Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2025 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Joanna Jank

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 maja 2025 r. w G.

sprawy z powództwa (...)Niestandaryzowanego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Wierzytelności z siedzibą w K.

przeciwko G. B.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 8670,19 zł (osiem tysięcy sześćset siedemdziesiąt złotych i dziewiętnaście groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 grudnia 2023 r. do 15 maja 2025 r.,

II.  kwotę należności głównej zasądzoną w punkcie 1 wyroku rozkłada na 30 rat miesięcznych: pierwsze 29 rat w kwotach po 300 zł (trzysta złotych), ostatnia – 30 - sta rata w kwocie 270, 19 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych i dziewiętnaście groszy), zaś kwotę zasądzonych odsetek ustawowych rozkłada na 5 rat miesięcznych – pierwsze 4 raty w wysokości 300 zł, ostatnia rata w wysokości 183.31 zł (sto osiemdziesiąt trzy złote i trzydzieści jeden groszy) płatnych do 15 - stego dnia każdego miesiąca, począwszy od miesiąca następującego po uprawomocnieniu się wyroku

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

IV.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 320 zł (trzysta dwadzieścia złotych z tytułu zwrotu kosztów postępowania,

V.  nakazuje ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 1194,51 zł (tysiąc sto dziewięćdziesiąt cztery złote i pięćdziesiąt jeden groszy) z tytułu zwrotu wydatków tymczasowo wyłożonych rzez Skarb Państwa,

VI.  odstępuje od obciążania powódki kosztami opinii biegłego tymczasowo wyłożonymi rzez Skarb Państwa.

Sygnatura akt I C 308/24

Uzasadnienie wyroku z dnia 15 maja 2025 roku

Powód (...)Niestandaryzowany Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Wierzytelności z siedzibą w K. wniósł pozew przeciwko G. B. domagając się zasądzenia od pozwanej kwoty 20.066,58 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, iż jest nabywcą wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki nr (...) z dnia 1 czerwca 2018r. na podstawie umowy przelewu zawartej ze (...) im. F. S. w G.. Na podstawie umowy z dnia 1 czerwca 2018 roku poprzednik prawny powoda udzielił M. B. pożyczki na kwotę 22.000 zł. W dniu 12 maja 2020 roku pożyczkobiorca zmarł, nie regulując należności wynikających z umowy. Z dniem śmierci pożyczkobiorcy roszczenie stało się wymagalne. W związku z tym od daty wymagalności powód ma prawo do naliczania odsetek karnych od całości niespłaconego kapitału pożyczki. Pozwana jest spadkobiercą pożyczkobiorcy i z chwilą otwarcia spadku ponosi odpowiedzialność za spłatę długu. Na dochodzoną należność składają się: kapitał pożyczki w kwocie 12.378,63 zł, odsetki karne naliczone do dnia wniesienia pozwu wynikające z zaległości w spłacie rat pożyczki, a także naliczone od kwoty całego niespłaconego kapitału pożyczki od dnia następującego po dniu wymagalności oraz odsetki zwykłe naliczone zgodnie z treścią umowy w łącznej kwocie 7.687,95 zł.

(pozew, k. 2-4v)

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości, zarzucając nieuwodnienie roszczenia co do zasady i wysokości, zawyżenie wysokości odsetek, przedawnienie roszczenia, brak jego wymagalności, bezskuteczność cesji, brak odpowiedzialności pozwanej z uwagi na brak czynnej masy spadkowej, nieważność umowy w zakresie klauzul niedozwolonych w zakresie postanowień dających powodowi uprawnienie do obciążania pozwanej odsetkami umownymi od kosztów kredytu, uprawnienie do obciążania pozwanej kosztami, opłatami i prowizjami za koszty windykacji oraz w zakresie prowizji za udzielenie pożyczki, zaliczenie przez powoda otrzymanych od spadkodawcy wpłat na odsetki w zawyżonej wysokości oraz na koszty, prowizje i opłaty, których wysokość ustalona została przy zastosowaniu postanowień niedozwolonych, niewiążących pozwanej jako konsumenta. Pozwana wskazała nadto, że powód nie udowodnił, że pożyczka we wskazanej w umowie wysokości została przekazana spadkodawcy. Zdaniem pozwanej uregulowanie zgodnie z którym roszczenie o zwrot kredytu miało stawać się wymagalne z dniem ustania członkostwa w wypadku, gdy do ustania członkostwa doszło wskutek śmierci członka kasy, rażąco narusza interesy spadkobierców pożyczkobiorcy. Jednocześnie, wniosła o odstąpienie od obciążania jej kosztami procesu z uwagi na trudną sytuację majątkową i zdrowotną.

(sprzeciw od nakazu zapłaty, k. 58-61)

W toku sprawy powód zgłosił roszczenie ewentualne o zapłatę kwoty 19.548,94 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 15 grudnia 2023 roku do dnia zapłaty.

(pismo procesowe powoda z dnia 8 maja 2024r., k. 90-98v)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 26 września 2017 roku M. B. złożył deklarację członkowską i przystąpił do Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. w G..

(dowód: deklaracja członkowska, k. 25-25v)

W dniu 1 czerwca 2018 roku pomiędzy konsumentem M. B. a pozwaną Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im. F. S. w G. doszło do zawarcia umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...). Umowa została zawarta na okres od dnia 1 czerwca 2018 roku do 15 maja 2022 roku (pkt 4). Kwota pożyczki, z uwzględnieniem kredytowanych kosztów kredytu, wynosiła 22.000 zł (pkt 5). Całkowita kwota kredytu (pożyczki) wynosiła 17.124,59 zł i nie obejmowała kredytowanych kosztów pożyczki (pkt 5). Kwota pożyczki obejmująca kredytowane koszty pożyczki była oprocentowana według zmiennej stopy procentowej (odsetki umowne) ustalonej przez Zarząd Kasy i w dniu zawarcia umowy wynosiło 10,00 % w skali roku (pkt 7). Pożyczka miała zostać wypłacona przelewem na wskazany w umowie rachunek bankowy w całości w dniu podpisania umowy (pkt 6).

