Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 maja 2024 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni - I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Mateusz Berent

Protokolant: Adrianna Bochniak

po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2024 r. w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa P. F.

przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G.

o ustalenie i zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda P. F. na rzecz pozwanej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. kwotę 3617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 453/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 6 maja 2024 roku

I.

(podstawa faktyczna i żądanie pozwu)

1.  Powód P. F. wystąpił przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. z powództwem o ustalenie, że pożyczka udzielona na podstawie umowy nr (...) z dnia 21 września 2021 roku jest kredytem darmowym w rozumieniu art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim w związku ze złożonym przez kredytobiorcę w dniu 6 lutego 2023 roku oświadczeniem o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego oraz o zasądzenie od pozwanej kwoty 32.161,99 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 lutego 2023 roku do dnia zapłaty.

2.  W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że w dniu 21 września 2021 roku zawarł z pozwaną umowę pożyczki nr (...). Kwota pożyczki wynosiła 85.000 zł, zaś całkowita kwota pożyczki 68.039,82 zł. Konsument został także obciążony kosztami pozaodsetkowymi wymienionymi w umowie. Z treści wyciągu z harmonogramu spłat wynika, że z każdą ratą uiszczana była też kwota 15 zł tytułem składki członkowskiej w Kasie. Opłata ta nie została uwzględniona w umowie ani też wliczona do całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty do zapłaty. W związku z tym, pismem z dnia 27 stycznia 2023 roku powód złożył reklamację wraz z oświadczeniem o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Strona powodowa zarzuciła naruszenie następujących przepisów ustawy o kredycie konsumenckim: art. 30 ust. 1 pkt 10 (poprzez niewskazanie w umowie kosztu w postaci składki członkowskiej w Kasie), art. 30 ust. 1 pkt 6 (wskazując, że postawą obliczenia odsetek w stosunku rocznym powinna być kwota faktycznie udostępniona kredytobiorcy, a nie kwota udzielonego kredytu obejmująca także kredytowane koszty kredytu), art. 30 ust. 1 pkt 7 (poprzez błędne określenie (...) i całkowitej kwoty do zapłaty spowodowane nieuwzględnieniem w całkowitym koszcie kredytu składki członkowskiej, której zapłata w świetle postanowień regulaminu była obligatoryjna). Uzasadniając swój interes prawny powód podniósł, że ustalenie stosunku prawnego ureguluje sytuację prawną i zapewni mu dostateczną ochronę prawną, eliminując ryzyko naruszenia jego praw w przyszłości. Roszczenie o zapłatę zostało oparte na przepisach o nienależytym świadczeniu, a na dochodzoną kwotę składają się: prowizja w kwocie 9.486 zł, opłata za wypłatę pożyczki w kwocie 80 zł, opłaty za przelew w kwocie 29,46 zł, a także kwota 22.266,53 zł z tytułu odsetek i kwota 300 zł z tytułu składek uiszczonych za okres od 15 listopada 2021 roku do 15 czerwca 2023 roku.

(pozew, k. 3-9)

II.

(stanowisko pozwanej)

3.  Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Odnosząc się do twierdzeń zawartych w pozwie pozwana wskazała, że składka członkowska została wskazana w harmonogramie spłaty pożyczki jedynie celem przypomnienia i zdyscyplinowania członka Kasy i ułatwienia mu obowiązku jej regulowania. Kasie nie przysługiwało roszczenie o zapłatę składki, Kasa nie jest wierzycielem członka z tego tytułu. Dokonywanie wpłat z tytułu składki jest obowiązkiem członka, jednak wpłacone środki pozostają własnością członka Kasy. Składka nie stanowiła więc elementu kosztów kredytu. Zdaniem pozwanej przepisy ustawy o kredycie konsumenckim nie stoją na przeszkodzie w kredytowaniu kosztów kredytu ani też pobieraniu odsetek od kredytowanych kosztów kredytu. Pozwana stoi na stanowisku, że ustawodawca świadomie zdecydował się na wprowadzenie rozróżnienia pomiędzy rzeczywistym rozmiarem kredytu a całkowitą kwotą kredytu. Nadto, podniosła, że prawidłowo określiła w umowie (...), całkowitą kwotę do zapłaty, a także podała wszystkie założenia do obliczenia tej kwoty

(odpowiedź na pozew, k. 63-84)

4.  W toku postępowania powód cofnął pozew w zakresie żądania zapłaty kwoty 7.474,06 zł, co skutkowało umorzeniem postępowania w tym zakresie.

(pismo procesowe powoda z dnia 8 grudnia 2023 r., k. 106-109v, postanowienie z dnia 4 lutego 2024r., k. 111)

III.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

5.  W dniu 21 września 2021 roku powód P. F. złożył deklarację członkowską w Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. w G. (nr członkowski (...)), zobowiązując się m.in. do comiesięcznych wpłat na Indywidualne Konto Spółdzielcze (IKS) w wysokości 15 zł (minimalna suma wynikająca z uchwały zarządu (...)).

(dowód: deklaracja członkowska, k. 75-76)

6.  W dniu 21 września 2021 roku pomiędzy powodem P. F. a pozwaną Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im. F. S. w G. doszło do zawarcia umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...). Umowa została zawarta na okres od dnia 21 września 2021 roku do 15 marca 2029 roku (pkt 4). Kwota pożyczki wynosiła 85.000 zł i obejmowała kredytowane koszty. Całkowita kwota kredytu (pożyczki) wynosiła 68.039,82 zł i nie obejmowała kredytowanych kosztów pożyczki (pkt 5). Kwota pożyczki obejmująca kredytowane koszty pożyczki była oprocentowana według zmiennej stopy procentowej (odsetki zmienne) ustalonej przez Zarząd Kasy i w dniu zawarcia umowy wynosiło 7,20% w skali roku (pkt 7). Pożyczka była przeznaczona na spłatę zobowiązań finansowych pożyczkobiorcy (pkt 3) i miała zostać wypłacona przelewem na wskazany w umowie rachunek bankowy w całości w dniu podpisania umowy (pkt 6).

