Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lipca 2023 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni - I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Mateusz Berent

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Małgorzata Świst

po rozpoznaniu w dniu 24 lipca 2023 r. w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa B. W.

przeciwko M. S. i J. W.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

oddala powództwo;

zasądza od powódki B. W. na rzecz pozwanej M. S. kwotę 7517 zł (siedem tysięcy pięćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

obciąża powódkę kosztami procesu w stosunku do pozwanego J. W., uznając je za poniesione;

nakazuje pobrać od powódki B. W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 2628,52 zł (dwa tysiące sześćset dwadzieścia osiem złotych pięćdziesiąt dwa grosze) tytułem wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 448/22

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 27 lipca 2023 r.

I.

(żądanie i podstawa faktyczna pozwu)

Powódka B. W. wystąpiła przeciwko M. S. z powództwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym poprzez dokonanie w dziale II. tej księgi wpisu prawa własności na rzecz B. W. oraz J. W. w udziałach po ½ części w prawie własności nieruchomości na zasadzie współwłasności zwykłej - w miejsce wpisu M. S., żądając zasądzenia zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że zawarła z J. W. w dniu 26 lipca 1989 r. w B.-S. związek małżeński, wskutek czego łączył ich ustrój ustawowej wspólności majątkowej. W dniu 4 grudnia 2001 r. powódka zawarła z J. W. umowę majątkową małżeńską i o częściowy podział majątku wspólnego, na podstawie której wyłączyli w swoim związku małżeńskim wspólność ustawową. Umową z dnia 10 marca 2002 r. powódka i J. W. dokonali podziału majątku wspólnego.

Na skutek umowy sprzedaży z dnia 28 czerwca 2002 r. pozwana M. S. nabyła własność nieruchomości położonej w G. przy ulicy (...), objętej księgą wieczystą o nr (...).

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 14 września 2011 r. J. W. został skazany za przestępstwo z art. 207 §1 k.k. popełnione na szkodę B. W.. Wyrokiem z dnia 13 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku rozwiązał małżeństwo powódki i J. W. przez rozwód z wyłącznej winy J. W.. Prawomocnym postanowieniem wstępnym z dnia 25 kwietnia 2018 r. Sąd Rejonowy w Gdyni ustalił, że umowa z dnia 4 grudnia 2001 r. i umowa z dnia 10 marca 2002 r. są nieważne.

Z uwagi na nieważność przedmiotowych umów majątkowych i o podział majątku wspólnego w chwili zawarcia umowy sprzedaży z dnia 28 czerwca 2002 r. J. W. nie był uprawniony do przeniesienia własności nieruchomości, albowiem wchodziła ona w skład majątku wspólnego powódki i J. W.. Powódka nie wyraziła zgody na zawarcie przez niego tej umowy ani jej nie potwierdziła, stąd umowa ta jest dotknięta nieważnością i w rezultacie nie mogła ona wywołać skutku w postaci przejścia własności na pozwaną.

(pozew, k. 4-11)

II.

(stanowisko pozwanej M. S.)

W odpowiedzi na pozew pozwana M. S. wniosła o oddalenie powództwa w całości, żądając zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu powołała się na ochronę na podstawie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Umowa sprzedaży zawarta w dniu 28 czerwca 2002 r. była ważna i została zawarta z J. W. jako sprzedawcą, który według treści księgi wieczystej był właścicielem nieruchomości, a zatem był uprawniony do rozporządzenia prawem. W konsekwencji, umowa wywołała skutek w postaci przejścia własności na pozwaną, zaś nabycie przez nią własności korzysta z ochrony prawnej.

(odpowiedź na pozew, k. 99-109)

III.

(stanowisko pozwanego J. W.)

Postanowieniem z dnia 20 lutego 2023 r. Sąd wezwał J. W. do udziału w sprawie w charakterze pozwanego.

(postanowienie z dnia 20 lutego 2023 r., k. 169)

Pozwany J. W. wniósł o oddalenie powództwa, żądając zasądzenia od powódki na swoją rzecz kosztów procesu.

Pozwany wskazał, że powództwo jest oczywiście bezzasadne, albowiem pozwana M. S. pozostawała pod ochroną rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Pozwany dodatkowo wskazał, że nieruchomość wchodziła w skład jego majątku osobistego.

(pismo pozwanego z dnia 15 marca 2023 r., k. 180-192)

IV.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka B. W. i pozwany J. W. w dniu 26 lipca 1989 r. w B.-S. wstąpili w związek małżeński. Łączył ich ustrój wspólności majątkowej.