Szacunkowy całkowity koszt kredytu określono na kwotę 10.249,65 zł, na co składały się: prowizja w kwocie 3.080 zł oraz szacunkowa wartość odsetek 4.786,74 zł, wpisowe i udział w (...) w kwocie 2 zł, opłata za przelew składki ubezpieczeniowej w kwocie 5,37 zł, koszty prowadzenia rachunku w kwocie 587,50 zł, koszty umowy ubezpieczenia indywidualnego (...) nr polisy (...) na podstawie umowy z dnia 1 czerwca 2018r. zawartej z (...) w kwocie 1.788,04 zł (pkt 16-18, pkt 23).

Zgodnie z pkt 11 rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu wynosiła 28,31 % % oraz całkowita kwota do zapłaty w dniu zawarcia umowy 27.374,24 zł. Do obliczenia (...) przyjęto następujące założenia:

⚫

wyliczenie (...) zostało dokonane przy uwzględnieniu terminu trwania umowy oraz całkowitego kosztu kredytu (pożyczki), o jakim mowa w pkt 17 umowy,

⚫

umowa będzie obowiązywać przez czas, na jaki została zawarta oraz że kasa i pożyczkobiorca wypełnią zobowiązania wynikające z umowy w terminach określonych w umowie,

⚫

pożyczka wypłacona została zgodnie z umową, a kwoty spłat będą zgodne z harmonogramem stanowiącym załącznik do umowy,

⚫

datą początkową będzie data wypłaty pożyczki,

⚫

odstępy czasu między datami używanymi w obliczeniach przyjęto według rzeczywistych terminów płatności rat, uwzględniając różną liczbę dni pomiędzy spłatami wynikającą z różnej liczby dni miesiąca,

⚫

wynik podaje się z dokładnością do co najmniej jednego miejsca po przecinku (…).

W umowie zastrzeżono, że zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na należność Kasy z tytułu pożyczki, w tym na całkowity koszt kredytu oraz wysokość rat kapitałowo-odsetkowych. Zmiana rocznej stopy oprocentowania następuje raz na kwartał kalendarzowy, w przypadku podwyższenia lub obniżenia stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego, w zakresie oraz kierunku, w jakim wysokość tej stopy uległa zmianie i o wartość równą zmianie, o ile zmiana nastąpiła w okresie obowiązywania umowy oraz z uwzględnieniem, że maksymalna stopa procentowa (odsetki maksymalne) nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe stanowią wysokość równą sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. W razie obniżenia wysokości odsetek maksymalnych w trakcie trwania umowy w ten sposób, że odsetki umowne byłyby od nich wyższe, Kasa dokona obniżenia odsetek umownych do wysokości odsetek maksymalnych, a w przypadku ponownego podwyższenia wysokości odsetek maksymalnych Kasa jest uprawniona do przywrócenia (podwyższenia) wysokości odsetek umownych w zakresie dopuszczalnym wysokością obowiązujących odsetek maksymalnych. Zarząd Kasy zobowiązany jest podjąć stosowną uchwałę o ustaleniu stopy procentowej w pierwszym miesiącu po kwartale kalendarzowym, w którym nastąpiły wyżej opisane zmiany wysokości stopy referencyjnej lub/i odsetek maksymalnych. Zmieniona stopa procentowa obowiązuje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym Zarząd Kasy podjął uchwałę o zmianie stopy procentowej, z tym zastrzeżeniem, że obniżenie wysokości odsetek umownych do wysokości odsetek maksymalnych nastąpi od dnia, w którym nastąpiła zmiana wysokości stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego. Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych. O wysokości odsetek maksymalnych oraz wysokości stopy referencyjnej Kasa informuje pożyczkobiorcę niezwłocznie po zmianie poprzez wywieszenie informacji w miejscach prowadzenia działalności, na swojej stronie internetowej oraz na trwałym nośniku (pkt 7).

Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wynosi dwukrotność sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych, na dzień zawarcia umowy wynosi ona 14,00 %. Zmiana wysokości ww. stopy następuje w przypadku zmiany stopy referencyjnej przez Narodowy Bank Polski, z tym zastrzeżeniem, że maksymalna stopa procentowa (odsetki maksymalne za opóźnienie) nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie. Odsetki ustawowe za opóźnienie stanowią wysokość równą sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie. O wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie oraz wysokości stopy referencyjnej Kasa informuje Pożyczkobiorcę niezwłocznie po zmianie poprzez wywieszenie informacji w miejscach prowadzenia działalności, na swojej stronie internetowej oraz na trwałym nośniku (pkt 20).

(dowód: umowa pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...) wraz z załącznikami, k. 17-20, wniosek o przyznanie pożyczki, k. 99-101, oświadczenie o zatrudnieniu i dochodach, k. 103, oświadczenie dotyczące danych zawartych we wniosku kredytowym, k. 104-104v)

Ponadto, w tym samym dniu M. B. zawarł umowę ubezpieczenia indywidualnego (...) z tytułu następstw nieszczęśliwego wypadku, zawału serca lub udaru mózgu w postaci śmierci ubezpieczonego w następstwie nieszczęśliwego wypadku, śmierci ubezpieczonego w następstwie zawału serca lub udaru mózgu, całkowitej niezdolności ubezpieczonego do pracy w następstwie nieszczęśliwego wypadku na okres od 2 czerwca 2018 roku do 15 lipca 2022 roku z S. Towarzystwem (...) z siedzibą w S.. Suma ubezpieczenia wynosiła 22.000 zł, zaś składka jednorazowa 1.788,04 zł.

Jednocześnie, pożyczkobiorca dokonał przelewu na rzecz Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. wierzytelności, jakie będą mu przysługiwały względem (...) z tytułu ww. umowy ubezpieczenia, a także roszczenia o zwrot składki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej z umowy ubezpieczenia.

(dowód: wniosek - polisa, k. 128-130, OWU, k. 123-125v, karta produktu, k. 126-127, umowa przelewu wierzytelności, k. 131-132)

Zgodnie z § 15 Statutu Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. członkostwo w Kasie ustaje m.in. na skutek śmierci członka. Z kolei, wedle § 28 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek konsumenckich (...) w razie ustania członkostwa, w tym w przypadku śmierci pożyczkobiorcy, roszczenie o zwrot pożyczki/kredytu staje się wymagalne z dniem ustania członkostwa. Zarząd Kasy może postanowić inaczej w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

(dowód: Statut (...), k. 37-39, Regulamin, k. 40-41)

Pożyczkobiorca przed wypłatą pożyczki złożył dyspozycję przelewu kwoty 3.080 zł z kwoty udzielonej pożyczki na pokrycie prowizji na przygotowanym przez pozwaną formularzu. W związku z powyższym w dniu 1 czerwca 2018 roku na Indywidualnym Koncie Spółdzielczym odnotowano wpływ kwoty 22.000 zł z jednoczesnym pobraniem kwoty 3.080 zł na pokrycie prowizji, kwoty 1.790,04 zł na pokrycie składki ubezpieczeniowej i wpisowego w (...), a także kwoty 5,37 zł tytułem opłaty za przelew składki.