7.  Zgodnie z treścią umowy szacunkowy całkowity koszt kredytu określono na kwotę 43.915,61 zł, na co składały się: szacunkowa wartość odsetek w kwocie 25.486,93 zł, prowizja w kwocie 9.486 zł, koszty umowy ubezpieczenia indywidualnego (...) nr polisy (...) na podstawie umowy z dnia 21 września 2021r. zawartej z (...) w kwocie 7.362,72 zł, wpisowe i udział w (...) w kwocie 2 zł, opłata za przelew pożyczki na konto zewnętrzne w kwocie 80 zł, opłata za przelew składki ubezpieczeniowej w kwocie 29,46 zł, koszty prowadzenia rachunku w kwocie 1.468,50 zł (pkt 17-19, pkt 24).

8.  Zgodnie z pkt 12 rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu wynosiła 15,32 % % oraz całkowita kwota do zapłaty w dniu zawarcia umowy 111.955,43 zł. Do obliczenia (...) przyjęto następujące założenia:

- wyliczenie (...) zostało dokonane przy uwzględnieniu terminu trwania umowy oraz całkowitego kosztu kredytu (pożyczki), o jakim mowa w pkt 17 umowy,

- umowa będzie obowiązywać przez czas, na jaki została zawarta oraz że kasa i pożyczkobiorca wypełnią zobowiązania wynikające z umowy w terminach określonych w umowie,

- pożyczka wypłacona została zgodnie z umową, a kwoty spłat będą zgodne z harmonogramem stanowiącym załącznik do umowy,

- datą początkową będzie data wypłaty pożyczki,

- odstępy czasu między datami używanymi w obliczeniach przyjęto według rzeczywistych terminów płatności rat, uwzględniając różną liczbę dni pomiędzy spłatami wynikającą z różnej liczby dni miesiąca,

- wynik podaje się z dokładnością do co najmniej jednego miejsca po przecinku (…).

9.  W umowie zastrzeżono, że zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na należność Kasy z tytułu pożyczki, w tym na całkowity koszt kredytu oraz wysokość rat kapitałowo-odsetkowych. Zmiana rocznej stopy oprocentowania miała następować raz na kwartał kalendarzowy, w przypadku podwyższenia lub obniżenia stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego, w zakresie oraz kierunku, w jakim wysokość tej stopy uległa zmianie i o wartość równą zmianie, o ile zmiana nastąpiła w okresie obowiązywania umowy oraz z uwzględnieniem, że maksymalna stopa procentowa (odsetki maksymalne) nie mogła w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe stanowiły wysokość równą sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. W razie obniżenia wysokości odsetek maksymalnych w trakcie trwania umowy w ten sposób, że odsetki umowne byłyby od nich wyższe, Kasa miała dokonać obniżenia odsetek umownych do wysokości odsetek maksymalnych, a w przypadku ponownego podwyższenia wysokości odsetek maksymalnych Kasa była uprawniona do przywrócenia (podwyższenia) wysokości odsetek umownych w zakresie dopuszczalnym wysokością obowiązujących odsetek maksymalnych. Zarząd Kasy zobowiązany był podjąć stosowną uchwałę o ustaleniu stopy procentowej w pierwszym miesiącu po kwartale kalendarzowym, w którym nastąpiły wyżej opisane zmiany wysokości stopy referencyjnej lub/i odsetek maksymalnych. Zmieniona stopa procentowa obowiązywała od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym Zarząd Kasy podjął uchwałę o zmianie stopy procentowej, z tym zastrzeżeniem, że obniżenie wysokości odsetek umownych do wysokości odsetek maksymalnych miała nastąpić od dnia, w którym nastąpiła zmiana wysokości stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego. Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych. O wysokości odsetek maksymalnych oraz wysokości stopy referencyjnej Kasa miała informować pożyczkobiorcę niezwłocznie po zmianie poprzez wywieszenie informacji w miejscach prowadzenia działalności, na swojej stronie internetowej oraz na trwałym nośniku (pkt 7).

10.  Do obliczania kosztu przyjęto wysokość miesięcznej opłaty za prowadzenie rachunku określonej w Tabeli prowizji i opłat dla rachunków obowiązującej w Kasie w dniu zawarcia umowy ujętej łącznie za cały okres kredytowania. Opłata za prowadzenie rachunku mogła ulec zmianie na zasadach określonych w umowie o prowadzenie rachunku płatniczego IKS, przy czym opłata nie zostanie pobrana za miesiąc, w którym jej pobranie powodowałoby przekroczenie wysokości maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu lub całkowitej kwoty kredytu. Prowizja i składka ubezpieczeniowa nie ulegały zmianie w trakcie trwania umowy (pkt 19 lit. d). Natomiast wysokość pozostałych opłat i prowizji związanych z udzieleniem i obsługą pożyczki określała Tabela prowizji i opłat dla pożyczek i kredytów stanowiąca załącznik nr 3 do umowy. Kasa miała dokonać zmiany wysokości pobieranych opłat i prowizji zgodnie ze wskaźnikiem średniorocznym cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanym przez Prezesa GUS w zakresie i w kierunku wynikającym ze zmiany cen. Kasa miała dokonać zmiany, o której mowa w zd. 2, w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia zmiany wskaźnika. W przypadku wzrostu cen, o którym mowa powyżej, Kasa zastrzegła sobie prawo do niepodwyższania wysokości prowizji i opłat. O każdej zmianie wysokości prowizji i opłat Kasa informowała w sposób, o jakim mowa w pkt 11 (pkt 20).

11.  Przy zawarciu umowy konsument oświadczył, iż otrzymał treść umowy wraz z następującymi załącznikami: regulaminem, harmonogramem spłaty, tabelą prowizji i opłat dla pożyczek i kredytów, wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy, wzór dyspozycji spłaty pożyczki, wzór umowy przelewu wierzytelności.

12.  Umowa zawarta została według wzorca umownego stosowanego przez pozwaną oznaczonego jako „P/U/K./4.5”.

(dowód: umowa pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...) wraz z załącznikami, k. 10-23)

13.  W harmonogramie spłaty z dnia 21 września 2021 roku wskazano m.in. wysokość comiesięcznej raty kredytu w kwocie 1.241,43 zł (w tym wysokość części kapitałowej i odsetkowej), a także comiesięcznej składki członkowskiej w kwocie 15 zł.

