Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 grudnia 2021 roku

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: Sędzia Sławomir Splitt

po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2021 roku w Gdyni na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. B.

przeciwko E. O. (1) i Z. B.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

I. uzgadnia treść księgi wieczystej (...) prowadzonej dla nieruchomości – stanowiącej odrębną własność lokalu o numerze (...) położonego w budynku nr (...) przy ulicy (...) w G. w ten sposób, iż nakazuje, aby w dziale II tej księgi, we wpisie dotyczącym udziału we współwłasności w wysokości 63/100 udziału wpisać zamiast E. M. J. B., syna J. i S.;

II. uzgadnia treść księgi wieczystej (...) prowadzonej dla nieruchomości położonej w G., stanowiącej działki gruntu nr (...) o łącznym obszarze 0,7148 ha,

w ten sposób, iż nakazuje, aby w dziale II tej księgi, we wpisie dotyczącym udziału we współwłasności w wysokości (...) udziału wpisać zamiast E. M. J. B., syna J. i S.;

III. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV. zasądza od pozwanej E. O. (1) na rzecz powoda M. B. kwotę 1.315,70 złotych (jeden tysiąc trzysta piętnaście złotych siedemdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

V. odstępuje od obciążania pozwanej Z. B. kosztami procesu należnymi od pozwanej powodowi M. B.;

VI. nakazuje ściągnąć od powoda M. B. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 1.350,00 złotych (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt złotych) tytułem wyłożonych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa wydatków związanych z wynagrodzeniem kuratora małoletniej pozwanej Z. B.;

VII. nakazuje ściągnąć od pozwanej E. O. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 1.350,00 złotych (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt złotych) tytułem wyłożonych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa wydatków związanych z wynagrodzeniem kuratora małoletniej pozwanej Z. B..

Sygnatura akt I C 272/20

UZASADNIENIE

Powód M. B. wniósł pozew przeciwko E. O. (1) i Z. B. o uzgodnienie treści ksiąg wieczystych nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie z działu II pozwanych jako współwłaścicielek i wpisanie w ich miejsce powoda jako właściciela ww. nieruchomości.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż pozostawał z pozwaną E. O. (1) w nieformalnym związku, z którego pochodzi córka Z. B..

Rodzice małoletniej ustalili, że ojciec będzie łożył na utrzymanie małoletniej kwotę 2.000 złotych miesięcznie, a nadto zobowiązał się wypłacić z góry alimenty do 26. roku życia w łącznej kwocie 600.000 zł, zaś E. O. (1) pokwitowała odbiór ww. należności.

W tym samym dniu powód sprzedał E. O. (1) udział wynoszący 63/100 części w prawie własności nieruchomości objętej KW nr (...) o wartości 606.000 złotych, a E. O. (1) rozdysponowała otrzymaną kwotą 600.000 złotych tytułem alimentów na pokrycie wierzytelności o zapłatę ceny.

Tym samym aktem notarialnym dokonano darowizny pozostałego udziału w wysokości 37/100 na rzecz małoletniej pozwanej.

Rodzice małoletniej nie wystąpili do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na zawarcie w imieniu małoletniej umowy darowizny.

W ocenie powoda powyższa czynność prawna była czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu, a z nabyciem udziału we współwłasności po stronie małoletniej powstały liczne obowiązki związane m.in. z koniecznością partycypowania w kosztach utrzymania nieruchomości wspólnej czy utrzymaniem swojego lokalu. Ponadto, udział w nieruchomości wspólnej nr (...) jest obciążony licznymi ograniczonymi prawami rzeczowymi.

Powód zwrócił przy tym uwagę, że ww. nieruchomość nie służy do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych małoletniej.

Z uwagi na obciążenie obdarowanej licznymi zobowiązaniami względem osób trzecich zachodzi wyjątek od zasady prawnej wyrażonej w uchwale SN z dnia 30 kwietnia 1977r., III CZP 73/76 i w tych okolicznościach zawarcie umowy bez zezwolenia sądu opiekuńczego – zgodnie z art. 101 kro – skutkuje nieważnością ww. czynności prawnych.

Z kolei, umowa i oświadczenie o poddaniu się egzekucji z dnia 9 października 2017 r. są objęte sankcją nieważności jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i zmierzające do obejścia prawa.

Sprzedaż nieruchomości na rzecz E. O. (1) i darowizna na rzecz małoletniej były czynnościami, które zostały dokonane w celu zwolnienia się powoda z obowiązku alimentacyjnego, a zamiarem stron było obejście prawa.