(fakt bezsporny)

W dniu 4 grudnia 2001 r. powódka i pozwany zawarli przed notariuszem M. W. (1), prowadzącym kancelarię w G., umowę majątkową małżeńską i o częściowy podział majątku wspólnego.

Powódka i pozwany wyłączyli w swoim związku małżeńskim wspólność ustawową i oświadczyli, że będzie obowiązywać w ich małżeństwie rozdzielność majątkowa polegająca na tym, że każdy z małżonków zachowa zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później oraz będzie zarządzał i rozporządzał całym swoim majątkiem samodzielnie (§2 umowy).

Powódka i pozwany oświadczyli, że w skład ich majątku wspólnego wchodzi m.in. zabudowana domem jednorodzinnym nieruchomość obszaru 562 m ², dla której Sąd Rejonowy w Gdyni prowadził księgę wieczystą o nr (...) (§3 pkt 2 umowy).

Powódka i pozwany dokonali podziału majątku wspólnego w ten sposób, że pozwany stał się wyłącznym właścicielem nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Gdyni prowadził księgę wieczystą o nr (...) (§4 pkt 2 lit b umowy).

Powódka i pozwany wnieśli o dokonanie wpisu prawa własności pozwanego w księdze wieczystej o nr (...) (§8 pkt 3 umowy).

(dowód: umowa majątkowa małżeńska i o częściowy podział majątku wspólnego z 4 grudnia 2001 r., k. 43—51)

Na podstawie wniosku o wpis złożonego w dniu 7 grudnia 2001 r. w dniu 18 lutego 2002 r. pozwany został ujawniony jako właściciel nieruchomości położonej w G. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą o nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Gdyni.

(dowód: akta księgi wieczystej GD1Y/00001594/5, k. 93, k. 106v)

W dniu 19 marca 2002 r. powódka i pozwany zawarli przed notariuszem E. W., prowadzącą kancelarię w G., umowę o podział majątku wspólnego.

Podział majątku wspólnego obejmował własność pojazdu marki B..

W §5 strony oświadczyły, że w związku z częściowym podziałem majątku wspólnego dokonanym w dniu 4 grudnia 2001 r. wszelkie ich wzajemne zobowiązania i roszczenia wygasły.

(dowód: umowa o podział majątku wspólnego z dnia 19 marca 2002 r., k. 52-54)

W dniu 28 czerwca 2002 r. pozwany J. W. i pozwana M. S. zawarli umowę sprzedaży nieruchomości położonej w G. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Gdyni prowadził księgę wieczystą o nr (...) za cenę 800.000 zł.

Pozwany J. W. oświadczył, że wskazaną nieruchomość nabył na podstawie umowy sprzedaży z dnia 12 listopada 1996 roku w czasie trwania związku małżeńskiego, a następnie na podstawie umowy majątkowej małżeńskiej i umowy o podział majątku wspólnego z dnia 4 grudnia 2001 r. i stanowi ona jego majątek odrębny.

Pozwani oświadczyli, że część ceny w kwocie 620.000 zł została zapłacona, zaś reszta ceny w kwocie 180.000 zł zostanie zapłacona do 12 lipca 2002 roku.

(dowód: umowa sprzedaży z 28 czerwca 2022 r., k. 114-116)

Na podstawie wniosku o wpis złożonego w dniu 28 czerwca 2002 r. w dniu 25 listopada 2002 r. pozwana M. S. (wówczas M. P.) została ujawniona jako właściciel nieruchomości położonej w G. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą o nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Gdyni.

(dowód: akta księgi wieczystej GD1Y/00001594/5, k. 96, k. 106v)

Przed zawarciem umowy notariusz D. E. sprawdziła treść księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości.

Pozwana M. W. (2) zapłaciła całość ceny sprzedaży.

(dowód: przesłuchanie pozwanej M. S., k. 283-284v, płyta, k. 286, przesłuchanie pozwanego J. W., k. 284v-285, płyta, k. 286)

Przed zawarciem umowy strony były dla siebie osobami nieznajomymi, nie łączyły ich jakiekolwiek relacje. Strony poznały się za sprawą pośrednika obrotu nieruchomościami w celu zawarcia umowy sprzedaży, co było poprzedzone kilkoma spotkaniami na terenie nieruchomości.