(dowód: harmonogram spłaty, k. 23)

14.  Wszystkie kwestie związane z zawarciem ww. umowy zostały załatwione podczas jednego spotkania. Pracownik (...) poinformował powoda o składce członkowskiej w (...), natomiast nie przekazał informacji, że koszty składki ubezpieczeniowej oraz prowizji może pokryć z własnych środków, ani też o tym, że od ww. kosztów będą pobierane odsetki. Powód nie pytał, czy może zabrać projekt umowy do domu, nie pytał też o możliwość odstąpienia od umowy. Przed podpisaniem umowy powód zapoznał się z jej treścią, a także harmonogramu spłaty. W dniu zawarcia umowy powód nie dysponował środkami pieniężnymi na pokrycie kosztów prowizji.

(dowód: przesłuchanie powoda, płyta CD k. 134)

15.  Zgodnie z 7 ust. 1 zdanie pierwsze Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek konsumenckich (...) udziela pożyczek/kredytów wyłącznie swoim członkom uzależniając przyznanie pożyczki/kredytu od zdolności kredytowej pożyczkobiorcy/kredytobiorcy. W myśl §2 pkt 13 pożyczkobiorca/kredytobiorca to członek Kasy zawierający na podstawie regulaminu, samodzielnie lub wspólnie z innymi członkami Kasy umowę. Z kolei, stosownie do §22 ust. 3 regulaminu Kasa może potrącić z wkładu członkowskiego i oszczędności wymaganą kwotę pożyczki/kredytu albo ich rat.

(dowód: Regulamin udzielania kredytów i pożyczek konsumenckich (...), k. 24-25)

16.  Wedle § 10 ust. 1 pkt 3 Statutu (...) członek Kasy jest obowiązany posiadać rachunek systematycznego oszczędzania (indywidualne konto spółdzielcze – IKS) i gromadzić na nim co miesiąc oszczędności w zadeklarowanej wysokości, zgodnie z regulaminem indywidualnych kont spółdzielczych IKS.

(dowód: statut (...), k. 26-37v)

17.  Pismem z dnia 27 stycznia 2023 roku powód – reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika – złożył oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, zarzucając pozwanej naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy o kredycie konsumenckim poprzez nieprecyzyjne i sprzeczne określenie całkowitej kwoty do zapłaty (poprzez nieuwzględnienie w całkowitym koszcie kredytu składki członkowskiej), a także błędne wskazanie (...) oraz art. 30 ust. 1 pkt 10 poprzez niewskazanie w umowie kredytu kosztu w postaci składki członkowskiej. Jednocześnie powód wezwał pozwaną do zwrotu kwot uiszczonych tytułem odsetek i innych kosztów kredytu. Przedmiotowe oświadczenie zostało doręczone pozwanej w dniu 6 lutego 2023 roku.

18.  W odpowiedzi, pismem z dnia 6 marca 2023 roku pozwana podniosła, że umowa spełnia wszelkie wymogi zawarte w ustawie o kredycie konsumenckim, a oświadczenie powoda o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego jest bezpodstawne i bezskuteczne.

(dowód: reklamacja z dnia 27 stycznia 2023r., k. 38-40, oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, k. 41 wraz z dowodem nadania, k. 43 i wydrukiem z portalu śledzenia przesyłek Poczty Polskiej S.A., k. 44-45, pismo pozwanej z dnia 6 marca 2023r., k. 70-74)

19.  Pożyczkobiorca do dnia 15 czerwca 2023 roku uiścił na rzecz pozwanej (...) w związku z ww. umową pożyczki kwotę 28.277,70 zł, w tym kwotę 13.180,69 na poczet kapitału, kwotę 15.092,47 zł na poczet odsetek oraz kwotę 4,54 zł na poczet odsetek karnych.

(dowód: rozliczenie Wpłat Aktywnego Konta, k. 94)

Sąd zważył, co następuje:

IV.

20.  Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów oraz dowodu z przesłuchania powoda.

(ocena dowodów)

21.  Oceniając zebrany materiał dowodowy Sąd nie znalazł podstaw, aby kwestionować autentyczność przedstawionych przez strony dokumentów. Zważyć bowiem należało, że żadna ze stron nie podniosła w toku niniejszego postępowania zarzutów co do ich prawdziwości, a nadto wszystkie wymienione powyżej dokumenty zostały podpisane i nie noszą żadnych znamion podrobienia czy przerobienia. Dodatkowo, Sąd miał na uwadze, że żadna ze stron nie zaprzeczyła, że osoby podpisane pod wyżej wskazanymi dokumentami ani też nie kwestionowała, iż przedłożone kopie nie odzwierciedlają treści oryginałów.

22.  W zakresie dotyczącym okoliczności zawarcia umowy Sąd dał wiarę dowodowi z przesłuchania powoda. Zeznania te nie budziły żadnych wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego czy logicznego rozumowania, a pozwany nie przedstawił żadnego dowodu, który poddawałby w wątpliwość wiarygodność tych zeznań.

V.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna orzeczenia)

23.  Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

24.  W niniejszym postępowaniu powód zgłosił dwojakiego rodzaju roszczenia: po pierwsze – domagał się ustalenia, że pożyczka udzielona na podstawie umowy nr (...) z dnia 21 września 2021 roku jest kredytem darmowym w rozumieniu art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim w związki ze złożonym przez kredytobiorcę w dniu 6 lutego 2023 roku oświadczeniem o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, a po drugie – domagał się zapłaty od pozwanej kwoty 24.687,93 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 lutego 2023 roku do dnia zapłaty.

25.  Normatywną podstawę pierwszego roszczenia stanowił art. 189 k.p.c., zgodnie z treścią którego powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

26.  Podkreślić należy, że przesłanką zasadności powództwa o ustalenie jest istnienie interesu prawnego. Interes prawny stanowi bowiem merytoryczną przesłankę powództwa o ustalenie, która decyduje o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że wymieniony w powództwie stosunek prawny lub prawo istnieje lub nie istnieje. Stanowi zatem przesłankę dopuszczalności powództwa. Stanowisko, według którego dopuszczalność powództwa o ustalenie zależy od interesu prawnego, istniejącego w chwili wyrokowania, jest w judykaturze utrwalone ( vide: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1996 r., III CZP 115/96, OSNC 1997/4/39).