(dowód: zestawienie operacji z rachunku płatniczego IKS+, k. 26, 117-118v, dyspozycja wypłaty przelewem, k. 102)

Pożyczkobiorca M. B. zmarł w dniu 12 maja 2020 roku. Spadek po nim na podstawie ustawy nabyła m.in. małżonka zmarłego pozwana G. B. w udziale wynoszącym 1/3 części spadku.

(dowód: odpis skrócony aktu zgonu, k. 21, postanowienie Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 12 stycznia 2022r., sygn. akt VII Ns 707/20 o stwierdzeniu nabycia spadku po M. B., k. 36)

Przy całkowitym pominięciu prowizji i zachowaniu pozostałych warunków umowy pozostały do spłaty kapitał pożyczki na dzień śmierci pożyczkobiorcy wynosił 11.062,19 zł, przy czym do rozliczenia pozostawała nadpłata w kwocie 1.694,45 zł.

Natomiast, przy pominięciu prowizji i założeniu braku podstaw do oprocentowania pozostałych kosztów kredytu, pozostały do spłaty kapitał pożyczki – na dzień śmierci pożyczkobiorcy – wynosił 11.005,65 zł, a nadpłata 1.917,02 zł.

(dowód: pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu bankowości P. G., k. 181-194)

W dniu 22 czerwca 2020 roku (...) odmówił pożyczkodawcy wypłaty świadczenia z tytułu umowy ubezpieczenia, wskazując, że zgromadzona dokumentacja nie potwierdza, by zgon ubezpieczonego nastąpił wskutek nieszczęśliwego wypadku, zawału serca lub udaru mózgu.

(dowód: pismo z dnia 22 czerwca 2020r., k. 122)

Po śmierci pożyczkodawcy na rachunek dedykowany spłacie pożyczki została uiszczona łącznie kwota 697,55 zł.

(dowód: oświadczenie powoda, k. 164)

Na podstawie umowy przelewu z dnia 30 września 2020 roku powód P. 1 Niestandaryzowany Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Wierzytelności z siedzibą w K. nabył od pożyczkodawcy wierzytelność wynikającą z ww. umowy pożyczki.

(dowód: wyciąg z umowy przelewu wierzytelności, k. 11-14, 113-116, wyciąg z aktu notarialnego, k. 15-16)

Pismem z dnia 4 grudnia 2023 roku powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 20.002,65 zł w terminie 7 dni od dnia doręczenia tego wezwania.

(dowód: wezwanie do zapłaty, k. 22 wraz z dowodem nadania, k. 23-24)

G. B. utrzymuje się z emerytury w wysokości 2.600 zł miesięcznie, ponosi wydatki na opłaty eksploatacyjne (430 zł), fundusz remontowy (56 zł), telewizję (150 zł), telefon (30 zł). Po uwzględnieniu wszystkich kosztów pozwana jest w stanie co miesiąc odłożyć kwotę około 500 zł. Pozwana nie ma dzieci, ani żadnego wartościowego majątku.

(dowód: przesłuchanie pozwanej, płyta CD k. 170)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, a także dowodu z przesłuchania pozwanej.

Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie znalazł żadnych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej przedstawionych przez strony dokumentów prywatnych, w tym m.in. umowy pożyczki, polisy ubezpieczeniowej, umowy przelewu wierzytelności, wzorców umownych, korespondencji stron etc. Sąd miał na uwadze, że żadna ze stron niniejszego postępowania nie kwestionowała w trybie art. 253 k.p.c. autentyczności tych dokumentów, ani też nie zaprzeczyła, iż osoby podpisane pod tymi pismami nie złożyły oświadczeń w nich zawartych. Sąd z urzędu również nie doszukał się żadnych okoliczności mogących budzić wątpliwości co do autentyczności i wiarygodności dołączonych dokumentów prywatnych. Nadto, za w pełni wiarygodne należało uznać dokumenty urzędowe w postaci odpisu aktu zgonu czy też postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po M. B.. Jako dokumenty urzędowe korzystały one bowiem z domniemania autentyczności i zgodności z prawdą wyrażonych w nich oświadczeń, czego w toku niniejszego postępowania żadna ze stron nie kwestionowała.

Sąd nie znalazł również podstaw do odmowy przyznania wiary zeznaniom pozwanej G. B. na okoliczność jej sytuacji osobistej, zdrowotnej i materialnej. W ocenie Sądu zeznania pozwanej należało uznać za szczere, wewnętrznie spójne i niesprzeczne z żadnymi innymi dowodami zebranymi w toku niniejszego postępowania.

W niniejszej sprawie powód jako nabywca wierzytelności dochodził od pozwanej będącej następcą prawnym pożyczkobiorcy zapłaty łącznie kwoty 20.066,58 zł, na co składały się kwota 12.378,63 zł z tytułu kapitału pożyczki postawionej w stan wymagalności w dacie śmierci pożyczkobiorcy, a także kwota 7.687,95 zł z tytułu naliczonych odsetek umownych od zadłużenia przeterminowanego, a także dalszych odsetek umownych w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Nadto, na wypadek nieuwzględnienia powyższego żądania zgłosił roszczenie ewentualne o zasądzenie kwoty 19.548,94 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 15 grudnia 2023 roku do dnia zapłaty. Roszczenie ewentualne zostało przez powoda wyliczone bez uwzględnienia odsetek od prowizji i składki ubezpieczeniowej.

