Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 września 2024 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni - I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Mateusz Berent

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Małgorzata Świst

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2024 r. w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa N. J.

przeciwko K. J. (1) (J.)

o zachowek

I.  zasądza od pozwanego K. J. (1) na rzecz powódki N. J. kwotę 100.000 zł (sto tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 lipca 2023 r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego K. J. (1) na rzecz powódki N. J. kwotę 11.917 zł (jedenaście tysięcy dziewięćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 418/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 16 września 2024 roku

I.

(żądanie i podstawa faktyczna pozwu)

1.  Powódka N. J. wystąpiła z powództwem przeciwko K. J. (1), domagając się zasądzenia od pozwanego na jej rzecz kwoty 100.000 zł tytułem części zachowku po zmarłym A. J. (1) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

2.  W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że strony nabyły spadek po zmarłym ojcu A. J. (2) w udziałach po ½ części. W skład spadku nie wchodziły żadne istotne składniki. Za życia spadkodawca dokonał natomiast darowizny na rzecz pozwanego, której przedmiotem była nieruchomość – lokal mieszkalny nr (...) położony w G. przy ul. (...) o powierzchni 52,80 m ². Zadeklarowana w akcie notarialnym wartość nieruchomości wynosiła 400.000 zł. Powódka szacowała na podstawie ofert internetowych z marca 2023 roku, że wartość ww. nieruchomości wynosiła około 590.000 zł. W niniejszej sprawie powódka dochodzi jedynie części roszczenia z tytułu zachowku po A. J. (2). Pismem z dnia 6 lutego 2023 roku wezwała pozwanego do zapłaty, lecz ten odmówił spełnienia świadczenia.

(pozew, k. 3-6)

II.

(stanowisko pozwanego)

3.  Pozwany zaproponował zawarcie ugody sądowej, na podstawie której zapłaci powódce kwotę 82.500 zł w ośmiu ratach rocznych po 10.312,50 zł płatnych z dołu do dnia 30 grudnia każdego roku kalendarzowego. Pozwany wskazał, że od żądanej przez powódkę kwoty należy odjąć kwotę 10.000 zł, jaką sobie przywłaszczyła w dniu śmierci ojca wypłacając ją z bankomatu. Nadto, spadkodawca podpisał umowę sprzedaży samochodu, a kwota 5.000 zł z tytuły ceny sprzedaży została w całości przekazana powódce. Pozwany wskazał, że jego stosunki z siostrą były poprawne do momentu śmierci ojca, a nadto nigdy nie uchylał się od zapłaty należnego na jej rzecz zachowku, jednakże żądana przez powódkę kwota przekracza możliwości finansowe pozwanego, by mógł on zapłacić ją jednorazowo w całości. Z tego względu wniósł o rozłożenie świadczenia na raty. Nadto, powołał się na swoją szczególną sytuację życiową, wskazując, że jego żona jest osobą bezrobotną, chorującą przewlekle na zaburzenia somatyczne i kompulsyjno – obsesyjne, a zarobki pozwanego wystarczają ledwie na podstawowe potrzeby rodziny. Pozwany wskazał, że nie posiada żadnych oszczędności, nie ma zdolności kredytowej. Nadto, podniósł, że wolą jego ojca było, aby mieszkanie pozostało w rodzinie. W lokalu tym od kilkunastu lat zamieszkuje brat ojca W. J..

(odpowiedź na pozew, k. 32-34)

III.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

4.  Spadkodawca A. J. (2) zmarł w dniu 23 maja 2022 roku. W chwili otwarcia spadku zmarły był wdowcem, a przy życiu pozostawało dwoje jego dzieci - powódka N. J. i pozwany K. J. (2).

(fakty bezsporne)

5.  Postanowieniem z dnia 29 listopada 2022 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt VII Ns 1215/22 Sąd Rejonowy w Gdyni stwierdził, że spadek po A. J. (2), na podstawie ustawy nabyli córka N. J. i syn K. J. (2) w udziałach po ½ części spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Przedmiotowe postanowienie uprawomocniło się w dniu 7 grudnia 2022 roku.

