Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lutego 2022 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny:
Przewodniczący: sędzia Tadeusz Kotuk
Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Szymańska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 lutego 2022 r. w G. sprawy z powództwa L. M. i D. M. przeciwko (...) Bank (...) S.A. w W.

o zapłatę

zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. w W. solidarnie na rzecz powodów L. M. i D. M. kwotę 44.590,05 zł (czterdzieści cztery tysiące pięćset dziewięćdziesiąt złotych pięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia 15 września 2021 r. do dnia zapłaty;

w pozostałym zakresie powództwo oddala;

zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. w W. solidarnie na rzecz powodów L. M. i D. M. kwotę 4.617 zł (cztery tysiące sześćset siedemnaście złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Stan faktyczny:

W dniu 23 października 2008r. pomiędzy poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bankiem S.A. z siedzibą w W. (jako kredytodawcą) a powodami L. M. i H. M. (jako kredytobiorcami) została zawarta umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) Nr (...), na mocy której bank udzielił powodom kredytu w kwocie 1.000.000 zł indeksowanego do (...).

(dowód: umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) z dnia 23 października 2008r. k. 9-12)

Wyrokiem z dnia 24 lutego 2021 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt XV C 1219/18 Sąd Okręgowy w Gdańsku ustalił, że zawarta pomiędzy stronami w dniu 23 października 2008r. umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) Nr (...) jest nieważna (pkt I.), a także zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 317.983 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 marca 2002r. do dnia zapłaty (pkt II.).

Wyrokiem z dnia 15 lipca 2021r. wydanym w sprawie o sygnaturze akt V ACa 300/21 Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił apelację pozwanego.

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 24 lutego 2021r. k. 22, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 lipca 2021r. k. 22-22v)

W trakcie postępowania sądowego o sygnaturze XV C 1219/18 w okresie od 23 kwietnia 2020r. do 23 lipca 2021r. powodowie zapłacili na rzecz pozwanego z tytułu rat kapitałowo - odsetkowych łącznie kwotę 44.590,05 zł.

(dowód: potwierdzenia przelewu bankowego k. 23-42, wyliczenie należności k. 43)

Pismem z dnia 31 sierpnia 2021r. (nadanym w placówce operatora pocztowego w dniu 1 września 2021r.) pełnomocnik powodów wezwał pozwanego do zapłaty na rzecz powodów kwoty 44. 590,05 zł z tytułu nienależnie zapłaconych rat kredytu w terminie 7 dni od doręczenia wezwania.

(dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 31 sierpnia 2021r. wraz z dowodem nadania k. 44-46)

Ocena dowodów:

Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania prawdziwości i wiarygodności dokumentów powołanych w ustaleniach stanu faktycznego. Podkreślić bowiem należy, iż dowody w postaci wyroków sądowych powszechnych w sprawie o ustalenie nieważności umowy kredytowej mają charakter dokumentów urzędowych w rozumieniu art. 244 kpc i w związku z tym korzystają z domniemania autentyczności i zgodności z prawdą wyrażonych w nich oświadczeń, czemu żadna ze stron nie zaprzeczyła w trybie art. 252 kpc. Ponadto, za w pełni wiarygodne Sąd uznał także dokumenty prywatne w postaci wezwania do zapłaty, a także umowy kredytowej, albowiem autentyczność i wiarygodność tych dokumentów nie była kwestionowana przez strony, a ich forma nie budzi żadnych zastrzeżeń Sądu co do autentyczności i pochodzenia wyrażonych w nich oświadczeń.

Kwalifikacja prawna:

Podstawę prawną powództwa stanowiły przepisy art. 410 kc w zw. z art. 405 kc. Stosownie do art. 410 § 1 kc przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Zgodnie z treścią art. 410 § 2 kc świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Powództwo zasługiwało co do zasady na uwzględnienie. Zważyć należy, iż Sąd jest związany prawomocnym wyrokiem sądu w przedmiocie ustalenia nieważności umowy kredytowej na cele mieszkaniowe (...) Nr (...). Zgodnie bowiem z treścią art. 365 § 1 kpc orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Walor prawny rozstrzygnięcia (osądzenia) zawartego w treści prawomocnego orzeczenia jest ściśle powiązany ze związaniem sądu prawomocnym wyrokiem wydanym w innej sprawie (art. 365 § 1 kpc) oraz powagą rzeczy osądzonej (art. 366 kpc). Związanie sądu prawomocnym wyrokiem wydanym w innej sprawie występuje w nowej sprawie między tymi samymi stronami, choćby przedmiot obu spraw był inny (por. postanowienie SN z dnia 22 kwietnia 2021r., I (...) 117/21, L.). Orzeczenie stwierdzające nieważność umowy niweczy jej skutki ex tunc i z uwagi na związanie zarówno stron, jak i innych sądów jego treścią z mocy art. 365 § 1 kpc, jako swoisty prejudykat, ma istotne znaczenie dla dalszych czynności stron w związku ze spłacaniem kredytu przez kredytobiorcę (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 października 2018r., I ACa 623/17, L.). W procesie o dalszą - ponad prawomocnie uwzględnioną - część świadczenia z tego samego stosunku prawnego, sąd nie może w niezmienionych okolicznościach odmiennie orzec o zasadzie odpowiedzialności pozwanego. Prawomocne orzeczenie sądu opiera swoje znaczenie na prawach podmiotowych, o które proces się toczył, a udzielając ochrony prawnej realizuje również samo prawo do wymiaru sprawiedliwości, mające swoje konstytucyjne źródła. Dopuszczenie do możliwości rozbieżnego oceniania zasadności tego samego roszczenia, w tych samych okolicznościach, w różnych orzeczeniach byłoby zaprzeczeniem społecznie oczekiwanych reguł ochrony prawnej i naruszeniem zasady zaufania do wymiaru sprawiedliwości. Moc wiążąca ma gwarantować poszanowanie prawomocnego orzeczenia sądu, regulującego stosunek prawny będący przedmiotem rozstrzygnięcia. Prawomocny wyrok, z punktu widzenia jego prejudycjalnego znaczenia także w innej sprawie, swą mocą powoduje, że nie tylko nie może być zmieniony lub uchylony, ale że nie jest możliwe odmienne ocenianie i uregulowanie tego samego stosunku prawnego, w tych samych okolicznościach faktycznych i prawnych, między tymi samymi stronami (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2018r., II CSK 258/18, L.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2013r., IV CSK 62/13, L.).

W świetle powyższego związanie niniejszego Sądu prawomocnym wyrokiem ustalającym nieważność umowy kredytowej oznacza, że niemożliwe była odmienna ocena abuzywności klauzul umownych oraz wynikających z tego następstw w postaci bezwzględnej nieważności umowy ze skutkiem ex tunc. Na skutek powyższego z momentem uprawomocnienia się wyroku kończącego postępowanie powstały zobowiązania obu stron o zwrot wzajemnych świadczeń. Wyrok sądu w kwestii rozliczeń ma bowiem charakter konstytutywny, kreując - od tego momentu - zobowiązanie restytucyjne, wynikające z condictio causa finita (skoro upadła pierwotna umowa, uzasadniająca świadczenie kredytu i jego periodyczne spłaty) (por. E. Łętowska, Rozliczenie unieważnionej abuzywnej umowy kredytu - polemika z prof. Jerzym Pisulińskim, Gazeta Prawna z dnia 28 lipca 2020r.).

Strona powodowa wykazała wysokość dochodzonego roszczenia przedkładając na tę okoliczność potwierdzenia wykonanych przelewów bankowych. Wysokość dochodzonej kwoty nie była kwestionowana.