27.  Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, choć zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnej sprawy ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 kwietnia 2007 r., III AUa 1518/05, LEX nr 257445). Powód musi udowodnić w procesie o ustalenie, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalne, stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między tymi stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 11 marca 2010r., I ACa 91/10, LEX nr 628231). Interes prawny, o którym mowa w art. 189 k.p.c., występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, gdy określona sytuacja zagraża naruszeniem uprawnień przysługujących powodowi bądź też stwarza wątpliwości co do ich istnienia czy realnej możliwości realizacji ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 5 lutego 2013r., I ACa 991/12, LEX nr 1289430).

28.  Podstawę prawną roszczenia o zapłatę stanowił art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. W myśl art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Stosownie do art. 410 § 1 k.c. przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego.

29.  Ocena obu roszczeń powoda wymagała uprzedniego stwierdzenia, czy konsument złożył skuteczne oświadczenie w trybie art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.) o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

30.  Stosownie do brzmienia art. 45 ust. 1 u.k.k. w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Sankcja kredytu darmowego polega zatem na uprawnieniu konsumenta do spłaty kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy.

31.  W pierwszej kolejności należy zauważyć, że strona powodowa powoływała się na nieujęcie w umowie pożyczki składki członkowskiej w (...), której zapłata – wedle twierdzeń zawartych w pozwie – miała stanowić obligatoryjny wymóg uzyskania kredytu. Powołując się na postanowienia regulaminu oraz statutu (...) powód wywodził, że jedynie członkowie Kasy są uprawnieni do uzyskania pożyczki w spółdzielczej kasie oszczędnościowo – kredytowej, zaś obowiązkiem każdego członka jest konieczność poniesienia opłaty członkowskiej. Z tego względu powód zarzucił pozwanej naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. poprzez nieuwzględnienie składki członkowskiej w kosztach kredytu, a także art. 30 ust. 1 pkt 7 poprzez wynikające z pominięcia tego kosztu błędne określenie (...) i całkowitej kwoty do zapłaty.

32.  W ocenie Sądu zarzut naruszenia powyższych przepisów należy uznać za całkowicie nieuzasadniony. Wprawdzie składka członkowska w kwocie po 15 zł miesięcznie została uwzględniona w harmonogramie spłat pożyczki jako wyodrębniona (przedostatnia) kolumna, niemniej nie sposób w świetle przepisów dotyczących zasad funkcjonowania spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych uznać tej składki za koszt kredytu w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim. W ocenie Sądu obowiązek ponoszenia comiesięcznej składki w kwocie po 15 zł wynika z innego stosunku prawnego niż pożyczka (kredyt konsumencki), a mianowicie ze stosunku członkostwa w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Stosownie do § 10 ust. 1 pkt 3 Statutu (...) członek Kasy jest obowiązany posiadać rachunek systematycznego oszczędzania (indywidualne konto spółdzielcze – IKS) i gromadzić na nim co miesiąc oszczędności w zadeklarowanej wysokości, zgodnie z regulaminem indywidualnych kont spółdzielczych IKS. Zgodnie z niezaprzeczonymi twierdzeniami pozwanej - § 2 pkt regulaminu IKS stanowi, że obowiązkowe wpłaty na IKS to comiesięczne wpłaty wnoszone przez posiadacza rachunku w zadeklarowanej przez niego wysokości, nie mniejszej jednak niż określona w Statucie, a w przypadku, gdy Statut, tej kwoty nie określa w uchwale Zarządu Kasy. Na podstawie uchwały Zarząd pozwanej (...) ustalił wysokość comiesięcznej obowiązkowej wpłaty na kwotę 15 zł miesięcznie.

33.  Zauważyć należy, iż w deklaracji członkowskiej powód zobowiązał się do uiszczania comiesięcznych wpłat na rachunek IKS w przewidzianej w ww. uchwale kwocie 15 zł. W świetle zapisów regulaminów pozwanej (...) przedmiotowa składka nie ma bezpośredniego związku z kredytem, gdyż do jej uiszczania zobowiązani są wszyscy członkowie Kasy, również ci, którzy nie są stroną żadnych umów kredytu konsumenckiego. Obowiązkowe wpłaty członków Kasy zasilają bowiem fundusz oszczędnościowo – pożyczkowy Kasy. Jest to forma oszczędzania, a zgromadzone środki są gwarantowane przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

34.  Pobieranie tego typu składek jest wpisane w istotę funkcjonowania spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych. Zważyć bowiem należy, iż zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz.U. z 2024 r. poz. 512) celem kas jest m.in. gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków. Z kolei, w myśl art. 25 powołanej ustawy Kasa tworzy fundusz oszczędnościowo-pożyczkowy będący w dyspozycji kasy, powstający z wkładów członkowskich, o których mowa w art. 12, oraz gromadzonych przez członków oszczędności. Zważywszy na charakter opłat jako formy oszczędzania, środki te nie stanowią własności pozwanej, lecz członka Kasy. W tych okolicznościach należało uznać, że wnoszone przez członka Kasy oszczędności nie są objęte obowiązkową treścią umowy o kredyt konsumencki i nie muszą być wymienione w umowie, ani też ujęte w ramach jakichkolwiek parametrów kredytu. Obowiązek ponoszenia tego typu opłat wynika ze specyficznego modelu samofinansowania Kas, które udzielają pożyczek ze środków wnoszonych przez członków.

35.  Podkreślić przy tym należy, iż powód – będący jednocześnie członkiem spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej – miał przed zawarciem umowy pożyczki pełną wiedzę, że jest obowiązany gromadzić oszczędności na IKS po 15 zł miesięcznie, co jednoznacznie wynika z jego zeznań. Obowiązek wnoszenia tego typu opłat został również wprost wskazany w deklaracji członkowskiej. W świetle przytoczonych powyżej okoliczności należało uznać, że nieujęcie ww. opłaty (składki członkowskiej) w umowie pożyczki nie prowadziło w żadnym wypadku do ukrycia lub zniekształcenia informacji o ciężarach finansowych, jakie spoczywają na pożyczkobiorcy w związku z umową nr (...). Samo ujęcie składki w harmonogramie spłaty nie powodowało, że stawała się ona kosztem kredytu.