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 29 listopada 2022r. k. 10)

6.  Na podstawie umowy darowizny zawartej w dniu 8 kwietnia 2022 roku w formie aktu notarialnego przed notariusz M. M. prowadzącą kancelarię notarialną w Ż. (rep. A 645/2022) K. J. (2) działając w imieniu i na rzecz swojego ojca A. J. (2) – na podstawie pełnomocnictwa notarialnego z dnia 31 marca 2022 roku darował samemu sobie prawo własności stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w G., objętej księgą wieczystą nr (...).

(dowód: umowa darowizny z dnia 8 kwietnia 2022 r., k. 11-17)

7.  Wartość nieruchomości lokalowej nr 33 położonej w G. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Gdyni prowadzi księgę wieczystą nr (...) wynosi 463.100 zł według stanu z dnia 8 kwietnia 2022 roku i według cen aktualnych.

(dowód: opinia biegłej sądowej z zakresu szacowania nieruchomości A. B., k. 109-138)

8.  Aktualnie, lokal przy ul. (...) w G. jest niezamieszkany, wcześniej zamieszkiwał w nim wuj stron W. J..

(dowód: przesłuchanie pozwanego K. J. (2), płyta CD k. 92)

9.  Na mocy umowy z dnia 19 maja 2021 roku spadkodawca sprzedał na rzecz swojego brata W. J. samochód marki H. (...) rok produkcji 2007 za kwotę 25.000 zł.

(dowód: umowa sprzedaży, k. 37)

10.  W momencie śmierci spadkodawcy na jego rachunku bankowym znajdowała się kwota 12.995,45 zł (kwotę 10.000 zł tego dnia wypłaciła powódka). Już po śmierci na rachunek wpłynęły należne spadkodawcy świadczenia ZUS w kwotach 2.332,56 zł (24 maja 2022 roku) i 722,60 zł (27 maja 2022 roku, świadczenie chorobowe za okres od 19-30 kwietnia 2022r.).

(dowód: wydruk z rachunku bankowego spadkodawcy, k. 35-36, przesłuchanie powódki N. J., płyta CD k. 92)

11.  W dniu 23 maja 2022 roku – na prośbę ojca – powódka wypłaciła z jego rachunku bankowego kwotę 10.000 zł. Powyższa kwota została przeznaczona na organizację pogrzebu, w tym urnę, opłatę za przedłużenie prawa do grobu, płytę nagrobną. Powódka otrzymała także zasiłek pogrzebowy. Pozwany zwrócił powódce połowę kosztów pogrzebu. Pozostałe środki znajdujące się na koncie bankowym spadkodawcy zostały podzielone pomiędzy strony.

(dowód: przesłuchanie powódki N. J., płyta CD k. 92)

12.  Pismem z dnia 6 lutego 2023 roku powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 100.000 zł tytułem zachowku po A. J. (1) w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. W odpowiedzi, pismem z dnia 24 lutego 2023 roku pozwany wskazał, że nie uchyla się od polubownego rozwiązania sporu, jednak zastrzegł, że w pierwszej kolejności należy ustalić, jakie składniki i jakiej wartości wchodzą do masy spadkowej.