Pozwana M. S. nie poznała szczegółów życia prywatnego powódki i pozwanego J. W.. W odczuciu pozwanej M. S. sprawiali oni wrażenie zgodnego i szczęśliwego małżeństwa.

Powódka nigdy nie poinformowała pozwanej M. S. o nieważności małżeńskich umów majątkowych, które zawarła z mężem.

Po zawarciu umowy sprzedaży strony spotkały się kurtuazyjnie w domu powódki i pozwanego J. W..

(dowód: przesłuchanie pozwanej M. S., k. 283-284v, płyta, k. 286, przesłuchanie pozwanego J. W., k. 284v-285, płyta, k. 286)

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 14 września 2011 r. w sprawie o sygn. akt II K 1213/10 J. W. został skazany za przestępstwo z art. 207 §1 k.k. polegające na tym, że w okresie od lipca 1989 r. do 16 maja 2010 r. w G. znęcał się psychicznie nad B. W., wyzywając ją słowami wulgarnymi, obelżywymi i poniżając jej osobę, a także bił, kopał, dusił, ciągnął i wyrywał włosy, zmuszał do współżycia.

(dowód: wyrok Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 14 września 2011 r., k. 55-56)

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 13 marca 2013 r. w sprawie o sygn. akt II C 4723/11 związek małżeński zawarty miedzy powódką i pozwanym J. W. został rozwiązany przez rozwód z winy J. W..

Przedmiotowy wyrok uprawomocnił się w dniu 10 czerwca 2014 r.

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 13 marca 2013 r., k. 57, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 czerwca 2014 r., k. 58)

Po orzeczeniu rozwodu powódka spotkała przypadkowo pozwaną M. S.. Powiedziała jej wówczas, że rozwiodła się z pozwanym.

(dowód: przesłuchanie pozwanej M. S., k. 283-284v, płyta, k. 286)

Postanowieniem wstępnym z dnia 25 kwietnia 2018 r. Sąd Rejonowy w Gdyni w sprawie o sygn. akt VII Ns 2254/14 ustalił, że umowa majątkowa małżeńska i o częściowy podział majątku wspólnego z dnia 4 grudnia 2001 r., rep. A 10121/2001 zawarta przed notariuszem M. W. (1) w G. jest nieważna oraz ustalił, że umowa o podział majątku wspólnego z dnia 19 marca 2002 r., rep. A nr 1430/2002 zawarta przed notariuszem E. W. w G. jest nieważna.

Postanowienie stało się prawomocne w dniu 20 listopada 2018 r.

(dowód: postanowienie wstępne Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 25 kwietnia 2018 r., k. 59)

Pozwana M. S. po zakupie nieruchomości czyniła nakłady na nieruchomość, prowadząc remonty i przebudowując nieruchomość.

(dowód: zeznania świadka E. G., k. 281-282, płyta, k. 286 przesłuchanie pozwanej M. S., k. 283-284v, płyta, k. 286)

Sąd zważył co następuje:

V.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów, w tym dokumentów zawartych w aktach księgi wieczystej o nr (...), zeznań świadka E. G. oraz dowodu z przesłuchania stron.

(ocena dowodów)

Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania prawdziwości i wiarygodności wymienionych powyżej dowodów z dokumentów. Podkreślić bowiem należy, iż dowody w postaci orzeczeń sądów powszechnych, aktów notarialnych mają moc dokumentów urzędowych i w związku z tym korzystają one z domniemania autentyczności i domniemania zgodności z prawdą wyrażonych w nich oświadczeń, zaś w toku niniejszego postępowania żadna ze stron nie kwestionowała powyższych domniemań w trybie art. 252 k.p.c.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka E. G., jakkolwiek dowód ten nie miał istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd przyznał przymiot wiarygodności dowodowi z przesłuchania stron wobec braku podstaw do ich zakwestionowania w zakresie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia. Wskazać należy, że powódka nie pamiętała niektórych faktów dotyczących okoliczności zawarcia umowy sprzedaży z dnia 28 czerwca 2002 r., jednakże zostały one ustalone na podstawie przesłuchania pozwanych. Przesłuchanie stron w zakresie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia nie przeczyły sobie nawzajem.

Na podstawie art. 235 ² §1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął dowód z dokumentów zawartych w aktach o sygn. VII Ns 2247/14 Sądu Rejonowego w Gdyni i II C 4723/11 Sądu Okręgowego w Gdańsku, albowiem fakt pochodzenia środków przeznaczonych na zakup nieruchomości położonej przy ulicy (...) nie miał znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu w kontekście treści zgromadzonego materiału dowodowego, z którego wynikało, że pozwana M. S. korzystała z ochrony rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych.

