków umownych w kontekście kredytu hipotecznego należy interpretować w ten sposób, że zezwalają przedsiębiorcy na niezawarcie w takiej umowie pełnej definicji wskaźnika referencyjnego służącego do obliczenia zmiennej stopy procentowej lub na niedostarczenie konsumentowi, przed zawarciem umowy, broszury informacyjnej przedstawiającej dotychczasowe zmiany tego wskaźnika, na tej podstawie, iż informacje dotyczące tego wskaźnika są oficjalnie publikowane, pod warunkiem że w świetle publicznie dostępnych oraz dostarczonych informacji, w danym wypadku przez przedsiębiorcę, właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument, był w stanie zrozumieć konkretne działanie metody obliczania wskaźnika referencyjnego i w ten sposób ocenić, na podstawie precyzyjnych i zrozumiałych kryteriów, potencjalnie istotne konsekwencje gospodarcze takiej klauzuli dla swoich zobowiązań finansowych.

63.  W ocenie Sądu na gruncie niniejszej sprawy spełnione zostały zatem więc obowiązki informacyjne określone przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w zakresie wynikającym z ww. dyrektywy.

64.  Poza tym między złożeniem wniosku o udzielenie kredytu a zawarciem umowy kredytu upłynął wystarczający czas na przemyślenie decyzji co do jej zawarcia. Pouczenie udzielone powodowi było w zupełności wystarczające i pozwoliło na ocenę ryzyka związanego z zawieraną umową.

65.  Nie było podstaw, aby przypisać bankowi działanie podstępne, podobnie jak nie ma podstaw do przyjęcia, że kierowane do powoda informacje w zakresie ryzyka zmiennego oprocentowania były dla niego niejasne i niezrozumiałe, nie tylko pod względem gramatycznym, ale i ekonomicznym. Nie jest prawdą, aby powód nie miał wiedzy co do nieprzewidywalności zmienności oprocentowania przez wielość różnorodnych czynników gospodarczych i politycznych. Przede wszystkim powód otrzymał kilkunastostronicowy dokument zatytułowany „Informacja dla kredytobiorców dotycząca ryzyk i kosztów kredytu hipotecznego według zaleceń Rekomendacji S Komisji Nadzoru Finansowego oraz Komunikatu Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 12 lutego 2015 roku”. Wyjaśniono w nim, czym charakteryzują się systemy: rat równych i malejących wraz z podaniem na przykładzie symulacji wysokości raty kredytu i tempa spłaty kredytu w zależności od długości okresu kredytowania w obu tych systemach. Wyjaśniono także pojęcie stopy procentowej ze wskazaniem, że wówczas stopy procentowe kształtowały się na rekordowo niskim poziomie. Podano, że obecnie (...) nie przekracza 2%, ale jeszcze 10 lat temu było to 7 %, zaś 15 lat temu ponad 20%. Przedstawiono symulację wzrostu raty przykładowego kredytu przy stawce (...) wynoszącej odpowiednio: 1,65%, 3%, 5%, 10% i 15% zarówno w systemie rat równych jak i malejących. Kredytobiorca miał być przygotowany na złożenie oświadczenia, że jest świadomy ryzyka stopy procentowej oraz tego, że niekorzystna jej zmiana powoduje wzrost raty kapitałowo-odsetkowej kredytu. Przedstawiono wykres obejmujący wysokość stawki referencyjnej, inflacji (...) rok do roku, (...) i oprocentowania nowych kredytów w PLN w Polsce w okresie od stycznia 2005 roku do lutego 2015 roku. Przedstawiono także przykłady wpływu wzrostu stóp procentowych na wysokość raty kredytu. Wyjaśniono również, że WIBOR – (W. I. R.) to stawka dla terminów 1M, 3M, 6M i 12M z rynku międzybankowego czyli średnia stopa procentowa, po jakiej największe banku w Polsce są skłonne innym bankom udzielić pożyczki w złotych na ustalony okres.