(dowód: wezwanie do zapłaty, k. 23-24, odpowiedź pozwanego, k. 25-26)

13.  K. J. (2) jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony na pełny etat jako magazynier za wynagrodzeniem w kwocie średnio 4.300-4.600 zł netto miesięcznie. W kolejnych latach podatkowych pozwany uzyskał następujący dochód roczny: 2020 – 52.493,55 zł, 2021 – 55.069,87 zł, 2022 – 66.032,81 zł. Pozwany wraz z żoną i synem zamieszkuje w Ż., w domu należącym do jego teściów. Żona pozwanego pracuje za wynagrodzeniem około 3.000 zł miesięcznie, leczy się w związku z nasilonymi objawami o charakterze nerwicowym, lękowym i obsesyjno – kompulsyjnym. W związku z utrzymaniem pozwany ponosi wydatki na opłaty za prąd (150 zł), telefon (150 zł), Internet (100 zł), korepetycje syna (3.000 zł), zakup opału na zimę (14.000 zł)

(dowód: dokumentacja medyczna, k. 38-39, zaświadczenie o dochodach, k. 40-41, zeznania podatkowe PIT-37, k. 42-58, przesłuchanie pozwanego K. J. (2), płyta CD k. 92)

14.  Uprawniona do zachowku N. J. ma dochód w postaci renty po matce w kwocie 3.250 zł, ma na utrzymaniu roczne dziecko. Powódka sprawowała opiekę nad spadkodawcą w czasie jego choroby.

(dowód: przesłuchanie powódki N. J., płyta CD k. 92)

Sąd zważył co następuje:

IV.

15.  Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, dowodu z przesłuchania stron, a także dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości.

(ocena dowodów)

16.  Przechodząc do oceny zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego należy wskazać, że Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej dokumentów powołanych w ustaleniach stanu faktycznego. Podkreślić bowiem należy, iż część z wymienionych powyżej dokumentów, w tym m.in. postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku czy akt notarialny miała charakter lub moc dokumentów urzędowych, a w toku niniejszego postępowania nie wzruszono w trybie art. 252 k.p.c. przysługujących tym dokumentom domniemań autentyczności oraz zgodności treści powołanych dokumentów z prawdą. Ponadto, Sąd nie doszukał się żadnych okoliczności mogących wzbudzać wątpliwości co do wiarygodności dokumentów prywatnych, w szczególności nie dostrzegł żadnych śladów podrobienia, przerobienia czy innej ingerencji.

17.  Brak było również podstaw do odmowy przyznania waloru wiarygodności zeznaniom stron w odniesieniu do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Nie było bowiem żadnych sprzeczności pomiędzy zeznaniami powódki i pozwanego co do określenia składu majątku spadkowego, istnienia długów spadkowych, darowizn podlegających doliczeniu do substratu spadku. Nadto, Sąd dał wiarę zeznaniom stron w odniesieniu do ich aktualnej sytuacji osobistej i materialnej. W tym zakresie zeznania K. J. (2) oraz N. J. nie były sprzeczne z żadnymi innymi dowodami zebranymi w sprawie, ani też nie budziły wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania.

18.  Ponadto, za dowód miarodajny do ustalenia stanu faktycznego Sąd uznał opinię biegłej sądowej do spraw szacowania nieruchomości A. B.. W ocenie Sądu opinia złożona przez biegłą mająca formę operatu szacunkowego została sporządzona w sposób rzetelny, profesjonalny i z zachowaniem należytych standardów. Biegła logicznie uzasadniła wnioski do jakich doszła, co pozwoliło Sądowi na prześledzenie toku myślowego biegłej i weryfikację prawidłowości wyceny pod kątem obowiązujących przepisów prawa dotyczących wyceny nieruchomości, a także zasad logicznego rozumowania czy wiedzy powszechnej. Opinia nie była także kwestionowana przez strony.

V.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna orzeczenia)

19.  Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

20.  Podstawę prawną powództwa stanowią przepisy art. 991 §1 k.c. i art. 1000 §1 k.c. Zgodnie z art. 991 § 1 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Wedle natomiast art. 1000 §1 k.c. jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.

