Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2024 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Małgorzata Żelewska

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2024 r. w Gdyni na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. C.

przeciwko Gminie M. G.

o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu

I.  oddala powództwa główne i ewentualne,

II.  zasądza od powódki M. C. na rzecz powódki Gminy M. G. kwotę 240,00 zł (dwieście czterdzieści złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygnatura akt I C 338/24

Uzasadnienie wyroku z dnia 28 października 2024 roku

Powódka M. C. wniosła pozew przeciwko Gminie M. G. domagając się ustalenia, że wstąpiła w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w G. przy ul. (...).

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że przedmiotowy lokal został przydzielony w 1968 roku jej dziadkowi Z. S. i po zmianach własnościowych wszedł do zasobów mieszkaniowych Gminy. W 2006 roku Z. S. zmarł, a umowa najmu została zawarta z jego żoną H. S.. Powódka jest wnuczką zmarłej najemczyni, od 1983r. stale z nią zamieszkiwała, wspólnie prowadziła gospodarstwo domowe, ponosiła wspólnie z nią koszty finansowe wspólnego życia. Dziadkowie zajęli się powódką po wyprowadzeniu się jej matki. Przedmiotowy lokal stanowił centrum życiowe powódki. U matki powódka przebywała jedynie czasem w weekendy, w wakacje, ale nigdy nie zamieszkiwała z nią na stałe. Powódka pozostała w mieszkaniu także po urodzeniu córki, a także po zawarciu małżeństwa. Nadto, wspólnie zamieszkiwała z babcią do dnia jej śmierci, opiekując się nią także w okresie jej choroby.

(pozew k. 3-8)

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Zdaniem pozwanej powódka jako wnuczka nie należy do kręgu osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu po zmarłym najemcy. Miarodajnym momentem oceny prawnej i faktycznej możliwości wstąpienia w stosunek najmu jest moment śmierci najemcy, a nie data podpisania umowy najmu, w kontekście ówczesnej możliwości uzyskania tytułu prawnego po śmierci najemcy. Zdaniem pozwanej powódka nie pozostawała również faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą, gdyż zgodnie ze stanowiskiem orzecznictwa wspólne pożycie należy rozumieć jako więź łączącą dwie osoby pozostające w relacjach jak małżonkowie. Nadto, zdaniem pozwanej, nie sposób uznać, że najemca był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych względem powódki. W ocenie pozwanej użyte w art. 691 k.c. sformułowanie oznacza nie potencjalny, lecz konkretny obowiązek alimentacyjny. Momentem miarodajnym dla zastosowania art. 691 k.c. pozostaje data śmierci najemca, co eliminuje z kręgu wskazanego w tym przepisie osoby, względem których powinność świadczeń alimentacyjnych ustała (np. wskutek zmiany sytuacji życiowej, usamodzielnienia się dziecka). W dacie śmierci najemcy powódka miała 42 lata, a więc nie może być mowy o żadnym obowiązku alimentacyjnym.

(odpowiedź na pozew, k. 57-59)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na podstawie umowy najmu z dnia 31 stycznia 1968r. Z. S. był najemcą lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w G. przy ul. (...). W przedmiotowym lokalu najemca zamieszkał z żoną H., synem Z. i córką A.. Przedmiotowy lokal stanowi aktualnie własność pozwanej Gminy M. G..

(dowód: umowa najmu, k. 84-85, protokół zdawczo – odbiorczy, k. 16, stwierdzenie warunków najmu, k. 18-24)