Sąd oddalił wniosek o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 §1 pkt 1 k.p.c. z uwagi na toczące się postępowanie w sprawie o podział majątku wspólnego między B. W. a J. W.. Sąd mógł samodzielnie ustalić fakty istotne dla rozstrzygnięcia, zaś ustalenia przyjęte przez Sąd Rejonowy w Gdyni w postępowaniu w sprawie o sygn. akt VII Ns 2247/14 nie mogłyby mieć dla Sądu w niniejszym postępowaniu znaczenia prejudycjalnego ze względu na udział w postępowaniu pozwanej M. S.. Nie będąc uczestniczką postępowania o podział majątku wspólnego, pozwana M. S. byłaby pozbawiona inicjatywy dowodowej i możliwości obrony w zakresie rozstrzygnięć Sądu w postępowaniu o podział majątku. Wszelkie ustalenia istotne dla interesów pozwanej M. S. mogłyby być poczynione przez Sąd na podstawie wyniku innego postępowania wyłącznie wówczas, gdyby brała w nim udział.

Z uwagi na fakt, że spór o prawo własności dotyczył również pozwanej M. S., Sąd nie przekazał sprawy do rozpoznania Sądowi prowadzącemu postępowanie w sprawie o podział majątku wspólnego byłych małżonków B. W. i J. W. (art. 618 §2 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. w zw. z art. 567 §3 k.p.c)

VI.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna orzeczenia)

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawę prawną powództwa stanowił przepis art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r. poz. 146 ze zm.; dalej jako: u.k.w.h.), zgodnie z którym w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

Sąd nie stwierdził sprzeczności między stanem nieruchomości ujawnionym w księdze a rzeczywistym stanem prawnym, albowiem pozwana M. S. skutecznie nabyła prawo własności nieruchomości objętej księgą wieczystą o nr (...), pozostając pod ochroną rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Niniejszy przypadek stanowi akademicki wręcz przykład zastosowania tej instytucji.

Zgodnie z treścią art. 5 u.k.w.h. w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe (rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych).

Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych jest instytucją prawa cywilnego stanowiącą wyjątek od zasady, w myśl której nikt nie może przenieść na inną osobę prawa w zakresie większym niż prawo mu służące ( nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet). Spełnienie przesłanek wynikających z art. 5 i art. 6 ust. 1 u.k.w.h. skutkuje nabyciem przez stronę czynności prawnej prawa, które wprawdzie na gruncie prawa materialnego nie służyło osobie ujawnionej w księdze wieczystej jako podmiot tego prawa. Sąd w całości podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 czerwca 2019 r. w sprawie o sygn. akt I CSK 440/18 (LEX nr 2691621), zgodnie z którym funkcją rękojmi jest zapobieganie negatywnym dla nabywców w dobrej wierze skutkom czynności prawnych zdziałanych z nieuprawnionym zbywcą figurującym jako właściciel w księdze wieczystej wbrew rzeczywistemu stanowi rzeczy. W braku tej regulacji, umowa zawarta z osobą ujawnioną w księdze wieczystej jako uprawniony, której w rzeczywistości nie służy prawo do nieruchomości, byłaby bezskuteczna. Rękojmia dobrej wiary ksiąg wieczystych działa zatem w chwili dokonania czynności z uprawnionym według księgi wieczystej, obezwładniając zarzut nieskuteczności nabycia prawa od osoby rzeczywiście nieuprawnionej, chociaż ujawnionej w księdze wieczystej.

Z treści art. 5 u.k.w.h. jednoznacznie wynika, że rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych ma zastosowanie jedynie w przypadku nabycia własności lub innego prawa rzeczowego w drodze czynności prawnej, przy czym - jak wskazuje się w doktrynie - przez czynność prawną, o której mowa w art. 5 u.k.w.h., należy rozumieć czynność prawną jednostronną lub dwustronną o skutku rozporządzającym ( vide: K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2022).

Stosownie do brzmienia art. 6 ust. 1 u.k.w.h. rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych albo dokonanych na rzecz nabywcy działającego w złej wierze.