66.  Powód powinien więc mieć świadomość o wpływie wzrostu wskaźnika WIBOR na wysokość raty, w tym proporcję części kapitałowej do odsetkowej, choć samo to jest wynikiem prostej kalkulacji arytmetycznej. Powód oświadczył także w umowie, że bank poinformował go o ryzyku zmiany stóp procentowych oraz o tym, że zmiana stopy oprocentowania ma wpływ na wysokość należność banku z tytułu umowy oraz na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych (art. 8.05.). Świadczy to w sposób oczywisty o wypełnieniu wymogów przedstawienia wszystkich informacji mogących mieć wpływ na zakres obowiązków kredytobiorcy i pozwalających samodzielnie ocenić wysokość zobowiązania w czasie w zależności od zmiany wskaźnika WIBOR. Powód podał zresztą, że w zależności od zmiany sytuacji gospodarczej zmienić może zmienić się ten wskaźnik. Informacja dotycząca sposobu obliczania rat annuitetowych jest powszechnie dostępna.

67.  Biorąc pod uwagę rodzaj zawieranej umowy (umowy kredytu hipotecznego przeznaczonego na zakup nieruchomości), należy zauważyć, że poziom świadomości konsumenta przystępującego do umowy winien być odpowiednio wysoki i obejmować elementarną wiedzę ekonomiczną na temat ww. mechanizmu. Fakt, że w przypadku zmiany wysokości oprocentowania zmienia się stosunek części kapitałowej i części odsetkowej raty stałej w przypadku oprocentowania zmiennego wynika z istoty raty annuitetowej. Wysokość raty (obejmującej część odsetkową i część kapitałową) ulega zmianie i jest na nowo przeliczana według wzoru matematycznego wyrażającego sposób obliczenia raty annuitetowej - każdocześnie w razie zmiany wysokości oprocentowania. Innymi słowy, wysokość raty jest ponownie przeliczana według nowej stawki oprocentowania, kapitału pozostałego do spłaty i pozostałego okresu kredytowania. W ramach udzielanych pouczeń bank nie ma obowiązku przedstawiania konsumentowi wykładu z zakresu ekonomii i matematyki, w tym co do sposobu oznaczenia wysokości WIBOR-u i teoretycznego mechanizmu rat annuitetowych. Wiedza konsumenta co do szczegółowego mechanizmu wyznaczenia WIBOR-u jest kompletnie nieistotna z punktu powzięcia świadomej decyzji co do związania się umową kredytu. Analogicznie, wyrażenie przez pacjenta świadomej zgody na zabieg operacyjny nie wymaga przedstawienia przez lekarza wszelkiej wiedzy medycznej związanej z tym zabiegiem, lecz wymaga przedstawienia zasadniczych informacji dotyczących techniki i sposobu przeprowadzenia zabiegu oraz możliwych ryzyk związanych z zabiegiem.

68.  Jeżeli zaś mowa tylko o wskaźniku WIBOR, to postanowienie umowne dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR, co do zasady nie powinno stanowić przedmiotu badania na podstawie przepisów Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Zgodnie z art. 1 ust. 2 tej dyrektywy warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze oraz postanowienia lub zasady konwencji międzynarodowych, których stroną są państwa członkowskie lub Wspólnota, nie podlegają przepisom tej dyrektywy. Regułę tę potwierdził wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 9 dnia lipca 2020 roku w sprawie C-81/19 NG i OH przeciwko (...) SA. (Dz.U.UE.C.202/287/7), podając, że artykuł 1 ust. 2 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że warunek umowny, który nie był indywidualnie negocjowany, lecz odzwierciedla zasadę, która zgodnie z prawem krajowym znajduje zastosowanie między umawiającymi się stronami z zastrzeżeniem, że nie dokonano żadnych innych uzgodnień w tym zakresie, nie jest objęty zakresem stosowania tej dyrektywy.

69.  Sąd podziela dominujący pogląd, że postanowienie umowne dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR 3M nie jest nieuczciwe lub sprzeczne z prawem. Zarzut postawiony w tym zakresie sprowadza się w istocie do braku rynkowego charakteru tego wskaźnika, na tym że wskaźnik ten nie jest oparty na transakcjach rzeczywistych i że jest arbitralnie ustalany przez banki.