36.  Niezależnie od powyższego, powód zarzucił pozwanej, że naliczała odsetki od kredytowanych kosztów kredytu, co skutkowało błędnym wyliczeniem (...). Odnosząc się do tego zarzutu należy wskazać, że przytoczony powyżej przepis art. 45 u.k.k. stanowi transpozycję do polskiego porządku prawnego art. 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE L z dnia 22 maja 2008 r., dalej również jako: dyrektywa 2008/48/WE), który nakazuje stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji, mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z tą dyrektywą. Przepis prawa krajowego nie wynika więc bezpośrednio z ww. dyrektywy w tym sensie, że nie jest tłumaczeniem zawartego w niej przepisu. Instytucja sankcji kredytu darmowego, o której mowa w art. 45 u.k.k. została ustanowiona w polskim porządku prawnym w wykonaniu obowiązku wynikającego z art. 23 dyrektywy 2008/48/WE.

37.  Z uwagi na fakt, że przepis jest wyrazem realizacji obowiązków nałożonych na Polskę przez prawo Unii Europejskiej nadrzędne w stosunku do krajowego porządku prawnego, musi być on interpretowany zgodnie z duchem i celem dyrektywy.

38.  Wynikający z dyrektywy obowiązek państw członkowskich do osiągnięcia przewidzianego w niej celu oraz wynikający z art. 5 [10] TWE obowiązek podjęcia wszelkich środków, zarówno ogólnych jak i szczególnych, do zapewnienia realizacji tego obowiązku, wiąże wszystkie organy państwa członkowskiego, w tym sądy, w sprawach należących do ich jurysdykcji. Wynika stąd, że stosując prawo krajowe, bez względu na to czy przepisy te zostały wydane przed czy po przyjęciu dyrektywy, sąd krajowy powinien zinterpretować je tak dalece, jak jest to możliwe, w świetle treści i celu dyrektywy, by osiągnąć przewidziany w niej cel i w ten sposób zachować się w sposób zgodny z art. 189 ust. 3 [249] TWE. (vide: wyrok ETS z dna 13 listopada 1990 r., C-106/89, M., L.; również uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2019 roku, sygn. akt III CZP 45/19, OSNC 2020/10/83). Obowiązek wykładni przepisów prawa krajowego w celu efektywnej transpozycji dyrektywy wynika również z wyroku ETS z dnia 10 kwietnia 1984 r. w sprawie C-14/83, von C. i K..

39.  Skoro sankcja tzw. kredytu darmowego ma być konsekwencją niedochowania przez kredytodawcę obowiązków informacyjnych, należy na wstępie wskazać, jakim celom mają służyć te obowiązki.

40.  W dalszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie, czy w rozpoznawanej sprawie pozwana rzeczywiście ten obowiązek naruszyła, wprowadzając konsumenta w błąd co do zakresu jego zobowiązania i czy skala tego ewentualnego naruszenia uzasadnia sankcję w postaci pozbawienia jej wszelkiego zysku z zawartej umowy pożyczki.

41.  Motyw 18 dyrektywy 2008/48/WE stanowi, że konsumentom powinno zapewnić się ochronę przed nieuczciwymi lub wprowadzającymi w błąd praktykami, w szczególności w odniesieniu do ujawnianych przez kredytodawcę informacji, zgodnie z dyrektywą 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 roku dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym (Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych). Niniejsza dyrektywa powinna zawierać szczegółowe przepisy dotyczące zarówno reklam odnoszących się do umów o kredyt, jak i pewnych standardowych informacji, które konsumenci powinni otrzymywać, by mieć w szczególności możliwość porównania różnych ofert. W motywie 19 dyrektywy mowa z kolei o tym, że w celu umożliwienia konsumentom podejmowania decyzji przy pełnej znajomości faktów powinni oni przed zawarciem umowy o kredyt otrzymać odpowiednie informacje na temat warunków i kosztów kredytu oraz swoich zobowiązań, które konsument może zabrać ze sobą i je rozważyć. W celu zapewnienia możliwie największej przejrzystości i porównywalności ofert takie informacje powinny w szczególności zawierać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania mającą zastosowanie do danego kredytu, określaną w całej Wspólnocie w taki sam sposób.

42.  Z analizy przytoczonych wyżej motywów dyrektywy 2008/48/WE wprost wynika, że jednym z podstawowych celów nałożenia na kredytodawców określonych obowiązków informacyjnych względem konsumentów, w tym w szczególności obowiązku wskazywania w umowach rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, jest zapewnienie konsumentom możliwości porównania różnych ofert i wyboru najkorzystniejszej z nich.

43.  W konsekwencji, mając na uwadze cel dyrektywy w zakresie instytucji sankcji kredytu darmowego obejmujący ustanowienie sankcji skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających, Sąd zważył, że naruszenie przez kredytodawcę przepisu ustawy wskazanego w art. 45 ust. 1 u.k.k. nie skutkuje automatycznym powstaniem po stronie kredytobiorcy uprawnienia kształtującego do zastosowania sankcji kredytu darmowego.

44.  W ocenie Sądu, dopuszczalność i skuteczność wykonania uprawnienia kształtującego, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. wymaga zbadania rodzaju i stopnia naruszenia ustawy przez kredytodawcę przez pryzmat proporcjonalności skutków zastosowania sankcji kredytu darmowego, tj. przekształcenia stosunku prawnego łączącego strony umowy kredytu na skutek odpadnięcia obowiązku zapłaty odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy. Punktem wyjścia dla oceny tej kwestii jest ustalenie, czy koszty pożyczki takiej jak przede wszystkim prowizja oraz składka ubezpieczeniowa są kwotami wypłaconymi przez pożyczkodawcę w momencie zawierania umowy. W każdym przypadku Sąd jest obowiązany zbadać wagę i skutki naruszenia przepisu ustawy przez kredytobiorcę i rozważyć, czy w konkretnym przypadku kredytobiorcy służy wskazane uprawnienie, mając na względzie daleko idące skutki wykonania tego uprawnienia kształtującego. Innymi słowy, naruszenie przepisu ustawy przez kredytodawcę nie rodzi automatycznie po stronie kredytobiorcy uprawnienia do zastosowania sankcji kredytu darmowego bez względu na rodzaj i stopień naruszenia przepisu ustawy, cel naruszonego przepisu i skutki naruszenia.

45.  Dotychczasowa praktyka sądowa w zakresie rozpoznawania spraw tego rodzaju koncentrowała się wyłącznie na stwierdzeniu faktu naruszenia przepisu ustawy, z czego wywodzono wniosek o skuteczności wykonania sankcji kredytu darmowego przez konsumenta. Sąd doszedł do przekonania, że stwierdzenie naruszenia przepisu ustawy stanowi jedynie punkt wyjścia do dalszej oceny, czy waga tego naruszenia oceniana z pespektywy ochronnych celów dyrektywy uzasadnia zastosowanie tak daleko idącej sankcji.