Na początku lat 80- tych ub. wieku z lokalu wyprowadził się syn najemcy. Natomiast córka najemcy po zamążpójściu wyprowadziła się do męża do G.. Po rozwodzie wraz z urodzoną w (...) roku córką tj. powódką wróciła jednak do mieszkania rodziców i zamieszkiwała w przedmiotowym lokalu do 1988 roku, tj. do momentu zawarcia kolejnego związku małżeńskiego. Po wyprowadzeniu się matki powódka jednak została z dziadkami, nie mogąc porozumieć się z matką i jej nowym mężem. Matkę odwiedzała w weekendy i w wakacje. Powódka nie utrzymuje kontaktów z przyrodnią siostrą. Powódka prowadziła wspólne gospodarstwo domowe z dziadkami, wspólnie z nimi ponosiła koszty utrzymania, została także zameldowana w lokalu. Dziadkowie nigdy nie byli zobowiązani – na podstawie orzeczenia sądu – do świadczeń alimentacyjnych względem powódki. W dniu 1 września 2006 roku powódka urodziła córkę O., lecz nie zamieszkała z ojcem dziecka, który w 2018 roku w ogóle został pozbawiony praw rodzicielskich.

(dowód: odpis skrócony aktu urodzenia powódki, k. 37, odpis skrócony aktu urodzenia O. Ł., k. 38, zaświadczenia o zameldowaniu, k. 26-27, postanowienie Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 17 stycznia 2018r., k. 41, przesłuchanie powódki, płyta CD k. 81)

W dniu 21 października 2006 roku Z. S. zmarł.

(dowód: odpis skrócony aktu zgonu, k. 28)

Po śmierci dotychczasowego najemcy, na mocy aneksu z dnia 6 listopada 2006 roku najemcą została H. S..

(dowód: aneks do umowy najmu, k. 29)

H. S. złożyła wniosek o wykup zajmowanego lokalu, lecz nie został on uwzględniony.

(dowód: wniosek o wykup lokalu, k. 30-31v)

W 2020 roku powódka wyszła za mąż, jednak małżeństwo okazało się nieudane i obecnie jest w trakcie rozwodu. Niemniej, mimo zawarcia małżeństwa, nadal zamieszkiwała w przedmiotowym lokalu.

(dowód: przesłuchanie powódki, płyta CD k. 81)

W dniu 31 grudnia 2023 roku H. S. zmarła.

(dowód: odpis skrócony aktu zgonu, k. 32)

Po śmierci babci, powódka wystąpiła do Gminy M. G. z wnioskiem o uzyskanie tytułu prawnego do ww. lokalu na podstawie art. 691 k.c. Pismem z dnia 23 stycznia 2024 roku pozwana odmówiła potwierdzenia uprawnień powódki do lokalu, wskazując, że powódka nie należy do kręgu osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu po śmierci najemcy.

(dowód: pismo z dnia 23 stycznia 2024 r. k. 35)

Aktualnie w przedmiotowym lokalu powódka zamieszkuje z 18 – letnią córką, która jest uczennicą liceum ogólnokształcącego „Liceum w Chmurze”, ma problemy psychiczne, korzysta z terapii psychologicznej. Powódka jest zatrudniona jako pomoc kuchenna za wynagrodzeniem w kwocie około 3.700 zł netto, nadto otrzymuje świadczenie 800+ na córkę.

(dowód: zaświadczenia, k. 43-48, przesłuchanie powódki, płyta CD k. 81)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, a także dowodu z przesłuchania powódki.

Oceniając zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej dokumentów wymienionych w ustaleniach stanu faktycznego. Podkreślić bowiem należy, iż dokumenty w postaci odpisów aktów stanu cywilnego czy orzeczeń sądów powszechnych mają charakter dokumentów urzędowych, które zgodnie z art. 244 k.p.c. korzystają z domniemania autentyczności i zgodności z prawdą wyrażonych w nich oświadczeń, czego w toku niniejszego postępowania żadna ze stron nie kwestionowała w trybie art. 252 k.p.c. W przypadku pozostałych przedłożonych przez strony dokumentów mających charakter dokumentów prywatnych w postaci korespondencji stron, zaświadczeń czy też umowy najmu Sąd również nie znalazł podstaw do odmowy przyznania im waloru autentyczności i wiarygodności, tym bardziej, że strony nie zgłaszały w tym względzie żadnych zarzutów.