70.  WIBOR to wskaźnik oprocentowania pożyczek na krajowym rynku międzybankowym. Banki biorąc pod uwagę stopę, według której są gotowe pożyczać pieniądze, ustalają oprocentowanie kredytów dla klientów. Faktycznie WIBOR nie jest oparty na rzeczywistych transakcjach pomiędzy bankami, ale na przybliżeniach które wynikają z modeli matematycznych. Te modele matematyczne nie mają jednak abstrakcyjnego charakteru. Należy wskazać, iż WIBOR 3M nie uwzględnia tego, co dzieje się aktualnie na rynku, ale przewiduje co wydarzy się na rynku w ciągu najbliższych trzech miesięcy uwzględniając zachodzące procesy ekonomiczne. WIBOR 3M odpowiada na ekonomiczne pytanie, jaka jest możliwa cena, po jakiej jeden bank mógłby zaoferować drugiemu bankowi założenie depozytu na określony termin 3 miesięcy. Co jednak najistotniejsze, stawka WIBOR zależy w istocie od stopy procentowej Narodowego Banku Polskiego. Mechanizm rynkowy tej zależności jest taki, iż banki lokują własne środki nabywając od NBP bony pieniężne, dzięki czemu zyskują odsetki w wysokości równej stopie referencyjnej NBP. Nabycie takiego bonu to odpowiednik założenia depozytu w NBP. Z uwagi na charakter oferenta tego bonu (NBP) jest to w istocie dla banku transakcja pozbawiona ryzyka. W rezultacie, aby bankowi opłacało się założyć taki depozyt w innym banku celem uzyskania odsetek, a zatem liczyć się z większym ryzykiem inwestycyjnym, kwota odsetek musi być odpowiednio wyższa od stopy referencyjnej NBP. Ponadto okres inwestycji w ww. bony pieniężne wynosi 7 dni, podczas gdy depozyt międzybankowy 3 lub 6 miesięcy, a zatem ryzyko inwestycyjne jest także wydłużone w czasie. Dlatego WIBOR jest zawsze ekonomicznie powiązany ze stopą referencyjną NBP i zawsze nieco wyższy od niej. Stopa NBP jest zatem ekonomicznym fundamentem dla określenia stopy wskaźnika WIBOR. Celem wyznaczenia ceny, po której bankowi warto zainwestować środki w innym banku niż NBP, bank musi oszacować również, jak przez czas inwestycji może zmieniać się stopa referencyjna ( vide: wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 23 października 2023 r., XXV C 192/23, LEX nr 3628808).

71.  Zgodnie z komunikatem Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 6 grudnia 2022 roku opracowywanie stosowanego w Polsce przez banki i inne podmioty nadzorowane kluczowego dla polskiego rynku finansowego wskaźnika referencyjnego stopy procentowej WIBOR odbywa się zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Parlamentu i Rady (UE) nr (...) w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych ( (...)).

72.  Przepisy (...) wprowadziły wymóg, aby podmioty nadzorowane, w tym banki, stosowały wyłącznie wskaźniki referencyjne opracowywane przez administratora prowadzącego działalność na podstawie zezwolenia udzielonego przez właściwy organ nadzoru. Administrator musi posiadać odpowiednią strukturę organizacyjną, system kontroli wewnętrznej, poddawać się cyklicznym audytom zewnętrznym oraz ustanowić odpowiednie procedury badania jakości danych służących do wyznaczania wskaźnika referencyjnego. Jakość danych jest zapewniana m.in. poprzez wykorzystanie – oprócz danych z rynku bazowego – również przetworzonych metodami statystycznymi (interpolacja/ekstrapolacja) danych identyfikujących transakcje z tzw. terminów niefixingowych oraz danych osadzonych w realiach gospodarczych rynków powiązanych z rynkiem bazowym. Administrator WIBOR, czyli (...) SA, w grudniu 2020 r. uzyskał od Komisji Nadzoru Finansowego zezwolenie na prowadzenie działalności oraz został wpisany do właściwego rejestru (...). Działalność ta podlega nadzorowi (...), a nadzór nad administratorem obejmuje także instrumenty zmierzające do zapewnienia odpowiedniej jakości danych służących do wyznaczania wskaźnika referencyjnego oraz procesu jego wyznaczania.