46.  Wynika stąd, że skonkretyzowane zarzuty przeciwko umowie pożyczki nie mogą być oderwane od ich ciężaru. Sąd odrzuca pogląd, że każde naruszenie obowiązków szczegółowo opisanych w art. 45 ust. 1 u.k.k. (niezależne od rodzaju i wagi tego obowiązku) stanowi przesłankę stosowania tej instytucji. Nie należy tracić z pola widzenia, że sankcja ta ma być wprawdzie odstraszająca i skuteczna, ale również proporcjonalna.

47.  Chodzi o to, że o ile obowiązki informacyjne wymienione w art. 45 ust. 1 u.k.k. same w sobie są bezwzględne, to jednak na gruncie rozpatrywania przez sąd skutków ich naruszenia należy brać pod uwagę in casu ich istotność i doniosłość, aby sankcja kredytu darmowego nie była mechanizmem automatycznym, pomijającym istotne uwarunkowania danego przypadku. Instytucja sankcji kredytu darmowego jest w całości przejawem inwencji ustawodawcy krajowego (tj. nie ma żadnego umocowania konstrukcyjnego w prawie unijnym – państwa mają swobodę w zakresie ukształtowania sposobu sankcjonowania naruszenia obowiązków informacyjnych przez kredytodawców). Nie oznacza to bynajmniej, że w polskim porządku prawnym nie istnieją odpowiednie instrumenty prawne, które nawet tak rygorystycznie ujętą sankcję oplatają pewnymi ograniczeniami. Takim przepisem niewątpliwie jest m.in. art. 5 k.c., w tym w szczególności kwestia sprzeczności skorzystania z uprawnienia ze społeczno-gospodarczym celem prawa.

48.  Zdaniem Sądu, nie ma żadnych podstaw, aby pozbawiać sąd cywilny możliwości właściwej oceny skutków sankcji z art. 45 ust. 1 u.k.k. pod kątem treści art. 5 k.c. Co więcej, tylko taka formuła całej tej sankcji może być uznana za spełniającą wymóg proporcjonalności w rozumieniu prawa unijnego. W danym wypadku tylko wykładnia art. 45 ust. 1 u.k.k. dokonana przez pryzmat celów dyrektywy przy ewentualnym zastosowaniu w razie potrzeby art. 5 k.c. może konstytuować tę sankcję jako proporcjonalną w rozumieniu art. 23 dyrektywy 2008/48/WE.

49.  Taka wykładnia art. 45 ust. 1 u.k.k. nie narusza zasadniczego wymogu efektywności i jednocześnie proporcjonalności środków zmierzających do ochrony praw konsumenta w świetle ustawodawstwa unijnego. Dotkliwość i nieuchronność sankcji kredytu darmowego nie może być absolutyzowana, gdyż byłaby całkowicie pozbawiona wymogu proporcjonalności.

50.  Należy również zauważyć, że na obszarze Unii Europejskiej problematyka stawiania zarzutów przeciwko treści konsumenckich umów kredytu/pożyczek nie jest nowa i spotkała się z reakcją polegającą na zmianach w prawie francuskim uniemożliwiających w ogóle skuteczne kwestionowanie (...) bez wykazania rzeczywistej szkody majątkowej po stronie konsumenta (Artykuł (...)-1 C. de la consommation [Kodeks konsumencki], wersja obowiązująca od 19 lipca 2019 r., https://www.legifrance.gouv.fr/codes/id (...)2019-07-19), co było odpowiedzią ustawodawcy francuskiego na spory cywilne powstałe na tym tle. Choć należy podkreślić, że jeszcze przed tą zmianą legislacyjna wydane zostało orzeczenie idące w tym właśnie kierunku, w którym sąd francuski zauważył – podobnie jak w niniejszej sprawie – że wskaźnik (...) (fr. (...)) w danej sprawie nie działał na niekorzyść pożyczkobiorców, bo był błędnie zawyżony (wyrok francuskiego Sądu Kasacyjnego z dnia 12 października 2016 r., numer skargi: 15- (...), Pierwsza Izba Cywilna, https://juricaf.org/arret/FRANCE - (...) (...)- (...)).

51.  Powyższe uwagi na tle prawnoporównawczym - zdaniem Sądu - są niezbędne, skoro sporna sankcja jako taka jest wymagana przez przepisy prawa unijnego, a szerszy ogląd tej problematyki w ustawodawstwie innego państwa członkowskiego może korzystnie wpłynąć na wykładnię przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.

52.  Należy ponownie zwięźle podkreślić, że stosowanie art. 45 ust. 1 u.k.k. winno być uzależnione od stwierdzania w umowie ewidentnych braków, a nie roztrząsaniu w procesach sądowych wątpliwości interpretacyjnych przy jej wykładni bądź konsekwencji zmian tekstu ustawy.

53.  W niniejszym przypadku zasadnicza oś sporu zasadzała się na kwestii zakazu pobierania przez kredytodawcę odsetek od skredytowanych kosztów kredytu i niewłaściwego oznaczenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (dalej jako: (...)) na skutek przyjęcia za podstawę do jej obliczenia odsetek naliczonych od kredytowanej prowizji, a także uznania, czy (...) odnosić należy do całkowitej kwoty kredytu czy kwoty wypłaconej. Zdaniem pozwanej kwota wypłacona jest wyższa niż całkowita kwota kredytu, co daje podstawę do odnoszenia (...) do tzw. kwoty pożyczki/kredytu, a nie do całkowitej kwoty kredytu.

54.  W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę, niedopuszczalne jest pobieranie odsetek od skredytowanych kosztów kredytu konsumenckiego ( vide: wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 kwietnia 2016 r. C-377/14, (...)-283), a wynika to z uznania, że koszty takie jak np. prowizja oraz składka ubezpieczeniowa nie są kwotami, które zostały wypłacone konsumentowi do swobodnej dyspozycji. Niemniej kwestia ta pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia o skuteczności zastosowania sankcji kredytu darmowego, co zostanie omówione w dalszych akapitach uzasadnienia.