Sąd nie znalazł także podstaw do kwestionowania zeznań powódki. W ocenie Sądu zeznania powódki były szczere, wewnętrznie spójne, a częściowo znalazły potwierdzenie w treści przedłożonych dokumentów. Nadto, nie budziły one żadnych wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego czy logicznego rozumowania.

Natomiast, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 3 k.p.c., Sąd pominął dowód z zeznań świadków A. K., J. K. i Z. S.. Zważyć należy, iż okoliczności, na jakie mieli zostać przesłuchane ww. osoby tj. fakt zamieszkiwania powódki w lokalu od niemal urodzenia, a także okoliczności związane z jej sytuacją osobistą, zdrowotną i majątkową nie były kwestionowane przez stronę pozwaną.

Podstawę powództwa stanowił przepis art. 691 § 1 i 2 k.c. Jak stanowi art. 691 § 1 k.c. w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Z kolei wedle art. 691 § 2 k.c. osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci.

W ocenie Sądu brak było podstaw do uwzględnienia powództwa, albowiem powódka nie należy do określonego w przytoczonym powyżej przepisie art. 691 k.c. kręgu osób wstępujących z mocy prawa w stosunek najmu po śmierci najemcy.

Przede wszystkim należało mieć na względzie, że powódka jest wnuczką najemcy H. S.. Przepis art. 691 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie śmierci najemcy nie zaliczał wnuka najemcy do kręgu osób wstępujących w stosunek najmu. Nadto, zgodnie ze stanowiskiem judykatury wnuk zmarłego najemcy nie należy do osób wymienionych w art. 691 § 1 k.c. także wtedy, gdy łączyła go z najemcą więź gospodarcza i uczuciowa (zob. uchwała SN z dnia 21 maja 2002r., III CZP 26/02, OSN 2003, Nr 2, poz. 20). Bez znaczenia pozostaje, że w przeszłości obowiązywały przepisy, które umożliwiały wstąpienie wnuka w stosunek najmu. Chwilą miarodajną do wstąpienia w stosunek najmu jest bowiem chwila śmierci najemcy, a zatem powódka nigdy nie nabyła żadnego prawa z mocy prawa, gdyż w chwili śmierci H. S. obowiązywały przepisy w obecnym brzmieniu.

Po drugie, nie sposób uznać, aby powódka i najemca pozostawali we wspólnym pożyciu w rozumieniu powołanego powyżej przepisu. Jak wskazuje się w orzecznictwie chodzi tu o osoby pozostające w związkach nieformalnych. Faktyczne wspólne pożycie oznacza więź łączącą dwie osoby pozostające w takich relacjach jak małżonkowie, a więc osoby pozostające w związku heteroseksualnym obejmującym więź emocjonalną, gospodarczą i fizyczną (zob. uchwała SN z 20 listopada 2009r., III CZP 99/09, L.), jak również więź łączącą osoby tej samej płci pozostające we wspólnym faktycznym pożyciu (zob. wyrok (...) z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie 13102/02, K. v. Polska, L.; uchwała SN z 28 listopada 2012r., III CZP 65/12, L.). W orzecznictwie odrzuca się natomiast pogląd, w myśl którego za pozostającą we wspólnym pożyciu z najemcą może być uważana osoba inna niż konkubent np. osoba spokrewniona z najemcą (wnuk, rodzeństwo, rodzice), dziecko w rodzinie zastępczej, jeżeli utrzymywała się między tą osobą a najemcą wspólnota domowa, duchowa i gospodarcza, albowiem do istotnych elementów relacji określanej jako wspólne pożycie należy także więź fizyczna (zob. uchwała SN z dnia 21 maja 2002r., III CZP 26/02, OSNC 2003, Nr 2, poz. 20, L.; uchwała SN z dnia 20 listopada 2009r., III CZP 99/09, OSNC 2010, Nr 5, poz. 74). Podkreślić należy, iż wedle stanowiska judykatury we wspólnym pożyciu nie pozostają także osoby pozostające w relacjach opiekuńczych (zob. wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 6 października 2016 r., II Ca 626/16, L.). W związku z powyższym fakt prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego przez powódkę i najemcę, a także fakt opieki powódki nad babcią nie mogły stanowić podstawy do uznania, że pozostawali oni we wspólnym pożyciu w powyższym rozumieniu.