Podstawę prawną powództwa głównego, jak i ewentualnego stanowiły przepisy art. 922 § 1 k.c. w zw. z art. 509 k.c. Zgodnie z treścią art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi IV Kodeksu cywilnego. Z kolei, wedle art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

Z treści przedłożonych przez stronę powodową dokumentów jednoznacznie wynikało, że poprzedników prawnych stron tj. Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. w G. oraz M. B. łączyła umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...) zawarta w dniu 1 czerwca 2018 roku, na mocy której pożyczkobiorca otrzymał pożyczkę w wysokości 22.000 zł z obowiązkiem spłaty w miesięcznych równych ratach. Nadto, w świetle zebranego materiału dowodowego nie ulegało wątpliwości, że w trakcie trwania stosunku prawnego pożyczki tj. w dniu 12 maja 2020r. pożyczkobiorca M. B. zmarł, a spadek po nim nabyła m.in. pozwana G. B. w udziale wynoszącym 1/3 część spadku. Zgodnie z art. 1034 § k.c. do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. W związku z powyższym pozwana co do zasady ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe pożyczkobiorcy. Zważyć jednak należy, iż do długów spadkowych należą obowiązki majątkowe, które ciążyły na spadkodawcy w chwili jego śmierci, a następnie z tą chwilą przeszły na jego spadkobierców (zob. K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 33, Warszawa 2024). Podkreślić przy tym należy, iż dziedziczeniu podlegają jedynie długi spadkodawcy istniejące na dzień otwarcia spadku i w wysokości przypadającej na tę datę. Dokonując ustaleń odnośnie wysokości długu spadkodawcy z tytułu umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...) należało mieć na względzie szczególne uregulowania wynikające z charakteru tej umowy. Przedmiotowa umowa została zawarta ze spółdzielczą kasą oszczędnościowo – kredytową, stąd należy mieć na względzie treść przepisu art. 35 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz.U. z 2024 r. poz. 512), który stanowi, że w razie ustania członkostwa roszczenie o zwrot pożyczki lub kredytu staje się wymagalne z dniem ustania członkostwa. Zarząd może postanowić inaczej w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Zapis o analogicznej treści znalazł się także w § 28 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek konsumenckich (...). Ustanie członkostwa następuje w przypadkach przewidzianych przez ustawę z dnia 16 września 1982 roku - Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2024 r. poz. 593), do której odsyła art. 2 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych. Skutek ten następuje m.in. w przypadku śmierci członka, w myśl bowiem art. 25 § 1 Prawa spółdzielczego, członka zmarłego skreśla się z rejestru członków spółdzielni ze skutkiem od dnia, w którym nastąpiła śmierć. Wprawdzie skreślenie, o którym mowa w cytowanym przepisie, ma charakter jedynie porządkowy i nie należy identyfikować go z wykreśleniem członka z rejestru spółdzielni w rozumieniu art. 24 § 2 ustawy, to jednak ów charakter należy wiązać z deklaratoryjnością podejmowanej czynności, rozumianą w ten sposób, iż organ dokonuje wyłącznie technicznej czynności, która nie rodzi żadnych skutków prawnych, te bowiem następują automatycznie z chwilą śmierci członka, zgodnie z art. 15 § 2 ustawy Prawo spółdzielcze, który stanowi, że członkiem spółdzielni może być każda osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych, tej zaś osoby zmarłe nie posiadają. Podobnie o wygaśnięciu członkostwa z momentem śmierci członka stanowił statut (...). Nadto, należy mieć na względzie pogląd prawy wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 21 stycznia 2020r., I ACa 921/18, L. – co prawda dotyczący umów bankowych, lecz mogący znaleźć zastosowanie również w niniejszej sprawie – iż następca prawny dłużnika banku nie wstępuje w całą sytuację prawną poprzednika prawnego. W przypadku umowy kredytu bankowego spadkobiorca dziedziczy jedynie dług zaciągnięty przez spadkodawcę (kredytobiorcę), sama zaś umowa kredytowa między bankiem a kredytobiorcą (spadkodawcą) z chwilą śmierci tego ostatniego wygasa. Rodzaj czynności prawnej dokonanej przez spadkodawcę (kredytobiorcę) z bankiem (umowa kredytu), charakter spornej umowy i okoliczności jej zawarcia, w szczególności warunki, na jakich udzielono kredytobiorcy kredytu są bowiem ściśle związane z jego osobą. W świetle powyższego należało przyjąć, że na skutek dziedziczenia spadkobierca jest odpowiedzialny za spłatę niespłaconego kapitału pożyczki, natomiast nie jest związany pozostałymi postanowieniami umowy, w tym dotyczącymi odsetek.

Sąd podzielił stanowisko strony pozwanej co do abuzywności zapisów dotyczących prowizji za udzielenie pożyczki. Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Podkreślić należy, iż w ostatnim czasie ukształtowała się jednolita linia orzecznictwa, zgodnie z którą okoliczność, że pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego nie przekraczają wysokości określonej w art. 36a ust. 1 i 2 u.k.k. nie wyłącza oceny, czy postanowienia określające te koszty są niedozwolone. W konsekwencji, postanowienia umowne określające inne niż odsetki koszty kredytu konsumenckiego mogą zostać uznane za klauzule abuzywne, nawet jeśli ich wysokość nie przekracza maksymalnych kwot takich kosztów określonych (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 26 października 2021 r., III CZP 42/20, L.). Stanowisko to znalazło oparcie w jednoznacznym orzecznictwie (...) (zob. wyrok TS z 26 marca 2020 r. C-779/18, wyrok TS z 3 września 2020 r. C-84/19).