W ocenie powoda udając się do notariusza strony chciały dokonać przysporzenia na rzecz małoletniej tylko w połączeniu z zawarciem porozumienia, które sprawi, że ojciec małoletniej nie będzie musiał spełniać świadczenia alimentacyjnego.

Innymi słowy powód chciał się zwolnić z obowiązku alimentacyjnego w zamian za pokwitowanie odbioru alimentów i tym samym zgodził się na zawarcie fikcyjnej umowy sprzedaży z E. O. (1). Fizycznie nie została zapłacona kwota alimentów. Zamiast tego powód fikcyjnie sprzedał pozwanej udział w nieruchomości lokalowej i strony fikcyjnie pokwitowały odbiór wynagrodzenia za sprzedany udział, nie doszło bowiem do przekazania żadnych środków. Gdyby uznać, że pozwana dysponowała kwotą otrzymaną z tytułu alimentów, to zapłaciła za udział środkami małoletniej, co również stanowi czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu.

Zdaniem powoda umowa sprzedaży udziału w wysokości 63/100 ma charakter pozorny (zamiar stron został przykryty pozorną czynnością) i zmierzała do obejścia prawa (zwolnienie z obowiązku alimentacyjnego) i jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (ojciec chciał obdarować dziecko, a faktycznie sprzedał udział matce), co skutkuje jej nieważnością.

(pozew k. 3-12)

Pozwana E. O. (1) wniosła o oddalenie powództwa. Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie zaprzeczyła temu, aby zawarta umowa była umową pozorną, wskazując, iż powód domagał się od pozwanej poprzez zawezwanie do próby ugodowej zapłaty ceny za nieruchomość.

W ocenie pozwanej obie umowy zabezpieczają interes dziecka, albowiem małoletniej przysługuje prawo pierwokupu w zakresie udziału pozwanej, a ponadto przedmiotowa nieruchomość służy pozwanym do zamieszkiwania, a tym samym do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych.

Według pozwanej faktyczną przyczyną zawarcia umów były problemy powoda z urzędem skarbowym wynikające z pewnych nieścisłości podatkowych w związku z dotacją unijną i tego, że powód obawiał się postępowania karno – skarbowego, a także wola zabezpieczenia pozwanych na wypadek tymczasowego aresztowania powoda.

Jak wskazano prawo do korzystania z przedmiotowej nieruchomości zaspokaja wszelkie potrzeby dziecka i brak jest argumentów przemawiających za tym, że małoletnia nie odniosła korzyści z tego, że pozwana kupiła nieruchomość.

Pozwana wskazała, iż koszty utrzymania mieszkania są regulowane na bieżąco, tak jak koszty utrzymania dziecka na wysokim poziomie. Powód w chwili zawierania umowy sprzedaży i darowizny wiedział o tym, ze jest do tego wymagana zgoda sądu rodzinnego, albowiem korzysta z profesjonalnych usług prawniczych co najmniej od 15 lat.

(odpowiedź na pozew pozwanej E. O. (1), k. 101- 104)

Kurator małoletniej pozwanej Z. B. wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zdaniem kuratora nie przekracza ram zwykłego zarządu przyjęcie przez małoletniego darowizny nieruchomości w stanie wolnym od zobowiązań wobec darczyńcy lub osób trzecich. Tym samym nie było konieczne występowanie do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na dokonanie darowizny, na podstawie której małoletnia otrzymała wolny od obciążeń udział w nieruchomości o wartości co najmniej 350.000,00 złotych. Korzystanie z miejsc postojowych przynależnych do nieruchomości nie stanowi dodatkowego obciążenia, ale atut nieruchomości, albowiem pozwala na ich wynajęcie. Dodatkowo nieruchomość przedstawia realną wartość i zabezpieczenie małoletniej. Skoro jednocześnie powód deklaruje wolę dokonania darowizny tego samego udziału po zakończeniu niniejszego procesu to pozostaje w sprzeczności z deklarowaną wcześniej argumentacją przemawiającą za zagrożeniem interesu majątkowego dziecka. Ponadto, kurator pozwanej wniósł o oddalenie powództwa w pozostałej części, albowiem z dokumentów przedstawionych przez powoda nie wynika, by pozwana E. O. nie posiadała własnych środków na zakup udziału w nieruchomości. Kurator pozwanej wskazał na dopuszczalność zawarcia umowy ustalającej alimenty przed notariuszem.