Pojęcie złej wiary na gruncie wskazanej ustawy wprost definiuje art. 6 ust. 2 u.k.w.h., w myśl którego w złej wierze jest ten, kto wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym, albo ten, kto z łatwością mógł się o tym dowiedzieć. Jak wskazuje się w doktrynie, aby dopuszczalne było zarzucenie nabywcy prawa złej wiary i obalenie domniemania, że działał w dobrej wierze (art. 7 k.c.), nie musi on swoją świadomością obejmować wszystkich wpisów ujawnionych w księdze wieczystej. Powinien jednak zdawać sobie sprawę z niezgodności wpisu, który dotyczy nabywanego przezeń prawa rzeczowego ( vide: K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2022). Dla zarzucenia nabywcy, że miał świadomość omawianej niezgodności, konieczne jest udowodnienie, że miał wiedzę o okolicznościach mogących wzbudzać podejrzenie lub wątpliwości co do zgodności stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 30 czerwca 2021 r., I (...) 11/21, LEX nr 3244499) albo wręcz powziął wiadomość o niezgodności między wpisem prawa w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym ( vide: wyrok Sąd Najwyższy z 26 stycznia 2011 r., IV CSK 285/10, LEX nr 784968). Przez powzięcie wiadomości należy rozumieć uzyskanie na własną rękę danych wskazujących na niezgodność wpisu prawa w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym albo zdobycie takich informacji od zbywcy lub osoby trzeciej.

Do oceny stosunków majątkowych między byłymi małżonkami B. W. i J. W. istniejącymi w okresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, tj. do 28 czerwca 2002 r. znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w brzmieniu obowiązującym przed 20 stycznia 2005 r. (art, 5 ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 162, poz. 1691). Przytaczane w dalszej części przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego odnoszą się do stanu prawnego obowiązującego przed 20 stycznia 2005 r.

W myśl art. 36 §2 k.r.o. każdy z małżonków może wykonywać samodzielnie zarząd majątkiem wspólnym. Do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda drugiego małżonka wyrażona w formie wymaganej dla danej czynności prawnej. Zgodnie z brzmieniem art. 37 §1 i §2 k.r.o. Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

W myśl art. 38 k.r.o. jeżeli na podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego małżonka bez wymaganej zgody drugiego osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nie uprawnioną do rozporządzania prawem. Przepis ten odsyła miedzy innymi do przytoczonych przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece regulujących instytucję rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, w pierwszej kolejności wskazać należy, że małżeńska umowa majątkowa i umowa o podział majątku wspólnego zawarte w dniach 4 grudnia 2001 r. i 19 marca 2002 r. między powódką a pozwanym J. W. były dotknięte sankcją nieważności, co wynika wprost z prawomocnego postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 25 kwietnia 2018 r. w sprawie o sygn. akt VII Ns 2254/14. Postanowienie to było wiążące dla Sądu w niniejszym postępowaniu (art. 365 §1 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c.).

Z uwagi na nieważność umowy z dnia 4 grudnia 2001 r. nie doszło do zniesienia ustroju wspólności ustawowej między małżonkami oraz do podziału majątku wspólnego obejmującego nieruchomość będącej przedmiotem niniejszego postępowania. W konsekwencji, własność przedmiotowej nieruchomości wchodziła w skład majątku wspólnego małżonków.

Umowa sprzedaży nieruchomości należy do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu w rozumieniu art. 36 §2 k.r.o. (w brzmieniu obowiązującym przed 20 stycznia 2005 r.). W konsekwencji, do zawarcia umowy sprzedaży z dnia 28 czerwca 2002 r. wymagana była na gruncie prawa materialnego zgoda powódki B. W. wyrażona w formie aktu notarialnego (art. 36 §2 w zw. z art. 158 zd. 1 k.c.). Brak tej zgody skutkował sankcją bezskuteczności zawieszonej dokonanej czynności prawnej. Z kolei, odmowa potwierdzenia tej czynności (udzielenia zgody następczej) skutkowała bezwzględną nieważnością zawartej umowy sprzedaży.

Niemniej z uwagi na ochronę na podstawie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych pozwana M. W. (2) skutecznie nabyła prawo własności nieruchomości. Pozwana M. W. (2) nabyła własność na skutek odpłatnej czynności prawnej (umowy sprzedaży) i pozostawała w dobrej wierze co do zgodności wpisów w księdze wieczystej prowadzonej dla przedmiotowej nieruchomości z rzeczywistym stanem prawnym.