W niniejszym przypadku nie budzi wątpliwości, że umowa zawarta przez poprzedników prawnych stron miała charakter umowy jednostronnie profesjonalnej, a pożyczkobiorca posiadał status konsumenta. Okoliczność ta nie była w żaden sposób kwestionowana przez stronę powodową. Ponadto, należało uznać, że w zakresie dotyczącym prowizji umowa nie była indywidualnie negocjowana. W myśl art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Podkreślić przy tym należy, że zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje, a więc w niniejszej sprawie na stronie pozwanej. Jak wskazuje się w judykaturze przez "rzeczywisty wpływ" – o jakim mowa w cytowanym powyżej przepisie – należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych. Z tego też powodu okoliczność, iż konsument znał treść danego postanowienia i rozumiał je, nie przesądza o tym, że zostało ono indywidualnie uzgodnione. Za uzgodnione indywidualnie trzeba bowiem uznawać tylko takie klauzule umowne, na których treść istotnie mógł on w praktyce oddziaływać. Chodzi zatem o postanowienia rzeczywiście, a nie w sposób fingowany, negocjowane bądź o klauzule włączone do umowy wskutek propozycji zgłoszonej przez konsumenta. Trzeba więc badać, czy konsument miał realny wpływ na ewentualną zmianę klauzul proponowanych przez przedsiębiorcę i czy z możliwości tej zdawał sobie sprawę (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 sierpnia 2019r., I ACa 79/19, L.). Zatem, postanowieniem indywidualnie uzgodnionym w myśl przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c. nie jest postanowienie, którego treść konsument mógł negocjować, lecz takie postanowienie, które rzeczywiście powstało na skutek indywidualnego uzgodnienia (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 maja 2015r., VI ACa 995/14, L.). Ponadto, pamiętać należy, że wszelkie klauzule sporządzone z wyprzedzeniem będą klauzulami pozbawionymi cechy indywidualnego uzgodnienia i okoliczności tej nie niweczy fakt, że konsument mógł znać ich treść (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego Warszawa z dnia 15 maja 2012r., VI ACa 1276/11, L.). Powód – mimo iż to na nim w tym względzie spoczywał ciężar dowodu – nie przedstawił żadnych dowodów, które pozwalałyby na stwierdzenie, że postanowienia umowne dotyczące prowizji podlegały negocjacjom i co najważniejsze konsument miał realny wpływ na treść tego postanowienia umownego. Z doświadczenia Sądu wynikającego z rozpoznawania spraw, których przedmiotem były roszczenia wynikające z umów kredytu konsumenckiego zawieranych ze (...) wynika, że tego typu postanowienia dotyczące prowizji zawsze znajdują się w umowach zawieranych z konsumentami. Dalej, należy wskazać, że prowizja nie stanowiła świadczenia głównego, a jedynie świadczenie uboczne, stąd przedmiotowe postanowienia dotyczące prowizji mogły podlegać kontroli incydentalnej. Natomiast oceniając sporne postanowienie umowne pod kątem dobrych obyczajów i sprzeczności z interesami konsumenta należy wskazać, iż co do zasady pobieranie prowizji jest dozwolone, a sam ustawodawca przewiduje możliwość jej pobrania w wielu przepisach ustawy o kredycie konsumenckim (np. art. 5 pkt 6 lit. a, art. 13 ust. 1 pkt 10, art. 30 ust. 1 pkt 10). Jednak w niniejszym przypadku – zdaniem Sądu – nie sposób było uznać, że prowizja została ukształtowana w sposób uczciwy i sprawiedliwy. Należy bowiem zauważyć, że wysokość prowizji stanowiła niemal 20 % udostępnionej konsumentowi kwoty (17.124,59 zł). Mimo że koszty w rozpatrywanej sytuacji nie przekraczają progu ustawowego (przewidzianego w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim), to w ocenie Sądu są one całkowicie oderwane od kosztów ponoszonych przez (...) w związku z zawarciem umowy. Podkreślić należy, iż nie ma żadnych dowodów wskazujących, że kwestia przyznania pożyczkobiorcy tej konkretnej pożyczki była złożona, skomplikowana, pracochłonna, co ewentualnie uzasadniałoby taką korzyść majątkową po stronie pożyczkodawcy. Zresztą, powód nie zdołał wykazać, że prowizja miała jakikolwiek związek z kosztami ponoszonymi przez pożyczkodawcę w związku z zawarciem i realizacją tej konkretnej umowy. Co prawda odpierając zarzuty pozwanej powód wskazywał, że w związku z przedmiotową umową (...) poniósł koszty w postaci prowizji dla pośrednika zgodnie z umową pośrednictwa finansowego zawartą ze (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółką komandytowo – akcyjną z siedzibą w G. w kwocie 1.964,60 zł oraz opłaty za uzyskanie raportu BIK w kwocie 8,87 zł, niemniej na tę okoliczność nie przedstawiono żadnych dowodów. Nie wykazano zatem, aby wskazana wysokość kosztów była związana z faktycznie poniesionymi przez poprzednika prawnego powoda kosztami. W treści umowy co prawda wskazano, że umowa została zawarta z udziałem ww. pośrednika, lecz jednocześnie podano, że została zawarta w Oddziale (...) przy ul. (...) WP w G.. Należy mieć przy tym na względzie, że wskazany w umowie pośrednik kredytowy jest powiązany kapitałowo z pożyczkobiorcą. W sytuacji, gdy podpisanie umowy odbywa się w oddziale pożyczkodawcy, oznaczonym jego firmą i logiem, udział pośrednika nie może być oceniany inaczej aniżeli pretekst do obarczenia konsumentami dodatkowymi kosztami, stanowiącymi de facto wynagrodzenie pożyczkodawcy, tym bardziej, że nie ma dowodów, że takie koszty zostały rzeczywiście poniesione. W takim układzie nie ma bowiem żadnych racjonalnych powodów, aby przy zawarciu umowy pośredniczył inny podmiot. Nadto, należało mieć na względzie, że umowa została rozwiązana przedwcześnie na skutek śmierci pożyczkobiorcy, co również winno wpłynąć na wysokość kosztów. W niniejszym wypadku w ogóle nie wiadomo w jaki sposób została skalkulowana wysokość prowizji. Jednocześnie, w ocenie Sądu, konsument może ponosić koszty związane wyłącznie z kosztami poniesionymi przez pożyczkodawcę w wyniku udzielenia jemu i tylko jemu pożyczki, a nie innym konsumentom. Brak podstaw do obciążania konsumentów wprost całością ponoszonych przez pożyczkodawcę kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, nawet ich nie dotyczących. Zastrzeżenie przez ustawodawcę maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu nie oznacza, że powodowi przysługuje w każdym przypadku uprawnienie do naliczania kosztów maksymalnych i stosowania przy umowach wzorców umownych kształtujących wzajemne prawa i obowiązki stron w sposób niezgodny z zasadami współżycia społecznego. W tym przypadku prowizja ma stanowić dodatkowe źródło wynagrodzenia dla pożyczkodawcy, choć taką rolę spełniają odsetki. Zamieszczony w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim matematyczny wzór nie może stanowić podstawy i sposobu obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych przez dodawanie do kwot nieuzasadnionych kosztów i nie może korzystać z ochrony prawnej. Zważywszy na wysokość prowizji w stosunku do kapitału pożyczki, nie budzi wątpliwości, że postanowienia umowne przewidujące obowiązek poniesienia tego kosztu rażąco naruszają interesy konsumenta. Dlatego, wyliczając wysokość zobowiązania pozwanej należało pominąć kwotę prowizji.