(odpowiedź na pozew kuratora pozwanej Z. B., k. 128- 132)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 9 października 2017 roku M. B. i E. O. (1) zawarli umowę ugody w formie aktu notarialnego (rep. A 4145/2017 notariusz D. E.), na podstawie której uregulowali roszczenia wynikające z obowiązku alimentacyjnego M. B. względem ich wspólnej córki Z. B. w ten sposób, że ustalili, iż wysokość należności powoda z tytułu świadczeń alimentacyjnych na rzecz córki Z. B. wynosić będzie 2.000,00 złotych miesięcznie, a należności te będą płatne od października 2017 roku do chwili ukończenia przez małoletnią 26 roku życia, chyba że małoletnia wcześniej ukończy edukację i będzie w stanie utrzymać się samodzielnie. Zgodnie z ugodą świadczenia miały być płatne do dziesiątego dnia każdego miesiąca. Co do obowiązku zapłaty świadczeń alimentacyjnych M. B. poddał się egzekucji wprost z aktu notarialnego.

(dowód: ugoda i oświadczenie o poddaniu się egzekucji, k. 18-19)

W tym samym dniu E. O. (1) pokwitowała odbiór od powoda M. B. kwoty 606.000,00 złotych na poczet świadczeń alimentacyjnych na rzecz małoletniej córki Z. B., ustalonych ww. aktem notarialnym.

(dowód: pokwitowanie, k. 20)

Nadto, w dniu 9 października 2017 roku M. B. i E. O. (1) zawarli przed notariusz D. E. umowę sprzedaży i umowę darowizny (rep. A 4138/2017), na podstawie której powód sprzedał E. O. (1):

- udział wynoszący 63/100 części w prawie własności lokalu mieszkalnego nr (...) o powierzchni 140,70 m ² położonego w G. przy ulicy (...) wraz z przynależnym do niego udziałem we współwłasności nieruchomości wspólnej objętej KW nr (...);

- udział wynoszący 63/18.700 części w prawie własności nieruchomości objętej księgą wieczystą (...),

za łączną cenę 600.000,00 złotych, a E. O. (1) wskazała w treści aktu, że cała cena zostanie zapłacona do dnia 31 października 2017 roku.

Ponadto, na podstawie tej samej umowy M. B. darował małoletniej córce Z. B.:

- udział wynoszący 37/100 części w prawie własności lokalu mieszkalnego nr (...) o powierzchni 140,70 m ² położonego w G. przy ulicy (...) wraz z przynależnym do niego udziałem we współwłasności nieruchomości wspólnej objętej KW nr (...),

- udział wynoszący 37/18.700 części w prawie własności nieruchomości objętej księgą wieczystą (...).

Jednocześnie, M. B. przeniósł na E. O. (1) i Z. B. w udziałach odpowiednio 63/100 i 37/100 przysługujące mu prawa do wyłącznego korzystania z boksu na jednoślady nr B2 oraz miejsc postojowych numer 13 i 14 położonych w hali garażowej oraz z tarasu o powierzchni 23,65 m ².

W tym samym akcie E. O. (1) ustanowiła na rzecz Z. B. prawo pierwokupu nabytego udziału 63/100 w prawie własności lokalu mieszkalnego nr (...).

(dowód: umowa sprzedaży i darowizny, k. 21- 27)

W dacie zawarcia umowy nieruchomości będące przedmiotem sprzedaży i darowizny nie były obciążone hipotekami ani też nie były zajęte w drodze egzekucji.

(dowód: wydruki z ksiąg wieczystych k. 29-57)

Oświadczeniem z dnia 9 października 2017 roku M. B. pokwitował odbiór od E. O. (1) kwoty 600,000,00 złotych stanowiącej cenę sprzedaży udziału w wysokości 63/100 części w prawie własności nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) oraz udziału w wysokości 63/18.700 części w prawie własności nieruchomości objętej księgą wieczystą (...), objętych wskazaną powyżej umową.

(dowód: oświadczenie, k. 28)

Autorem treści ww. umów, a także pomysłodawcą rozbicia transakcji na dwie czynności prawne był powód.

(dowód: przesłuchanie powoda M. B. płyta CD k. 164 i 186, przesłuchanie pozwanej E. O. (1) płyta CD k. 164 i 186)

W dacie dokonania ww. czynności prawnych powód i pozwana E. O. (1) pozostawali w nieformalnym związku, mieszkali razem w lokalu mieszkalnym nr (...) położonym w G. przy ulicy (...), prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, wspólnie łożyli na utrzymanie rodziny. Żadne z nich nie nosiło się wówczas z decyzją o rozstaniu.