Bezzasadny okazał się natomiast podniesiony przez pozwanego zarzut potrącenia wierzytelności powodów z rzekomo przysługującą pozwanemu wierzytelnością za korzystanie z kapitału w wysokości 364.645,26 zł. W ocenie Sądu, wobec ustalenia nieważności umowy kredytu z powodu stosowania klauzul niedozwolonych roszczenie banku o wynagrodzenie za korzystanie z kapitało należało uznać za sprzeczne z Dyrektywą 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L Nr 95, str. 29). Zważyć bowiem należy, iż zgodnie z art. 7 Dyrektywy zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów Państwa Członkowskie zobowiązały się do zapewnienia stosownych i skutecznych środków mających na celu zapobieganie dalszemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami. Z kolei, zgodnie z art. 8b państwa członkowskie zobowiązały się ustanawiać przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszeń przepisów krajowych przyjętych na mocy dyrektywy i podejmować wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia ich wykonywania. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Na państwach członkowskich spoczywa zatem zobowiązanie osiągnięcia rezultatu przewidzianego przez dyrektywę, a nadto obowiązek podjęcia wszelkich właściwych środków ogólnych lub szczególnych w celu zapewnienia wykonania tego zobowiązania (zasada efektywności z art. 19 ust. 1 akapit 2 (...)). Obowiązek ten ciąży na wszystkich organach państw członkowskich, w tym, w ramach ich jurysdykcji, również na sądach, gdy decydują o interpretacji i subsumpcji (por. wyrok (...) z 13 listopada 1990r., (...) SA v La C. I. de (...) SA., C-109/89). Jak wskazuje się w doktrynie Dyrektywa 93/13 i jej interpretacja w acquis communautaire są silnie naznaczone myślą o pierwotnej naganności strony posługującej się (i to w działaniu profesjonalnym, stale) klauzulami abuzywnymi. Staranie o oczyszczenie obrotu z takich praktyk jest dominantą wspomnianego acquis. Zatem nie tyle troska o dobro konkretnego kredytobiorcy i okoliczności jego dotyczące, są decydujące dla aksjologii dyrektywy 93/13, ile oczekiwanie skutku prewencyjnego dla całego obrotu, jakie ma sprowadzić rygoryzm konsekwencji jakie dotykają kredytodawcy. Nie chodzi tu przecież o aksjologię motywowaną cechami kredytobiorców, lecz o ochronę przed nagannymi praktykami obrotu jako takiego (wyrok (...) z 30 kwietnia 2014r., Á. K., C-26/13, pkt. 83-85) (por. E. Łętowska, Rozliczenie unieważnionej abuzywnej umowy kredytu - polemika z prof. Jerzym Pisulińskim, Gazeta Prawna z dnia 28 lipca 2020r.). Zgodnie z celami powołanej Dyrektywy sankcja dotykająca nierzetelnego profesjonalisty ma być realna, dotkliwa i odstraszająca (działanie prewencyjne). Zdaniem Sądu nie sposób pogodzić zgłaszanego przez bank roszczenia z tak określonymi celami Dyrektywy nr 93/13. Przyjęcie argumentacji pozwanego doprowadziłoby bowiem do sytuacji, w której bank stosujący niedozwolone postanowienia umowne, uzyskałby wymierną korzyść majątkową kosztem konsumenta, zamiast ponieść negatywne konsekwencje stosowania klauzul niedozwolonych. Obowiązek zapłaty przez konsumenta na rzecz banku wynagrodzenia za korzystanie z kapitału osłabiałoby, a wręcz unicestwiało, odstraszający skutek wynikający z art. 6 i 7 Dyrektywy 93/13. Takie praktyki powodowałyby, że cele dyrektywy 93/13 zostałyby pozbawione skuteczności (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 14 czerwca 2012 r., C-618/10, B. E. de (...) SA przeciwko J. C.), a ochrona konsumenta stałaby się iluzoryczna. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 lutego 2020r., I ACa 635/19, L., przyjęcie, że bankowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału doprowadziłoby w istocie do sui generis „reaktywacji” nieważnej umowy kredytowej stron w zakresie oprocentowania, co pozostawałoby w sprzeczności z koniecznością zaniechania stosowania nieuczciwego warunku, który skutkował taką sankcją oraz zapobieżenia uzyskania przez kredytodawcę z tego tytułu korzyści. W tych okolicznościach – zdaniem Sądu – domaganie się przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, w sytuacji, gdy bank posługiwał się klauzulami abuzywnymi, byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w szczególności z zasadą uczciwości. Przedsiębiorca stosujący względem kontrahenta praktyki nieuczciwe nie może bowiem wywodzić korzyści ze swojego nagannego i bezprawnego postępowania.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że nie ma podstawy prawnej do konstruowania tego rodzaju uprawnienia dla banku, w szczególności takiej podstawy nie stanowią przepisy art. 405 i 410 kc. W literaturze wskazuje się bowiem, że instytucja bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego świadczenia) konstrukcyjnie wyczerpuje się w zwrocie nienależnego świadczenia i nie ma podstaw do konstruowania dodatkowych powinności po stronie zwracającego świadczenie (por. E. Łętowska, Kwalifikacje prawne w sprawach o sanację kredytów frankowych – da mihi factum dabo tibi ius, Iustitia Nr 3(41)/2020, str. 126, podobnie wyrok Sąd Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 lutego 2020 r., I ACa 635/19, Legalis). Skoro zatem kredytobiorca nie otrzymuje nic więcej oprócz bezodsetkowej kwoty kredytu, to należy wykluczyć możliwość konstruowania przy rozliczaniu nieważnej umowy kredytu, z której wyeliminowano klauzulę abuzywną, jakichkolwiek form wynagrodzenia za korzystanie ze zwracanego kapitału (por. E. Łętowska, Kwalifikacje prawne …, Iustitia Nr 3(41)/2020, str. 126 i 127).