55.  Błędne oznaczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania miało stanowić naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. i wynikać z faktu naliczania odsetek również od skredytowanych kosztów kredytu, w tym przypadku prowizji, a także z przyjęcia do obliczeń kwoty wypłaconej, przy czym kwestia tego, co jest kwotą wypłaconą była sporna między stronami. Jak twierdziła powódka – skoro uznać za abuzywne lub nieważne postanowienia umowne w tym zakresie, to błędnie określono kwoty do zapłaty przez konsumentkę i błędnie obliczono (...). Podobnie odniesienie (...) do kwoty wypłaty (wyższej zdaniem pozwanej niż całkowita kwota kredytu) powodowało zaniżenie (...), skoro zwiększa się wartość, od której liczy się proporcję.

56.  W ocenie Sądu, do naruszenia powołanych przepisów ustawy dotyczących obowiązku wskazania (...) dochodzi wówczas, gdy podana w umowie (...) jest ustalona w sposób rażąco sprzeczny ze wzorem wskazanym w załączniku nr 4 do ustawy o kredycie konsumenckim albo w sposób dowolny, oderwany od kosztów obciążających konsumenta wskazanych w umowie. Kredytodawca nie dopuszcza się naruszenia obowiązku informacyjnego w zakresie wskazania (...), jeżeli jest ona obliczona zgodnie z wzorem określonym w załączniku do ustawy oraz na podstawie założeń przyjętych w umowie.

57.  W niniejszej sprawie, strona powodowa nie kwestionowała prawidłowości obliczenia (...) na podstawie założeń przyjętych w umowie. W umowie wskazano, że przyjmuje się, że pożyczka zostanie wypłacona w sposób, o jakim mowa w pkt 6 umowy, tj. na wskazany w umowie rachunek. Pozwana stosowała mechanizm wypłaty całej pożyczki i następnie potrącenia z niej kosztów pożyczki.

58.  Należy podkreślić przy tym przejrzystość przyjętych założeń – gdyby nawet dyskutować, czy są one poprawne (orzecznictwo w zakresie dopuszczalności pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu nie jest jednolite, a wynika to oceny tego, czy wszystkie koszty pożyczki zostały postawione do dyspozycji konsumenta czy też nie – vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2023 r. I CSK 4175/22, LEX nr 3569756), to niespornym jest, że w umowie ujawniono wszelkie obciążenia faktycznie ponoszone przez konsumenta. Wyraźnie zaznaczono, że (...) przedstawiono przy uwzględnieniu (doliczeniu) do podstawy wyliczenia także kosztów udzielonej pożyczki i przy uwzględnieniu wypłaty kwoty pożyczki, a więc kwoty 85.000 zł, a nie całkowitej kwoty kredytu (pożyczki) określonej w umowie na kwotę 68.039,82 zł. Jednocześnie zwrócić należało uwagę, że definicja legalna (...) odnosi się do całkowitej kwoty kredytu (art. 5 pkt 12 u.k.k.), z kolei w zawartym w załączniku wzorze mowa o kwocie wypłaty.

59.  Istotne jest, że (...) jest wskaźnikiem, który ma służyć konsumentowi wyłącznie jako środek do porównywania różnych ofert rynkowych. Nawet jeżeli w danej umowie został on wskazany niepoprawnie z powodu błędu rachunkowego, to i tak nie zmienia to konkretnych praw i obowiązków finansowych wynikających z umowy kredytu. Jest więc tylko wskaźnikiem ujętym (w formie wyrażenia procentowego) mającym zbiorczo określać opłacalność oferty. Ma więc zupełnie inną cechę niż pozostałe wymogi ustawowe dotyczące umów kredytowych w ustawie o kredycie konsumenckim (np. wskaźnik oprocentowania pożyczki).

60.  Nie zmienia to oczywiście faktu, że ta jego specyficzna rola jest istotna rynkowo, bo w jednym parametrze odzwierciedla cechę oferty, która pozwala na jej porównanie z innymi ofertami kredytu dostępnymi na rynku.

61.  Tu z kolei należy wrócić do kwestii skutków sankcji kredytu darmowego, która niewątpliwie jest dotkliwa dla kredytodawcy, gdyż w razie jej ziszczenia jest on pozbawiony jakiegokolwiek dochodu z umowy. Należy więc uznać, że oceniając zarzuty, które mogą skutkować skutecznością sankcji kredytu darmowego, należy badać ich doniosłość. Należy zauważyć, że niektóre samoistne, jednostkowe naruszenia obowiązków informacyjnych wykluczają dopuszczalność zastosowania sankcji kredytu darmowego. Zdaniem Sądu taka sytuacja może dotyczyć np. obowiązku wskazania adresu do doręczeń elektronicznych. Może bowiem mieć miejsce sytuacja, gdy umowa nie zawiera adresu do doręczeń elektronicznych, ale konsument z określonych przyczyn i tak nie zamierzał nigdy z takiej formy kontaktu korzystać.

62.  (...) samo w sobie nie tworzy i nie zmienia zobowiązań konsumenta (jest w czystej postaci parametrem finansowym) – ma tylko walor informacyjny umożliwiający porównanie ofert, o ile wszyscy uczestnicy rynku stosują dokładnie takie same założenia wyjściowe. W ujęciu założonego horyzontu czasowego ma cechy wskaźników antycypacyjnych ( ex ante), bo opiera się na założeniu zrealizowania umowy w określonym czasie i niezmienionym oprocentowaniu oraz ma charakter czysto analityczny (tj. nie rodzi konkretnych zobowiązań stron). W danym wypadku – w kontekście twierdzeń powódki można wręcz stwierdzić, że (...) zaprezentowane przez pozwanego było zawyżone, gdyby twierdzić, że kwota wypłaty została przyjęta prawidłowo, a zawyżone zostały koszty pożyczki, a więc niekorzystne dla pożyczkodawcy w kontekście porównawczym, co oznacza, że pozwany pogorszył swoją pozycję rynkową.

63.  Pobieranie odsetek od skredytowanych kosztów kredytu powoduje zwiększenie kosztów kredytu w porównaniu z ofertami, w których odsetek nie nalicza się od tych kosztów, co wynika wprost z legalnej definicji tego wskaźnika: „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym” (art. 5 pkt 12 u.k.k.).