21.  W pierwszej kolejności należy wskazać, iż w niniejszej sprawie nie było sporu co do tego, że pozwany K. J. (2) jest spadkobiercą ustawowym po A. J. (1), zmarłym w dniu 23 maja 2022 roku. Jak wynika z przedłożonego odpisu postanowienia Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 29 listopada 2022 roku wydanego w sprawie o sygnaturze akt VII Ns 1215/22 spadek po ojcu stron nabyły – na podstawie ustawy – strony w udziałach po ½ części spadku. Nadto, w związku z dokonaną przez spadkodawcę darowizną, pozwany ponosi odpowiedzialność z tytułu zachowku jako obdarowany. Powódka jako zstępna (córka) spadkodawcy niewątpliwie jest uprawniona do zachowku. Podkreślić należy, iż uprawnienie do zachowku jest niezależne od tego, czy uprawniony jest spadkobiercą (ustawowym lub testamentowym). W takim wypadku otrzymana wartość zalicza się na zachowek i wpływa na wielkość roszczenia o uzupełnienie zachowku, jednakże nie zawsze go pokrywa w całości, stąd jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku, ma roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 13 lutego 2004 r., II CK 444/02, OSP 2007, Nr 4, poz. 51). W świetle zgromadzonego materiału dowodowego nie ulega wątpliwości, że powódka nie uzyskała należnego jej zachowku w postaci zapisu czy darowizny od spadkodawcy. Zważywszy, iż powódka nie jest osobą małoletnią ani trwale niezdolną do pracy, przysługuje jej roszczenie o zachowek w wysokości połowy udziału spadkowego. Oznacza to, że powódka ma prawo do zachowku w wysokości 1/4 części substratu zachowku (1/2 x 1/2).

22.  W dalszej kolejności należało ustalić substrat zachowku. Zgodnie z dyspozycją art. 993 k.c. substrat zachowku obejmuje czystą wartość spadku powiększoną o wartość darowizn i zapisów windykacyjnych. Ustalenie wartości stanu czynnego spadku następuje poprzez zestawienie i wycenę wszystkich praw (aktywów) należących do spadku, następnie – od tak ustalonej wartości stanu czynnego spadku – odejmuje się wartość stanu biernego (pasywów) spadku. Stosownie do treści art. 993 k.c. przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Czysta wartość spadku powiększona o darowizny doliczane do spadku tworzy substrat zachowku ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 24 stycznia 2018 r., I ACa 878/17, L.). Podkreślić należy, iż doliczaniu do spadku podlegają wszystkie darowizny nieobjęte wyliczeniem zawartym w dyspozycji przepisu art. 994 k.c. Powyższe oznacza, że spadkobiercy oraz osoby uprawnione obowiązani są zaliczyć pomiędzy sobą wszystkie darowizny, niezależnie od okresu ich dokonania, natomiast wyjątki od tej zasady reguluje art. 994 k.c. ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 stycznia 2017r., I ACa 816/16, L.). Zgodnie z art. 995 § 1 k.c. wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania.