(dowód: przesłuchanie powoda M. B. płyta CD k. 164 i 186, przesłuchanie pozwanej E. O. (1) płyta CD k. 164 i 186)

W październiku 2017r. pozwana E. O. (1) przebywała na urlopie macierzyńskim, wcześniej była zatrudniona jako dyrektor handlowy. Pozwana była właścicielką mieszkania przy ul. (...) w G.. W dacie zawarcia ww. umów pozwana nie dysponowała kwotą 600.000 zł w gotówce.

(dowód: przesłuchanie pozwanej E. O. (1) płyta CD k. 164 i 186)

Z kolei powód w dacie dokonania ww. czynności prawnych – był członkiem zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a także prowadził jednoosobową działalność gospodarczą jako osoba fizyczna.

(dowód: przesłuchanie powoda M. B. płyta CD k. 164 i 186)

Wiosną 2017 r. w firmie powoda została przeprowadzona kontrola skarbowa, w wyniku której została zakwestionowana faktura VAT. Aktualnie toczy się postępowanie w tej sprawie.

(dowód: przesłuchanie powoda M. B. płyta CD k. 164 i 186, przesłuchanie pozwanej E. O. (1) płyta CD k. 164 i 186)

Z. B. jest córką M. B. i E. O. (1) urodzoną w dniu (...).

(dowód: odpis skrócony aktu urodzenia, k. 17)

Pomimo zawarcia powyższych umów, powód do momentu rozstania z E. O. (1) nadal łożył na utrzymanie córki.

(dowód: przesłuchanie powoda M. B. płyta CD k. 164 i 186, przesłuchanie pozwanej E. O. (1) płyta CD k. 164 i 186)

Od chwili zawarcia umów, pozwana ponosi koszty utrzymania ww. mieszkania. Od tego czasu pozwana nie domagała się od powoda zapłaty alimentów na utrzymanie córki.

(dowód: przesłuchanie pozwanej E. O. (1) płyta CD k. 164 i 186)

W styczniu 2018 r. strony zakończyły związek. W kwietniu 2018r. powód wyprowadził się z mieszkania.

(dowód: przesłuchanie powoda M. B. płyta CD k. 164 i 186, przesłuchanie pozwanej E. O. (1) płyta CD k. 164 i 186)

W dniu 30 października 2019r. M. B. wniósł do Sądu Rejonowego w Gdyni wniosek o zawezwanie E. O. (1) do próby ugodowej w sprawie o zapłatę kwoty 600.000,00 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do dnia 2 listopada 2017 roku do dnia zapłaty. W uzasadnieniu tego wniosku powód stwierdził, iż zawezwanie wywodzi z zawartej w dniu 9 października 2017 roku umowy sprzedaży, wskazując, że nigdy nie otrzymał od przeciwniczki należności wskazanych w umowie, pomimo złożonego oświadczenia w tym samym dniu przed notariuszem. Do zawarcia ugody nie doszło.

(dowód: wniosek o zawezwanie do próby ugodowej k. 3-4 akt sprawy Sądu Rejonowego w Gdyni o sygnaturze I Co 637/19, protokół k. 33 tamże)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, a także dowodu z przesłuchania stron.

Oceniając zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej dokumentów przedłożonych przez strony niniejszego postępowania. Podkreślić bowiem należy, iż dokumenty w postaci umów ugody, sprzedaży i darowizny sporządzanych w formie aktów notarialnych mają charakter dokumentów urzędowych i w związku z tym korzystają one z domniemania autentyczności i zgodności z prawdą wyrażonych w nich oświadczeń, których w toku niniejszego postępowania żadna ze stron nie wzruszyła w trybie art. 252 kpc. W świetle powyższego nie ulegało wątpliwości, że strony dokonały czynności prawnych, wyrażonych w ww. aktach notarialnych, natomiast odrębną kwestią pozostawała ocena prawna ważności czynności prawnych.

W przypadku zaś pozostałych dokumentów mających charakter dokumentów prywatnych, żadna ze stron nie kwestionowała autentyczności tych dokumentów ani nie zaprzeczyła, iż osoby podpisane pod tymi dokumentami nie złożyły oświadczeń w nich zawartych. W świetle zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego należało jednak uznać, że – wbrew treści oświadczeń – pomiędzy powodem a pozwaną nie doszło do przekazania żadnej gotówki.