Wysokość stanu zadłużenia na dzień otwarcia spadku – przy uwzględnieniu powyższych założeń – Sąd ustalił na podstawie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu bankowości, a także przedłożonych przez bank dokumentów. Jak wskazał biegły P. G. przy całkowitym pominięciu prowizji i zachowaniu pozostałych warunków umowy pozostały do spłaty kapitał pożyczki dzień śmierci pożyczkobiorcy wynosił 11.062,19 zł. Należało jednak mieć na względzie, że przy powyższych założeniach na dzień otwarcia spadku istniała nadpłata w spłacie rat kredytowych wynosząca 1.694,45 zł. Kwotę tę należało zaliczyć na poczet spłaty kapitału. W następstwie powyższego kapitał pożyczki uległ zmniejszeniu do kwoty 9.367,74 zł. Dalej, należało mieć na względzie, że już po dacie otwarcia spadku na rachunek dedykowany spłacie pożyczki dokonano wpłat w łącznej kwocie 697,55 zł, które również powinny zostać zarachowane na poczet kapitału. Wysokość wpłat wynika z oświadczenia powoda zawartego w piśmie z dnia 6 sierpnia 2024 roku. Zatem, po uwzględnieniu wszystkich wymienionych powyżej kwot, wysokość kapitału kredytu, do której zapłaty pozwana jest zobowiązana, wynosi 8.670,19 zł.

Na uwzględnienie nie zasługiwało natomiast roszczenie o zapłatę skapitalizowanych odsetek od zadłużenia przeterminowanego. Wysokość powyższej kwoty została obliczona przez powoda na podstawie zapisów umowy pożyczki, w szczególności pkt 20. Zważyć jednak należy, iż pozwana nie była stroną umowy pożyczki zawartej z poprzednikiem prawnym powoda, a zatem – jako spadkobiercy pożyczkobiorcy – nie wiążą jej obowiązki określone w umowie, w tym obowiązki w zakresie zapłaty odsetek karnych. Potwierdza to cytowane powyżej orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 stycznia 2020r., I ACa 921/18. Pozwana dziedziczy jedynie dług zaciągnięty przez spadkodawcę, sama zaś umowa kredytowa między (...) a kredytobiorcą z chwilą śmierci tego ostatniego wygasa. Rodzaj czynności prawnej dokonanej przez spadkodawcę z (...) (umowa kredytu konsumenckiego), charakter spornej umowy i okoliczności jej zawarcia, w szczególności warunki, na jakich udzielono kredytobiorcy pożyczki są bowiem ściśle związane z jego osobą. Warunki, na jakich udzielono kredytu spadkodawcy zostały wynegocjowane przez niego i uwzględniały wyłącznie jego możliwości płatnicze i jego zdolność kredytową. Zatem mimo, że pozwana jest spadkobierczynią po zmarłym kredytobiorcy - nie oznacza to, że stała się stroną spornej umowy kredytowej. Stroną umowy był jej mąż (spadkodawca) a po jego śmierci w stosunku do umowy nie nastąpiła zmiana dłużnika. Pozwana zatem nie ponosi odpowiedzialności ex contractu i wobec niej nie obowiązują wszystkie postanowienia tej umowy, w tym określające wysokość ustalonych w umowie odsetek. Wskutek dziedziczenia ustawowego pozwana nie stała się stroną stosunku pożyczki, lecz jedynie odpowiada za dług odziedziczony po spadkodawcy, który stał się wymagalny w dniu otwarcia spadku. Ponadto, takie ukształtowanie praw i obowiązków konsumenta – a zwłaszcza osób, które w ogół jego praw i obowiązków wskutek spadkobrania wstępują, a nie stają się stroną umowy łączącej zmarłego z powodem – z całą pewnością pozostaje sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy tych podmiotów (art. 385 ¹ § 1 k.c.). Niedopuszczalne jest bowiem powiązanie ze śmiercią strony umowy podstawy do naliczania odsetek od zadłużenia o charakterze przeterminowanym - przewidzianych na okoliczność nienależytego wywiązywania się z postanowień umowy - a następnie obciążenie tymi odsetkami, po praktycznie dowolnym okresie ich naliczania, spadkobierców zmarłego. Na marginesie wskazać należy, iż działania powoda i jego poprzednika prawnego w zakresie dotyczącym naliczana odsetek "przeterminowanych" pozostają także w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Sprzecznym bowiem z elementarną zasadą uczciwości pozostaje obciążanie kogokolwiek ujemnymi konsekwencjami, zastrzeżonymi na wypadek zdarzenia (w tym przypadku zdarzenie w postaci śmierci pożyczkobiorcy), którego pozwany ani nie wywołał, ani nie miał na nie żadnego wpływu, ani też nie mógł mu zapobiec. Nie sposób zatem podzielić stanowiska strony powodowej co do zasadności naliczania odsetek od zadłużenia przeterminowanego. Odsetki, jakimi powód obciążył spadkobierczynię, nie stanowią także skutku jej własnego zaniechania (opóźnienia). Odsetki były bowiem bezzasadnie naliczane już od śmierci pożyczkobiorcy. Tymczasem, powód mógł domagać się odsetek i to tylko w wysokości ustawowej (wobec braku związania spadkobiercy umową) dopiero od dnia następnego po upływie wyznaczonego pozwanej terminu do zapłaty, zgodnie z art. 455 k.c. Wezwanie do zapłaty zostało skierowane do pozwanej dopiero w dniu 4 grudnia 2023 roku. W piśmie tym wyznaczono jej siedmiodniowy termin do zapłaty zadłużenia. Nie wykazano, kiedy wezwanie zostało doręczone pozwanej, niemniej niebawem po wezwaniu powód złożył pozew w niniejszej sprawie. Zatem powód mógł domagać się odsetek za opóźnienie i to w wysokości ustawowej (wobec braku związania stron umową pożyczki) od dnia wymagalności określonego na dzień wniesienia pozwu, tj. na dzień 15 grudnia 2023 roku.