73.  Jak wskazywał Urząd Komisji Nadzoru Finansowego w stanowisku z dnia 26 lipca 2023 roku istotą rynku finansowego jest jego zmienność – nie występują na nim ceny przypisane danym walorom finansowym, które byłyby niezmienne w czasie. Dotyczy to także ceny pieniądza, a tę właśnie odzwierciedlają wskaźniki referencyjne stopy procentowej. Każdy wskaźnik referencyjny stopy procentowej notuje okresy względnej stabilizacji, ale nigdy jego wartość nie jest stała. W dobie niemal nieograniczonej dostępności do danych, przeciętny potencjalny kredytobiorca zamierzający zaciągnąć wieloletni kredyt hipoteczny, powinien być świadomy zmienności tych wskaźników. Powszechną wiedzą jest także, że ceny towarów i usług się zmieniają, co skutkuje tym, że bank centralny podejmuje decyzje o zmianie wysokości stóp procentowych. Stopy te określają m.in. maksymalną wysokość oprocentowania, po jakim bank centralny pożycza pieniądze bankom na okres, z reguły, jednego dnia (stopa lombardowa), oprocentowanie depozytów jednodniowych składanych przez banki w NBP (stopa depozytowa), czy w końcu rentowność siedmiodniowych bonów pieniężnych NBP (stopa referencyjna). Wartości te mają zatem przełożenie odpowiednio na koszt pieniądza pozyskiwanego od banku centralnego, na ewentualne przychody odsetkowe pozyskiwane przez banki od składanych depozytów oraz na ilość pieniądza znajdującą się w obiegu. W trzecim przypadku określa wysokość oprocentowania emitowanych przez NBP bonów pieniężnych, a im większe jest oprocentowanie, tym większa zachęta do nabywania bonów i tym samym zmniejsza się ilość pieniądza w obiegu. To z kolei ma przełożenie na oprocentowanie depozytów i kredytów udzielanych przez banki. Poprzez nabywanie bonów pieniężnych banki pozbywają się środków, których poziom ma wpływ na możliwość udzielania kredytów klientom. Konieczność ich pozyskania z rynku powoduje m.in. podwyższenie oprocentowania depozytów, a z drugiej strony może ograniczyć, przynajmniej przejściowo, akcję kredytową. Jednocześnie rośnie także cena kredytu w związku z refinansowaniem kosztu pozyskania kapitału i zarządzaniem ryzykiem stopy procentowej. Wysokość stóp procentowych NBP ma też przełożenie na transakcje na rynku międzybankowym. Podobnie także stopa lombardowa, po której banki mogą pożyczać pieniądze od banku centralnego, wpływa na górną granicę oprocentowania jednodniowych lokat międzybankowych. Nie jest zatem możliwe w praktyce, aby cena pieniądza kredytowego była niezmienna i nie pozostawała w relacji do sytuacji rynkowej oraz działań NBP.

74.  Komisja Nadzoru Finansowego wskazywała także, że odniesieniu do wypowiedzi medialnych wskazujących na rzekomą manipulację WIBOR, że manipulowanie wskaźnikiem referencyjnym jest czynem zabronionym przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr (...) z dnia 16 kwietnia 2014 roku w sprawie nadużyć na rynku („rozporządzenie MAR”). Dotąd na polskim rynku finansowym nie uprawdopodobniono ani nie udowodniono nikomu takiej manipulacji, dlatego stawianie tez o jej występowaniu można traktować jedynie w sferze spekulacji. (...) SA, jako administrator, posiada odpowiednią procedurę wykrywania tzw. „podejrzanych danych wejściowych” oraz stosowne mechanizmy mające zapobiegać sytuacjom, w których wątpliwe dane mogłyby wpływać na poziom wskaźnika referencyjnego WIBOR. Te mechanizmy i procedury zakładają także odpowiedną ścieżkę eskalacyjną, angażującą na odpowiednich etapach także (...). Dotychczas (...) nie został powiadomiony przez (...) SA o żadnym przypadku otrzymania przez administratora WIBOR podejrzanych danych wejściowych. Także własne działania nadzorcze (...) podejmowane w ramach nadzoru nad (...) SA oraz podmiotami dostarczającymi dane służące wyznaczaniu WIBOR nie wykazały występowania zjawisk, które zostałyby zakwalifikowane jako manipulacja wskaźnikiem referencyjnym.