23.  W świetle zebranego materiału dowodowego należało stwierdzić, iż w skład spadku po A. J. (1) wchodziły środki zgromadzone na rachunku bankowym (w dacie otwarcia spadku na koncie znajdowała się co najmniej kwota 12.995,45 zł – dodatkowo kwota 10.000 zł została wypłacona z konta w dniu 23 maja 2022 roku, przy czym nie wiadomo, czy przed czy po śmierci spadkodawcy), wierzytelność z tytułu świadczeń ZUS za okres sprzed śmierci (środki te wpłynęły na konto już po śmierci spadkodawcy, tj. w dniu 24 maja 2022 roku - 2.332,56 zł, a w dniu 27 maja 2022 - 722,60 zł), a także wierzytelność z tytułu zapłaty ceny sprzedaży auta. Jeśli chodzi o wysokość tego ostatniego aktywa spadkowego to nie jest ona znana. Cena sprzedaży samochodu została w umowie określona na kwotę 25.000 zł i wedle miała być spłacana przez kupującego (brata spadkodawcy) w ratach. Nie ma żadnych dowodów wskazujących, jaka kwota została do 23 maja 2022 roku spłacona przez nabywcę. Z kolei, środki znajdujące się na rachunku w dniu 23 maja 2022 roku zostały podzielone po połowie pomiędzy strony. Poza tym, spadkodawca nie pozostawił żadnego innego majątku spadkowego, w tym nieruchomości czy wartościowych ruchomości. Nie wykazano wysokości długów spadkowych. Wiadomo, że koszty organizacji pogrzebu oraz postawienia nagrobka zostały pokryte ze środków spadkodawcy (wypłaconych z jego rachunku bankowego w dniu 23 maja 2022 roku przez powódkę) oraz z zasiłku pogrzebowego. Przy wyliczeniu substratu zachowku, wartość tę należało powiększyć o wartość dokonanych przez spadkodawcę darowizn. Bezsporne pomiędzy stronami pozostawało, że dniu 8 kwietnia 2022 roku spadkodawca dokonał darowizny na rzecz swojego syna a pozwanego K. J. (1), której przedmiotem było prawo własności stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w G.. Nie ulega wątpliwości, że w świetle przytoczonych powyżej przepisów art. 993 §1 k.c. i art. 994 §1 k.c. darowizna ta powinna zostać uwzględniona przy ustalaniu wysokości należnego powódce zachowku. Wartość tego prawa została określona – na podstawie opinii biegłej sądowej z zakresu szacowania nieruchomości – na kwotę 463.100 zł. Biorąc pod uwagę wartość darowizny, a także środków zgromadzonych na rachunku bankowym co najmniej 479.150,61 złotych.

24.  Zważywszy, iż zgodnie z treścią art. 991 §1 k.c. powódce należy się zachowek w wysokości połowy wartości udziału spadkowego przypadającego na skutek dziedziczenia po ojcu stron, tj. w wysokości ¼ substratu zachowku, wysokość przysługującego jej roszczenia należało określić na kwotę 119.787,50 zł. W niniejszej sprawie powódka jednak dochodziła jedynie części roszczenia w kwocie 100.000 złotych.

25.  W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie zaszły okoliczności, o których mowa w art. 997 ¹ §1 k.c., uzasadniające rozłożenie zachowku na raty. Zgodnie z treścią ww. przepisu obowiązany do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku może żądać odroczenia terminu jego płatności, rozłożenia go na raty, a w wyjątkowych przypadkach - jego obniżenia, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku.

26.  Jak wskazuje się w doktrynie w wypadku rozłożenia na raty sąd ma uwzględnić sytuację osobistą i majątkową uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku. Są to kryteria ocenne, obejmujące całe spektrum sytuacji niemożliwych do wyliczenia. W praktyce może chodzić np. o to, że w skład spadku wchodzi jeden lub kilka przedmiotów (np. nieruchomości, przedsiębiorstwo), które są dużej wartości, ale zobowiązany nie dysponuje pieniędzmi na szybkie i jednorazowe pokrycie zachowku. Inna sytuacja może dotyczyć trudnej sytuacji osobistej zobowiązanego (np. ciężkiej choroby), dla którego pokrycie jednorazowo albo nawet w pełnej wysokości zachowku byłoby niemożliwe lub rujnujące. Innym wypadkiem może być duża dysproporcja majątków zobowiązanego i uprawnionego – na korzyść tego ostatniego. Szczególnie szerokie pole oceny pozostawia kryterium sytuacji osobistej, która obejmuje m.in. wiek, stan zdrowia, stan rodzinny i zdolność do pracy. Na rozłożenie na raty może wpływać np. podeszły wiek, niepełnosprawność, choroba czy konieczność sprawowania opieki nad inną osobą przez zobowiązanego. Ekstensywna wykładnia zwrotu sytuacji osobistej może obejmować również niektóre konsekwencje psychologiczne śmierci spadkodawcy dla uprawnionego. Dla przykładu, inna może być sytuacja osobista w rozumieniu tego przepisu córki blisko związanej ze swą zmarłą matką, którą opiekowała się przez ostatnie lata życia i z którą mieszkała, a inna syna, który ze zmarłym ojcem nie miał od lat żadnych bliższych relacji. Ten kierunek wykładni może włączyć do oceny sytuacji osobistej również zdarzenia z przeszłości, wynikające z relacji stron ze spadkodawcą ( vide: K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 32, Warszawa 2024).