Ponadto, podstawy do żądania wynagrodzenie za korzystanie przez kredytobiorcę z kapitału kredytu nie może stanowić art. 224 kc. Zważyć bowiem należy, iż przepis ten uzależnia obowiązek zapłaty na rzecz właściciela wynagrodzenia za cały okres korzystania z rzeczy od samoistnego posiadania w złej wierze. W świetle tego przepisu samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Taki obowiązek powstaje dopiero w chwili, gdy posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa. W odniesieniu do umowy kredytowej należy stwierdzić, że kredytobiorca, któremu bank udostępnił kapitał kredytu w wykonaniu zawartej umowy jest niewątpliwie posiadaczem w dobrej wierze. Wskutek uznania umowy za nieważną byłby on obowiązany do zapłaty wynagrodzenia dopiero od momentu wytoczenia przez bank powództwa o zwrot kwoty nienależnie wypłaconej. Jednak w takim przypadku, wystarczającą formę wynagrodzenia banku stanowią odsetki ustawowe za opóźnienie. Podobne stanowisko jest formułowane w doktrynie, gdzie wskazuje się, że przepis art. 224 kc nie tworzy podstawy prawnej domagania się przez bank od kredytobiorcy wynagrodzenia za korzystanie z kapitału za cały okres, gdy korzystał on z danych środków, będąc w przeświadczeniu, że działał w dobrej wierze, tj. uważał, że umowa kredytowa jest ważna, przy czym bank nie zażądał zwrotu środków i nie uznał, że umowa jest nieważna (por. por. Wioletta Dudziec –Rzeszowska, Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału – glosa – I ACa 635/19, MOP 2020, Nr 18, str. 990).

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak punkcie I. sentencji wyroku na mocy art. 405 kc i art. 410 kc i zasądzono od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 44.590,05 zł. O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na mocy art. 481 kc i 455 kc i zasądził je dopiero od dnia 15 września 2021r. W uchwale z 26 listopada 2009 r. (III CZP 102/09, OSNC 2010, Nr 5, poz. 75) SN stwierdził, że roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia staje się wymagalne w terminie, w którym powinno być spełnione zgodnie z art. 455 kc. W niniejszym przypadku wezwanie do zapłaty (wyznaczono w nim siedmiodniowy termin do zapłaty) zostało skierowane do pozwanego w dniu 1 września 2021r. (vide: dowód nadania, k. 44), przy czym nie wykazano daty doręczenia tego wezwania pozwanemu. Sąd uznał, że do doręczenia wezwania pozwanemu wystarczający był termin siedmiu dni, co oznacza, że – przy uwzględnieniu terminu do spełnienia świadczenia – roszczenie stało się wymagalne z upływem 14 dni od wysłania wezwania.

W związku z powyższym w zakresie żądania odsetek liczonych od poszczególnych wpłat za okres wcześniejszy powództwo podlegało oddaleniu na mocy art. 481 kc i art. 455 a contrario jako przedwczesne.

Koszty procesu:

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc i uznając, że powodowie ulegli tylko w nieznacznej części (co do odsetek) zasądził na ich rzecz całość kosztów procesu, na co składały się: opłata sądowa od pozwu (1.000 zł), opłata za czynności fachowego pełnomocnika w stawce minimalnej (3.600 zł) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł). Od powyższej kwoty na podstawie art. 98 § 1 ¹ kpc zasądzono odsetki ustawowe za opóźnienie.