75.  Zarzutu dotyczącego rzekomej manipulacji wskaźnikiem referencyjnym WIBOR nie można w żaden sposób uzasadniać prowadzonymi obecnie pracami związanymi z reformą wskaźników referencyjnych. Reforma ta, zmierzająca w kierunku wprowadzenia wskaźników referencyjnych stopy procentowej wykorzystujących wyłącznie dane wejściowe dotyczące transakcji zawieranych z terminem zapadalności określanym jako overnight jest wyrazem globalnego trendu i jako taka jest udziałem wielu rynków finansowych. Określenie tego rodzaju wskaźnika referencyjnego oraz zaproponowanie mapy drogowej zmierzającej do zastąpienia WIBOR nowym wskaźnikiem było także jednym z zadań Narodowej Grupy Roboczej ( (...)) ds. reformy wskaźników referencyjnych – utworzonej z inicjatywy uczestników krajowego rynku finansowego w związku z zapowiedzią takiej reformy. Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej podjął decyzję o wyborze indeksu (...) jako alternatywnego wskaźnika referencyjnego stopy procentowej, którego danymi wejściowymi są informacje reprezentujące transakcje ON (overnight).

76.  Prace (...) i jej Komitetu Sterującego nie oznaczają podważenia poprawności regulacyjnej wskaźnika referencyjnego stopy procentowej WIBOR, lecz są wyrazem proaktywnego włączenia się polskiego rynku finansowego w ogólnoświatowe procesy reformowania wskaźników referencyjnych. Głównymi przesłankami podjęcia takich zmian jest ewolucyjne dostosowanie się do zmieniających się realiów rynków finansowych oraz wykorzystanie wyłącznie transakcyjnych danych wejściowych identyfikujących hurtowo zawierane transakcje depozytowe.

77.  Należy podkreślić, że wysokość wskaźnika WIBOR ustalana jest na podstawie danych przekazywanych przez dziesięć największych banków i poziom stawek WIBOR stanowi odzwierciedlenie warunków rynkowych, po jakich ww. podmioty zawierają transakcje, natomiast ze wskaźnika referencyjnego WIBOR korzystają wszystkie banki, a nie tylko pozwana.

78.  Stwierdzić zatem należało, że wskaźnik referencyjny WIBOR spełnia wszystkie wymogi przepisane prawem. Dlatego nie ma żadnych podstaw do podważania wiarygodności i legalności WIBOR, w szczególności w kontekście zastosowania tego wskaźnika w umowach o kredyt hipoteczny w walucie polskiej. Powód nie wykazał, aby na skutek działania pozwanej doszło do manipulacji wskaźnikiem WIBOR.

79.  Jeżeli chodzi o rozkład ryzyka przy umowie kredytu o zmiennym oprocentowaniu ustalanym na podstawie wskaźnika referencyjnego WIBOR to w równym stopniu obciąża obie strony umowy, a nie tylko kredytobiorcę. Wskaźnik WIBOR, jak wyżej wskazano, ulega bowiem zmianom będącym odzwierciedleniem zmieniającej się sytuacji ekonomicznej w skali makro, a czynniki makroekonomiczne, które wpływają na wysokość wskaźnika WIBOR podlegają zmianom zarówno na korzyść kredytobiorcy, jak i na korzyść kredytodawcy. Wskaźnik WIBOR ulega zmianom będącym odbiciem zmieniającej się sytuacji ekonomicznej w skali makro. Jak wynika z ww. przedstawionych fluktuacji czynniki makroekonomiczne, które wpływają na wysokość wskaźnika WIBOR podlegają zmianom zarówno na korzyść kredytobiorcy, jak i na korzyść kredytodawcy. ( vide: wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 23 października .2023 r., XXV C 192/23, LEX nr 3628808).