Uwzględnieniu powództwa w powyżej wskazanym kształcie nie przeszkodziły pozostałe podnoszone przez pozwaną zarzuty. Po pierwsze, pozwana zarzuciła, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu. Zważyć należy, iż zgodnie z treścią art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Bez wątpienia roszczenie dochodzone przez powoda w niniejszej sprawie ma związek z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Powód jako fundusz sekurytyzacyjny zajmuje się inwestowaniem w wierzytelności i inne aktywa, a następnie sprzedaje je na rynku kapitałowym poprzez emisję certyfikatów inwestycyjnych. W ramach swojej działalności powód nabywa wierzytelności m.in. od spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych, jak w niniejszym przypadku. Nie ulega także wątpliwości, że również poprzednik prawny powoda zawarł umowę kredytową w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Stąd też zastosowanie znajdzie trzyletni termin przedawnienia. Zgodnie z art. 120 § 1 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Zważyć należy, iż w cytowanym już kilkakrotnie powyżej orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 stycznia 2020 r., I ACa 921/18 wskazano, że termin wymagalności roszczenia powoda wobec pozwanej nie wynika ani z umowy, ani z właściwości zobowiązania, zatem świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu pozwanej do zapłaty należności (art. 455 k.c.). Najwcześniejszym terminem, gdy powód mógł wezwać pozwaną do zapłaty był dzień wydania postanowienia o stwierdzeniu spadku, tj. dzień 12 stycznia 2022 roku. Mając powyższe na względzie roszczenie bez wątpienia nie jest przedawnione. Nadto, nawet gdyby przyjąć datę wymagalności na dzień śmierci spadkodawcy, tj. na dzień 12 maja 2020 roku, to zgodnie z zasadą określoną w art. 118 zdanie drugie k.c., bieg terminu przedawnienia zakończyłby się z dniem 31 grudnia 2023 roku. Jednak przed upływem tego terminu, w dniu 15 grudnia 2023 roku powód wniósł pozew, co zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. przerwało bieg przedawnienia. Z tych względów zarzut pozwanej należało uznać za nieuzasadniony. Po drugie, pozwana zarzuciła brak wymagalności roszczenia. W tym względzie również nie sposób podzielić stanowiska pozwanej. Zgodnie z przepisami ustawy oraz postanowieniami Statutu Kasy roszczenie o spłatę kapitału stało się wymagalne z dniem śmierci pożyczkobiorcy, co wyjaśniono powyżej. Nadto, przed wytoczeniem powództwa pozwana była wzywana do zapłaty. Po trzecie, pozwana zarzuciła powodowi, że ten nie wykazał, że kwota pożyczki została przekazana spadkodawcy. Zważyć jednak należy, iż do akt sprawy powód dołączył zestawienie operacji na rachunku IKS należącym do pożyczkobiorcy. Z tego dokumentu jednoznacznie wynika, że poprzednik prawny powoda dokonał przelewu na ten rachunek kwoty 22.000 zł, z której następnie potrącił prowizję, składkę ubezpieczeniową i inne wskazane w umowie koszty. Z zeznań pozwanej wynika, że jej zmarły mąż w sposób wyłączny dysponował tym rachunkiem. Po czwarte, pozwana zakwestionowała skuteczność cesji. Odnosząc się do tego zarzutu należy wskazać, że powód w toku niniejszego postępowania zdołał udowodnić, że nabył wierzytelność wynikającą z umowy nr (...) na podstawie ważnej umowy zawartej ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. w G., przedkładając uwierzytelniony przez fachowego pełnomocnika wyciąg z umowy przelewu wierzytelności zawartej w dniu 30 września 2020 roku wraz z wyciągiem z załącznika w postaci listy wierzytelności, a także sporządzone przez notariusza poświadczenie podpisów złożonych na umowie. Zważyć przy tym należy, iż ani żadne postanowienie umowne ani też żaden przepis umowy nie sprzeciwiają się cesji wierzytelności wynikającej z umowy kredytu konsumenckiego. Nie jest to również sprzeczne z właściwością stosunku prawnego kredytu konsumenckiego. Po piąte, pozwana wskazała na brak swojej odpowiedzialności za długi spadkowe z uwagi na brak czynnej masy spadkowej, wskazując, że spadek nabyła z dobrodziejstwem inwentarza, a w skład spadku nie wchodzą żadne składniki majątkowe, gdyż spadkodawca pozostawił jedynie długi. Zważyć należy, iż sam fakt nabycia przez spadkobiercę spadku z dobrodziejstwem inwentarza oraz brak majątku spadkowego nie uzasadniają oddalenia powództwa. Jak wskazuje się w orzecznictwie ograniczenie zakresu odpowiedzialności dłużnika za dług spadkowy do wartości stanu czynnego spadku, nie daje podstawy do oddalenia powództwa wytoczonego przez wierzyciela spadkodawcy na tej podstawie, że zmarły nie pozostawił spadku. Ustalenie, czy istnieje spadek (majątek) pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności, należy do postępowania egzekucyjnego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7 marca 2013 r., V ACa 1007/12, L.).

Mając zatem na względzie wszystkie przytoczone powyżej okoliczności, na podstawie art. 922 § 1 k.c. w zw. z art. 509 k.c. Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda 8.670,19 zł. Jednocześnie, na mocy art. 481 k.c. od powyższej kwoty zasądzono odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 15 grudnia 2023 roku do dnia wyrokowania, tj. do dnia 15 maja 2025 roku. Z uwagi na rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty jako datę końcową naliczania odsetek przyjęto dzień wydania wyroku. Sąd orzekający miał na względzie pogląd prawny mający charakter zasady prawnej wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 września 1970 roku w sprawie III PZP 11/70 (OSNC 1971, nr 4, poz. 61), że rozkładając z mocy art. 320 k.p.c. zasądzone świadczenia pieniężne na raty, Sąd nie może – na podstawie tego przepisu – odmówić przyznania wierzycielowi żądanych odsetek za okres do dnia wydania wyroku zasądzającego świadczenie; rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty ma jednak ten skutek, że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat.