27.  Przenosząc powyższe rozważania natury ogólnej na kanwę niniejszej sprawy przede wszystkim należało mieć na względzie, że skoro przedmiot darowizny stanowił główny i najwartościowszy składnik majątku spadkodawcy, to już w dacie dokonania darowizny pozwany powinien był liczyć się z obowiązkiem pokrycia roszczeń o zachowek. Darowizna została dokonana w dniu 8 kwietnia 2022 roku, a zatem do dnia wyrokowania pozwany miał niemal 2,5 roku, aby zgromadzić niezbędne środki finansowe na ten cel. Co istotne, lokal będący przedmiotem darowizny nie służy zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych pozwanego i jego rodziny, gdyż pozwany mieszka w Ż.. Wedle deklaracji pozwanego obecnie mieszkanie nie jest zamieszkane. W związku z tym pozwany może tenże lokal sprzedać, ewentualnie zaciągnąć kredyt z zabezpieczeniem hipotecznym na ww. nieruchomości, a uzyskane w ten sposób środki przeznaczyć na zaspokojenie roszczenia powódki. Sąd miał również na względzie postawę pozwanego w toku niniejszego postępowania. Po doręczeniu pozwu K. J. (2) nie podjął żadnych starań, aby chociaż w części zaspokoić roszczenie powódki. Pomimo składanych deklaracji załatwienia sprawy w sposób polubowny, nie przystąpił w ogóle do rozmów ugodowych. Pozwany nie dokonał także nawet częściowej zapłaty kwoty, którą uznawał za niesporną. W odpowiedzi na pozew pozwany wskazał, że wolą ojca było, aby mieszkanie pozostało w rodzinie. Zdaniem Sądu, istniała możliwość uszanowania woli spadkodawcy i jednocześnie zaspokojenia roszczenia siostry w oparciu o przedmiot darowizny. Przede wszystkim, pozwany mógł przenieść na rzecz powódki udział w prawie własności ww. nieruchomości, nadto, co już wskazano powyżej, mógł uzyskać kredyt ustanawiając hipotekę na przedmiotowej nieruchomości.

28.  W ocenie Sądu sytuacja materialna pozwanego, w tym jego ograniczone możliwości zarobkowe, nie mogą samoistnie uzasadniać rozłożenia ww. świadczenia na raty w sytuacji, gdy pozwany ma majątek pozwalający mu na zaspokojenie roszczenia powódki bez żadnego uszczerbku dla utrzymania pozwanego i jego rodziny (własność lokalu nabyta na skutek dziedziczenia), tym bardziej, że przedmiotowe mieszkanie aktualnie jest niezamieszkałe, przez co generuje jedynie dodatkowe opłaty. Sąd nie znalazł podstaw, aby pozbawiać powódkę korzyści płynących ze spełnienia świadczenia w całości, w szczególności, aby ograniczyć jej roszczenie z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie. Powódka jest osobą młodą, nie osiąga nadzwyczajnych dochodów, a nadto wychowuje roczne dziecko. W odróżnieniu od pozwanego powódka nie posiada żadnych nieruchomości. W sytuacji powódki jednorazowe przysporzenie w kwocie 100.000 zł stanowi niebagatelną korzyść, może np. stanowić znaczny wkład własny przy zaciągnięciu kredytu hipotecznego. Niewątpliwie takich korzyści powódka byłaby pozbawiona w przypadku rozłożenia świadczenia na raty. Przy ustaleniu pięcioletniego okresu spłaty, coroczne spłaty w kwotach po 20.000 zł nie pozwoliłby na zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w takiej wysokości jak w przypadku jednorazowej spłaty. Nadto, w międzyczasie zmianie ulegnie siła nabywcza pieniądza oraz poziom cen nieruchomości.