80.  Na marginesie warto było zaznaczyć, że istniała górna granica ustalenia wysokości oprocentowania, tj. do wysokości odsetek maksymalnych.

81.  Wskazać również należało, że w niniejszej sprawie zastosowania nie znajdzie dyrektywa (...), czyli Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 roku w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniająca dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę (...), bowiem weszła w życie dopiero w dniu 21 kwietnia 2018 roku, podczas gdy sporna umowa kredytu została zawarta w 2015 roku. Zgodnie z art. 93 ust. 1 tej dyrektywy, w brzmieniu ustalonym Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (...) z dnia 23 czerwca 2016 roku zmieniającą dyrektywę (...) w sprawie rynków instrumentów finansowych, państwa członkowskie Unii Europejskiej miały stosować przepisy dyrektywy (...) od dnia 3 stycznia 2018 roku. Przepisy tej dyrektywy wprowadzały m.in. szczegółowe obowiązki podmiotu oferującego instrumenty finansowe związane z proponowaniem nabycia takich instrumentów i zostały implementowane do krajowego porządku prawnego ustawą z dnia 1 marca 2018 roku o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw (weszła w życie 21 kwietnia 2018 roku z wyjątkiem kilku przepisów), która wprowadziła art. 86g i 83 h ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Z opisanych wyżej względów w niniejszej sprawie brak było podstaw do stosowania ww. Dyrektywy.

82.  Z analogicznych przyczyn zastosowania w niniejszej sprawie nie mogły mieć przepisy Rozporządzenia (...), czyli Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (...) z dnia 8 czerwca 2016 roku w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i (...) oraz rozporządzenie (UE) nr (...), które weszło w życie dopiero w dniu 1 stycznia 2018 roku.

83.  Odnosząc się natomiast to Dyrektywy (...), czyli Dyrektywy 2004/39/WE i głównych przepisów wykonawczych do niej, którymi są dyrektywa 2006/73/WE i rozporządzenie (WE) nr 1287/2006 wskazania wymaga, iż (...) to dyrektywa w sprawie rynków instrumentów finansowych (M. in (...)) stanowiącej wyznacznik prawa międzynarodowego, regulujący funkcjonowanie rynku finansowego, to pierwsza wersja (...) obowiązuje od 2004 roku, kiedy to zastąpiła "Dyrektywę o Usługach (...)".

84.  Zgodnie z art. 19 ust. 1 dyrektywy 2004/39/WE Państwa Członkowskie wymagają, aby przy świadczeniu na rzecz klientów usług inwestycyjnych i/lub, w miarę potrzeb, usług dodatkowych, przedsiębiorstwo inwestycyjne działało uczciwie, sprawiedliwie i profesjonalnie, zgodnie z najlepiej pojętymi interesami klientów oraz wypełniając, w szczególności, zasady wymienione w ust. 2-8. Wszelkie informacje, w tym publikacje handlowe, kierowane przez przedsiębiorstwo inwestycyjne do klientów lub potencjalnych klientów powinny być rzetelne, niebudzące wątpliwości i niewprowadzające w błąd. Publikacje handlowe należy w sposób niebudzący wątpliwości oznaczyć, jako publikacje handlowe (ust. 2).