64.  Należy mieć zatem na względzie fakt, że doliczenie przez pozwaną do (...) odsetek od kredytowanych kosztów kredytu w rezultacie skutkowało zawyżeniem (...). Nawet w przypadku przyjęcia, że pozwana nie była uprawniona do pobierania odsetek od skredytowanych kosztów, (...) obliczone przy tym założeniu byłoby w rezultacie niższe. Tym samym, nie można uznać za proporcjonalną sankcji, o której mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. w sytuacji, gdy kredytodawca podał w umowie (...) wyższą niż w rzeczywistości, albowiem w ten sposób nie doszło do wprowadzenia konsumenta w błąd na jego niekorzyść.

65.  Jak wcześniej wspomniano, z punktu widzenia oceny naruszenia obowiązku informacyjnego w zakresie podania (...) bez znaczenia pozostaje ocena zasadności pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu, tym bardziej, że judykatura w tym zakresie nie jest zgodna. P. należy zauważyć, że kwestia ta aktualnie jest przedmiotem pytania prejudycjalnego skierowanego przez Sąd Okręgowy w Krakowie (sygn. C-71/24). Omawiana kwestia (tj. dotycząca oprocentowania skredytowanych kosztów kredytu i wyliczenia (...)) jest obecnie źródłem sprzeczności w licznych orzeczeniach sądowych, a więc linia orzecznicza być może ukształtuje dopiero w przyszłości.

66.  Nawet w przypadku przyjęcia, że prawidłowe wykonanie obowiązku wskazania w umowie (...) wymaga bezwzględnego uwzględnienia wszelkich kosztów należnych od kredytobiorcy na gruncie prawa materialnego, zaś kredytodawca nie jest uprawniony do pobierania odsetek od skredytowanych kosztów, to należy zauważyć, że zastosowanie w takim przypadku sankcji kredytu darmowego byłoby rażąco nieproporcjonalne w stosunku do wagi naruszenia obowiązku.

67.  Należy zauważyć, że zakaz pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu nie wynika wprost z przepisu rangi co najmniej ustawowej, a stanowi wyraz wykładni przepisów ustawy o kredycie konsumenckim i dyrektywy 2008/48/WE. Z powyższych względów, uznanie skuteczności sankcji kredytu darmowego byłoby rażąco nieproporcjonalne w stosunku do wagi ewentualnego naruszenia. Świadczenie pobrane nienależnie przez kredytodawcę powinno wówczas podlegać zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 §2 k.c.

68.  Należy przede wszystkim zauważyć, że przyjęcie powyższego rozumienia obowiązku wskazania (...) w umowie skutkowałoby tym, że jakakolwiek sprzeczność umowy z rzeczywistym zakresem obowiązku świadczenia przez kredytobiorcę automatycznie uzasadniałaby zastosowanie sankcji kredytu darmowego. Jakakolwiek zmiana założeń przyjętych do obliczenia (...) skutkuje bowiem jego zmianą. Należy również podkreślić, że w przypadku bezskuteczności któregokolwiek postanowienia umownego przewidującego obowiązek świadczenia przez konsumenta na rzecz przedsiębiorcy (w szczególności postanowienia przewidującego prowizję, vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2021 r., sygn. akt III CZP 43/20, LEX nr 3246823), (...) wskazana w umowie nie odpowiadałaby rzeczywistemu zakresowi obowiązku świadczenia ciążącego na konsumencie. Przyjęcie w takim przypadku skuteczności sankcji kredytu darmowego prowadziłoby w rezultacie do wniosku, że zastrzeżenie przez przedsiębiorcę w umowie jakiegokolwiek świadczenia nienależnego mogłoby skutkować odpadnięciem obowiązku zapłaty kosztów kredytu przez konsumenta po złożeniu oświadczenia, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. W ocenie Sądu treść i cel dyrektywy 2008/48/WE (w szczególności wymóg proporcjonalności sankcji) stoi na przeszkodzie takiej wykładni powyższych przepisów.

69.  W konsekwencji, Sąd doszedł do przekonania, że pozwana wywiązała się z obowiązku podania (...) w umowie kredytu. Nawet w przypadku uznania, że pozwana nie wykonała wskazanego obowiązku z uwagi na nieuprawnione uwzględnienie przy obliczeniu (...) odsetek od skredytowanych kosztów i przyjęcie błędnej kwoty wypłaty, zastosowanie sankcji kredytu darmowego byłoby nieproporcjonalne do wagi naruszenia, albowiem zakaz pobierania odsetek od skredytowanych kosztów nie wynika z jasnego i jednoznacznego przepisu o randze co najmniej ustawowej, stąd pozbawienie podmiotu prawa prywatnego wszelkich korzyści wynikających z zawartej umowy z uwagi na powyższe naruszenie byłoby niesprawiedliwe i w istocie miałoby na celu wyeliminowanie z obrotu przedsiębiorcy działającego w celach zarobkowych.

70.  Z uwagi na powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że oświadczenie złożone w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k. było bezskuteczne, albowiem nie zaktualizowały się przesłanki zastosowania sankcji kredytu darmowego. Wobec bezskuteczności złożonego przez powoda oświadczenia, należało uznać, że nie posiada on interesu prawnego w żądaniu ustalenia stosunku prawnego, a także że nie odpadł obowiązek uiszczenia przez konsumenta odsetek i innych kosztów kredytu.

71.  Na marginesie wskazać należy, że celem art. 45 ust. 1 u.k.k. nie jest eliminacja z umów pożyczki niedozwolonych lub nieważnych postanowień umownych. Odstraszający charakter sankcji dotyczy obowiązku zawarcia w umowie określonych informacji, co jest niezależne od skutków wyeliminowania z umowy poszczególnych postanowień umownych. Nie jest możliwe, aby przedsiębiorca wariantowo wskazywał poszczególne parametry umowy, zwłaszcza przy niejednolitej linii orzeczniczej.

72.  Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. oraz art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. przy zastosowaniu art. 45 ust. 1 u.k.k. stosowanych a contrario oddalił powództwo w zakresie obu zgłoszonych roszczeń.

VI.

(koszty procesu)

73.  O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II. wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając powódkę całością poniesionych przez pozwaną kosztów procesu, na co składały się wynagrodzenie kwalifikowanego pełnomocnika w osobie radcy prawnego w stawce minimalnej (3.600 zł) ustalonej w oparciu o §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł).

74.  Na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od zasądzonej kwoty tytułem kosztów procesu Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.