Na podstawie art. 320 k.p.c. zasądzoną na rzecz powoda należność Sąd rozłożył na 30 rat miesięcznych: pierwsze 29 rat w kwotach po 300 zł, ostatnia – 30. rata w kwocie 270,19 zł, zaś kwotę zasądzonych odsetek ustawowych rozłożył na 5 rat miesięcznych – pierwsze 4 raty w wysokości 300 zł, ostatnia rata w wysokości 183,31 płatnych do 15 - stego dnia każdego miesiąca, począwszy od miesiąca następującego po uprawomocnieniu się wyroku. Zgodnie z powołanym przepisem w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia - wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia. Jak wskazuje się w judykaturze uprawnienie przewidziane w art. 320 k.p.c. przysługuje sądowi w szczególnie uzasadnionych wypadkach, a więc w sytuacjach, w których ze względu na stan majątkowy, rodzinny czy zdrowotny spełnienie zasądzonego świadczenia byłoby dla pozwanego niemożliwe do wykonania lub w każdym razie bardzo utrudnione i narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody. Rozłożenie świadczenia na raty ma w szczególności na celu uchronienia pozwanego od postępowania egzekucyjnego poprzez umożliwienie mu wykonania wyroku w sposób dobrowolny (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 października 2019r., I ACa 459/19, L.). Podkreślić należy, iż ocena dotycząca zastosowania art. 320 k.p.c. nie może być oderwana od realnych możliwości wypełnienia zobowiązania przez dłużnika w zmodyfikowanym zakresie, a tym samym od potrzeby ochrony usprawiedliwionego interesu wierzyciela. Wierzyciel winien mieć pewność, że świadczenie, jakkolwiek odsunięte w czasie, zostanie spełnione w przewidzianym terminie (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 czerwca 2020r., I ACa 845/19, L.). Stąd też obowiązkiem sądu jest - w ramach uwzględnienia słusznego interesu wierzyciela - zbadanie, czy faktycznie dłużnik, mając na uwadze jego uwarunkowania majątkowe i życiowe, będzie w stanie regulować deklarowane raty zadłużenia w proponowanej wysokości i częstotliwości (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 listopada 2020r., I ACa 364/20, L.). Powinność wykazania okoliczności przemawiających za zastosowaniem przepisu art. 320 k.p.c. spoczywa na osobie obowiązanej. Stąd zachodzi konieczność wykazania przez dłużnika, że realnie będzie dysponować środkami, które mimo trudności o których była mowa wyżej, umożliwią wykonanie zmodyfikowanego obowiązku w sposób odczuwalny ekonomicznie przez wierzyciela. W przeciwnym razie, jeżeli okoliczności sprawy nie wskazują na istnienie po stronie dłużnika woli dobrowolnej spłaty zadłużenia, a jedynie na chęć odłożenia w czasie konieczności wykonania zobowiązania, omawiana norma prawna nie będzie miała zastosowania. Podobna sytuacja zaistnieje w razie braku po stronie pozwanej jakiejkolwiek aktywności w ratalnej spłacie zadłużenia (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 marca 2019 roku, I ACa 812/18, L.).

Badając szczegółowo sytuację finansową, rodzinną i zdrowotną pozwanej, a także jej możliwości spłaty należności Sąd uznał, że pozwana nie jest aktualnie w stanie jednorazowo spłacić całej zasądzonej należności. Jak bowiem wynika z jej niekwestionowanych zeznań aktualnie posiada dochód w kwocie około 2.600 zł, a po uwzględnieniu ponoszonych przez nią wydatków do dyspozycji pozostaje jej jedynie kwota 500 zł. Pozwana nie ma żadnych oszczędności ani też majątku, który mogłaby spieniężyć. W ocenie Sądu – zważywszy na sytuację finansową – pozwana jest w stanie spłacić zobowiązanie w ratach w ww. wysokości. Za rozłożeniem świadczenia na raty przemawia także fakt, iż powstanie zadłużenia nie było wynikiem nagannej postawy pozwanej, która zaciągnęła zobowiązanie, a następnie zaprzestała jego spłaty, lecz zdarzenia losowego, całkowicie od niej niezależnego, tj. śmierci męża i nabycia spadku po nim. Jednocześnie należy mieć na względzie, że pozwana ma stały dochód, nie są przeciwko niej prowadzone żadne postępowania egzekucyjne, co daje dostateczną rękojmię spłaty zasądzonego świadczenia w ratach. Nadto, zdaniem Sądu, we wskazanych powyżej okolicznościach, skorzystanie z możliwości przewidzianej w art. 320 k.p.c. nie spowodowuje szkody dla powoda, gdyż uzyska spłatę całości zobowiązania w ciągu ponad dwóch lat. Jest to na tyle krótki okres, iż realna wartość tego świadczenia nie powinna ulec istotnej zmianie. Sąd miał przy tym na względzie, że konieczność jednorazowej spłaty całej należności mogłaby spowodować szkodę po stronie pozwanej, albowiem z jednej strony zostałaby ona obciążona dodatkowo kosztami egzekucji, a z drugiej w dalszym ciągu naliczane byłyby odsetki od całości zadłużenia, co zwiększałoby tylko rozmiar długu. W takiej sytuacji dokonywane przez pozwaną wpłaty zaliczane byłyby na poczet rosnącego zadłużenia z tytułu odsetek, a dopiero w dalszej kolejności na poczet kapitału należności głównej.

W pozostałym zakresie z przyczyn szczegółowo omówionych powyżej, na mocy art. 922 § 1 k.c. w zw. z art. 509 k.c. a contrario powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na mocy art. 100 k.p.c. i rozliczył je stosunkowo, uznając, że powód wygrał spór w 40 %, a pozwana w 60 %. Na koszty poniesione przez powoda składały się: opłata sądowa od pozwu (1.004 zł), opłata za czynności zawodowego pełnomocnika będącego adwokatem w stawce minimalnej stosownie do § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (3.600 zł), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł) – łącznie zatem kwota 4.621 zł, z czego należy mu się zwrot od przeciwnika kwota 1.848,40 zł (4.621 zł x 40 %). Z kolei pozwana poniosła w postaci kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 3.617 zł, z czego należy jej się zwrot kwoty 2.170,20. Po wzajemnym skompensowaniu kosztów należało zasądzić od powoda na rzecz pozwanej kwotę 320 zł.

Na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 3, art. 8 ust. 1 i art. 83 i 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd orzekł o nieopłaconych kosztach sądowych tj. kosztach wynagrodzenia biegłego w kwocie 1.990,86 zł, nakazując ściągnąć je od powoda w takim stosunku, w jakim przegrał niniejszy spór tj. w kwocie 1.194,51 zł (1.996,86 zł x 60 %). Poza tym Sąd odstąpił od obciążania powódki kosztami opinii, mając na względzie sytuację finansową i życiową pozwanej, jak również fakt, że dowód z opinii został przez Sąd dopuszczony z urzędu.