W dniu 18 lutego 2002 r. pozwany J. W. został ujawniony w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości położonej przy ul. (...) jako wyłączny właściciel. Wpis prawa własności nastąpił na podstawie umowy majątkowej z dnia 4 grudnia 2001 r. Zarówno pozwana M. S., jak i notariusz D. E. dokonały sprawdzenia stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej. Nadto, pozwana M. S. była osobą kompletnie obcą dla powódki i pozwanego J. W., stąd nic nie wiedziała o okolicznościach skutkujących nieważnością umowy majątkowej z dnia 4 grudnia 2001 r. Pozwana M. S. działała w zaufaniu do ksiąg wieczystych i zawarła odpłatną umowę z pozwanym J. W., ujawnionym w księdze wieczystej jako właściciel przedmiotowej nieruchomości.

Należy zauważyć, że wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2002 r. w sprawie o sygn. akt III CKN 405/99 (OSNC 2002/11/142), na który powoływała się powódka, dotyczy odmiennego stanu faktycznego, stąd pogląd prawny wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tego wyroku, jakkolwiek słuszny, nie może służyć poparciu argumentacji powódki.

W przedmiotowym wyroku Sąd Najwyższy zważył, że rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni nabywcy, jeżeli umowa o przeniesienie własności nieruchomości na rzecz nabywcy była nieważna. Wyrok Sądu Najwyższego zapadł na kanwie stanu faktycznego, w którym nabywcy nieruchomości powoływali się na ochronę na podstawie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, podczas gdy umowa przenosząca na nich własność nieruchomości była nieważna. W konsekwencji, pogląd ten uzasadniałby stanowisko powódki wyłącznie wówczas, gdyby umowa sprzedaży z dnia 28 czerwca 2022 r. zawarła między pozwanymi była dotknięta nieważnością. W niniejszym postępowaniu brak było jakichkolwiek podstaw do stwierdzenia nieważności tej umowy. Nieważne były wyłącznie umowy z dnia 4 grudnia 2001 r. i z dnia 19 marca 2002 r. zawarte między powódką a pozwanym J. W., które zmierzały do zniesienia ustroju wspólności majątkowej i podziału majątku wspólnego, co przesądził Sąd Rejonowy w Gdyni postanowieniem wstępnym z dnia 25 kwietnia 2018 r. Podkreślenia wymaga, że brak uprawnienia pozwanego J. W. do rozporządzenia własnością nieruchomości będącej przedmiotem postępowania bez zgody powódki (oceniany na gruncie prawa materialnego) nie mógł skutkować nieważnością umowy sprzedaży. Dopuszczalne jest bowiem zawarcie umowy sprzedaży dotyczącej rzeczy lub prawa, które nie przysługuje sprzedawcy. Umowa taka kreuje ważne zobowiązanie do przeniesienia własności rzeczy, zaś brak prawa po stronie sprzedawcy nie rodzi skutku rozporządzającego umowy, co w konsekwencji skutkuje jego odpowiedzialnością z tytułu niewykonania zobowiązania. Jak już wcześniej kilkukrotnie wspomniano, wyjątkiem od tej zasady jest nabycie prawa własności na zasadzie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, co miało miejsce w niniejszej sprawie.

W tym stanie rzeczy, należy stwierdzić, że pozwana skutecznie nabyła własność nieruchomości na podstawie art. 5 u.k.w.h. Stan prawny ujawniony w księdze wieczystej jest zgodny zatem z rzeczywistym stanem prawnym.

Mając zatem na względzie wszystkie powyższe okoliczności, Sąd na podstawie art. 10 ust. 1 u.k.w.h. stosowanego a contrario oddalił powództwo.

VII.

(koszty procesu)

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 §1 k.p.c. i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy zasądził w pkt II. wyroku od powódki na rzecz pozwanej M. S. kwotę 7517 zł, na którą składają się: opłata za czynności pełnomocnika ustalona na podstawie §5 pkt 8 i §2 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (7500 zł) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa. Nadto, na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. Sąd zasadził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

W pkt III. wyroku Sąd na podstawie art. 98 §1 k.p.c. obciążył powódkę kosztami procesu w stosunku do pozwanego J. W., uznając je za poniesione.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd nakazał pobrać od powódki B. W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 2628,52 zł tytułem wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa obejmujących wynagrodzenie biegłego za sporządzenie opinii w przedmiocie wartości nieruchomości niezbędnej do ustalenia wartości przedmiotu sporu.