85.  Zgodnie z ust. 3 art. 19 klientom lub potencjalnym klientom należy dostarczyć kompleksowych informacji dotyczących: przedsiębiorstwa inwestycyjnego oraz usług przez nie świadczonych, instrumentów finansowych oraz proponowanych strategii inwestycyjnych; powinny one obejmować stosowne wytyczne oraz ostrzeżenia o ryzyku związanym z inwestycjami w takie instrumenty lub odnoszącym się do poszczególnych strategii inwestycyjnych, podmiotów realizujących zlecenia, kosztów i odnośnych opłat, skonstruowanych w taki sposób, aby klienci lub potencjalni klienci mogli zrozumieć charakter oraz ryzyko związane z usługą inwestycyjną oraz określonym rodzajem oferowanego instrumentu finansowego, a co za tym idzie, mogli podjąć świadome decyzje inwestycyjne. Informacje te należy przekazywać w ujednoliconym formacie

86.  Przede wszystkim nie doszło do naruszenia art. 19 dyrektywy 2004/39/WE. Bank przekazał powodowi wszystkie informacje niezbędne do podjęcia świadomej i odpowiedzialnej decyzji o zawarciu umowy. Brak jest podstaw do przyjęcia, iż bank zaproponował powodowi produkt nieadekwatny do jego oczekiwań i potrzeb lub produkt, którego nie rozumiał. Zdaniem Sądu kredyt ze zmienną stopą procentową nie należy do skomplikowanych produktów inwestycyjnych. Dodatkowo należy podkreślić, iż dopiero dyrektywa (...) (nie obowiązująca w dacie zawarcia spornej umowy) nałożyła na instytucje rynku finansowego obowiązek szczegółowego informowania klientów o mechanizmach działania poszczególnych instrumentów finansowych, włącznie z podejmowanym ryzykiem inwestycyjnym. Niezależnie od powyższego należy podnieść, iż co do zasady umowa kredytu zawarta z konsumentem nie może być uznana za produkt inwestycyjny w rozumieniu dyrektywy 2004/39/WE, a zatem na pozwanej w związku z tą dyrektywą nie spoczywały obowiązki informacyjne. Udzielając kredytu powodowi, bank nie mógł zatem naruszyć dyrektywy 2004/39/WE, skoro jej przepisy nie mają zastosowania. Kwestię tę rozstrzygnął Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 grudnia 2015 roku (C-312/14, (...) Bank (...). V. M. L. i M. L., (...) 2015, nr 12, poz. I-794) orzekając na kanwie kredytu denominowanego – w przywołanym wyroku (...) oparł się na kryterium funkcji i celów umowy. Stwierdził, iż występujące w umowie kredytu denominowanego transakcje wymiany, które są wyłącznie dodatkowe wobec udzielenia i zwrotu kredytu, nie stanowią usług inwestycyjnych ani działalności inwestycyjnej w rozumieniu dyrektywy (...). Tym bardziej więc kredyt, taki jak w niniejszej sprawie, nie może być uznany za produkt inwestycyjny. Skoro kredyt denominowany nie może być uznany za objęty zakresem stosowania dyrektywy 2004/39/WE, tym bardziej nie będzie ona miała zastosowania do kredytu w walucie krajowej ( vide: wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 23.10.2023 r., XXV C 192/23, LEX nr 3628808).

87.  W konsekwencji, brak było podstaw do uznania klauzul umownych objętych żądaniem pozwu za abuzywne i bezskuteczne w stosunku do powoda. Zarówno żądanie ustalenia bezskuteczności klauzul umownych, jak i żądania zapłaty były oparte na tym twierdzeniu. Oba żądania nie zasługiwały na uwzględnienie.

88.  Mając na uwadze całokształt powyższych okoliczności, Sąd na podstawie art. 189 k.c. i art. 410 §1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. oddalił powództwo w całości, o czym orzekł w pkt I wyroku.

VI.

(koszty procesu)

89.  O kosztach procesu orzeczono w punkcie II. wyroku na podstawie art. 98 §1 k.p.c. i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu obciążył przegrywającego powoda całością poniesionych przez pozwaną kosztów, na co składały się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł) oraz wynagrodzenie kwalifikowanego pełnomocnika w osobie radcy prawnego w stawce minimalnej (5.400 zł) zgodnie z §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1935, t.j. ze zm.).

90.  Na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od ww. kosztów procesu Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.