Wreszcie, należy wskazać, że w świetle zebranego materiału dowodowego należało uznać, że zmarła najemczyni nie była obowiązana do świadczeń alimentacyjnych względem powódki. Jak wskazuje się w orzecznictwie "osobą, wobec której najemca był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych" jest osoba, względem której zmarły najemca realizował obowiązek alimentacyjny dobrowolnie (na podstawie ugody, a nawet bez żadnych sformalizowanych porozumień) lub na podstawie orzeczenia sądu (zob. wyrok TK z dnia 1 lipca 2003 r., P 31/02, OTK-A 2003, Nr 6, poz. 58). Należy zatem przyjąć, że chodzi tutaj o konkretny, a nie tylko potencjalny stosunek alimentacyjny wynikający z samego faktu zaliczenia danej osoby do kręgu uprawnionych (zob. K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 30, Warszawa 2022). Jak wynika z zeznań powódki, do chwili swojej śmierci babcia nie była zobowiązana do świadczeń alimentacyjnych względem powódki na podstawie wyroku sądu. Ponadto, również sytuacja osobista i materialna powódki w chwili śmierci babci nie uzasadniała przyznania jej świadczenia alimentacyjnego. Powódka była bowiem dorosłą, 42 – letnią kobietą, pracującą zawodowo. Wreszcie, należy zauważyć, że w momencie śmierci babci, przy życiu pozostawała matka powódki. W art. 129 § 1 k.r.o. ustawodawca ustalił kolejność zobowiązanych. W związku z tym, obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności, albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi, lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Stosownie do art. 129 § 1 k.r.o. obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Zatem, nawet gdyby hipotetycznie sytuacja powódki uzasadniała powstanie obowiązku alimentacyjnego, to babcia powódki jako wstępna dalsza stopniem byłby zobowiązana wobec powódki do świadczeń alimentacyjnych dopiero w przypadku braku możliwości uzyskania takowych świadczeń od osób bliższych stopniem (np. rodziców). Zatem, w niniejszym przypadku nie ma żadnych podstaw do stwierdzenia, jakoby zmarła najemczyni była zobowiązana względem powódki do świadczeń alimentacyjnych.

Odmowa uwzględnienia roszczenia powódki nie narusza zasad współżycia społecznego. Podkreślić bowiem należy, iż wstąpienie w stosunek najmu po zmarłym najemcy następuje z mocy prawa przy spełnieniu przesłanek określonych w art. 691 k.c., a nadto reguły wynikające z art. 691 k.c. nie mogą zostać zmodyfikowane ani wyłączone w umowie najmu (por. K. Osajda, Kodeks cywilny. Komentarz, 2019). Zatem wstąpienie w stosunek najmu nie zależy od swobodnego uznania właściciela lokalu, ani też Sądu, lecz wynika wprost z przepisów prawa. Zważyć należy, iż ww. przepis w obecnym brzmieniu nie został dotąd uznany za niekonstytucyjny.

W tych okolicznościach powództwo podlegało oddaleniu na podstawie art. 691 § 1 i 2 k.c. a contrario.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy zasądził od przegrywającej niniejszy spór powódki na rzecz pozwanego kwotę 240 zł stanowiącą opłatę za czynności fachowego pełnomocnika pozwanego będącego radcą prawnym, stosownie do § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Zdaniem Sądu nie zaszły żadne podstawy do zastosowania dobrodziejstwa przewidzianego w art. 102 k.p.c. i odstąpienia od obciążania powódki kosztami procesu. Przede wszystkim przed wytoczeniem powództwa powódka była informowana przez pozwaną o braku podstawy prawnej do wstąpienia w stosunek najmu. Nadto, jej aktualna sytuacja materialna nie wskazuje, że nie jest w stanie ponieść kosztów procesu.