29.  Sąd miał także na względzie, że nie ujawniły się w toku niniejszego postępowania żadne inne istotne okoliczności, które przemawiałyby za rozłożeniem świadczenia na raty, w szczególności okoliczności związane z osobą spadkodawcy. Jak wynika z zeznań stron, to powódka – a nie pozwany – sprawowała osobistą opiekę nad spadkodawcą podczas jego ostatniej choroby i z nim mieszkała. W tym stanie rzeczy roszczenie zasługiwało na uwzględnienie w całości bez rozłożenia na raty.

30.  Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 991 k.c. i art. 1000 § 1 k.c., Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 100.000 zł. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. i zasądził je od należności głównej od dnia wniesienia pozwu, tj. od dnia 12 lipca 2023r. do dnia zapłaty. Jak wskazuje się w orzecznictwie w zobowiązaniu łączącym uprawnionego do zachowku i spadkobiercę należy dostrzec elementy zobowiązania bezterminowego, co oznacza, że określenie terminu spełnienia świadczenia pieniężnego w tym zobowiązaniu następuje w wyniku wezwania dłużnika (spadkobiercy) do zapłaty (art. 455 k.c.), a nie dopiero od dnia wyrokowania w przedmiocie uprawnienia do zachowku ( vide: wyrok SA w Warszawie z dnia 5 czerwca 2019 roku, VI ACa 38/18, L.). Zważyć należy, iż przed wniesieniem pozwu pozwany był wzywany do zapłaty zachowku pismem z dnia 6 lutego 2023 roku (doręczonym mu w dniu 17 lutego 2022 roku, vide: odpowiedź na wezwanie, k. 25), a zatem bez wątpienia roszczenie stało się wymagalne przed wytoczeniem powództwa.

31.  Podkreślić należy, iż pozwany nie uznał roszczenia w rozumieniu art. 333 §1 pkt 2 k.p.c. co kwoty objętej propozycją ugodową tj. co do kwoty 82.500 zł. Jak bowiem wskazuje się w orzecznictwie oświadczenie o uznaniu powództwa musi być wyraźne i oczywiste ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 12 grudnia 2014 r., I ACa 892/14, L.), a także stanowcze, nie można go domniemywać ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 2 grudnia 2016 r., I ACa 657/16, L.), a także nie może zawierać zastrzeżenia warunku ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 1973 r., II CR 167/73, L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 28 kwietnia 2015 r., I ACa 715/14, L.). W niniejszym przypadku co prawda powód nie kwestionował ww. kwoty i gotów był ją spełnić, ale jednocześnie zastrzegł warunek, że powinna ona zostać rozłożona na raty. W ocenie Sądu rozłożenie świadczenia na raty w okresie tak długiego czasu, jaki proponował pozwany (początkowo 8 lat, później 5 lat) skutkowałoby tym, że powódka nie miałaby możliwości czerpania korzyści z jednorazowej zapłaty ww. kwoty, tym bardziej przy zmieniającej się sile nabywczej pieniądza. W związku z powyższym Sąd nie nadał z urzędu ww. wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności w zakresie kwoty wskazanej w odpowiedzi na pozew.

VI.

(koszty procesu)

32.  O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 §1 k.p.c. i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 11.917 zł, na co składa się uiszczona opłata sądowa od pozwu (5.000 zł), opłata za czynności pełnomocnika będącego adwokatem (5.400 zł) zgodnie z treścią §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2023 r., poz. 1964, t.j. ze zm.), a także zaliczka na poczet wynagrodzenia biegłego (1.500 zł).

33.  Nadto, od zasądzonych kosztów procesu Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c.