Jeśli natomiast chodzi o ocenę osobowego materiału dowodowego, to częściowo za wiarygodne należało uznać zeznania powoda M. B..

Zwrócić bowiem należy uwagę, że powód przyznał, że był autorem treści umów zawartych w dniu 9 października 2017r., pomysłodawcą rozbicia transakcji na dwie odrębne czynności prawne, co korelowało z treścią zeznań pozwanej. Brak było również podstaw do kwestionowania zeznań powoda odnośnie relacji stron przed i po zawarciu umowy, a także kwestii ponoszenia kosztów utrzymania mieszkania będącego przedmiotem spornej umowy, a także łożenia na utrzymanie małoletniej córki stron.

W tym zakresie zeznania powoda były zbieżne z zeznaniami E. O. (1). Natomiast, Sąd nie dał wiary powodowi co do tego, że przyczyną zawarcia umowy była wola zabezpieczenia alimentacyjnego Z. B..

W ocenie Sądu nie istniała ku temu żadna podstawa. W sytuacji, gdy powód i pozwane tworzyli zgodną wspólnotę rodzinną i zamierzali nadal trwać w tej wspólnocie, nie było obiektywnej potrzeby zawierania umowy, na podstawie której powód zobowiązywał się do płacenia określonej wysokości alimentów.

Tym bardziej nie istniała żadna podstawa, aby alimenty te wypłacał pozwanej w formie skapitalizowanej.

Odnośnie przyczyn zawarcia przedmiotowych umów Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanej E. O. (1), która wskazała na wolę powoda zabezpieczenia posiadanego majątku nieruchomego na wypadek ewentualnego postępowania egzekucyjnego. Okolicznością bezsporną pomiędzy stronami niniejszego postępowania było, że kontrola skarbowa przeprowadzona w firmie powoda wiosną 2017 roku ujawniła nieprawidłowości w zakresie odprowadzania podatku od towarów i usług, co w konsekwencji mogło doprowadzić do wszczęcia egzekucji przeciwko powodowi.

Podstawę prawną powództwa stanowił art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2204) w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

Przechodząc do kwestii merytorycznych, należy wskazać, że w niniejszej sprawie powód swoje powództwo odnośnie udziałów w prawie współwłasności nieruchomości objętych księgami wieczystymi nr (...) opierał na zarzucie nieważności umowy sprzedaży. Zdaniem powoda umowa sprzedaży ma charakter pozorny (zamiar stron został przykryty pozorną czynnością), zmierzała do obejścia prawa (zwolnienie z obowiązku alimentacyjnego), a także jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (ojciec chciał obdarować dziecko, a faktycznie sprzedał udział jej matce).

Odnosząc się do zarzutów powoda należało w pierwszej kolejności ustalić przyczyny i cel zawarcia kwestionowanej umowy sprzedaży, a także pozostającej z nią w związku ugody alimentacyjnej.

Jak wskazano powyżej, przy ocenie dowodów, całkowicie niewiarygodna pozostaje wersja przedstawiona przez M. B., że powodem dokonania tej czynności prawnej była wola zabezpieczenia alimentacyjnego Z. B., albowiem brak było obiektywnej potrzeby uregulowania tej kwestii wobec zgodnego pożycia konkubentów i woli dalszego trwania w związku.

Wobec sygnalizowanych powyżej problemów podatkowych powoda związanych ze wszczęciem przeciwko niemu postępowania skarbowego, o wiele bardziej wiarygodna wydaje się wersja E. O. (1), że przyczyną zawarcia przedmiotowych umów była wola powoda zabezpieczenia majątku nieruchomego na wypadek ewentualnego postępowania egzekucyjnego.

Przede wszystkim, świadczy o tym wykreowanie przez strony wierzytelności alimentacyjnej, która – w świetle art. 1025 § 1 pkt 2 kpc – korzysta z pierwszeństwa zaspokojenia. Jednocześnie, wierzytelność została określona w wysokości trudnej do zakwestionowania. Kolejną okolicznością wskazującą na zamiar uniknięcia egzekucji z nieruchomości jest sama konstrukcja mieszanej umowy, składającej się z dwóch czynności prawnych tj. sprzedaży (na rzecz E. O. (1)) oraz darowizny (na rzecz Z. B.).

Zwrócić należy uwagę, że udział będący przedmiotem darowizny jest na tyle mały, że będzie zniechęcał potencjalnych wierzycieli do prowadzenia egzekucji. Dalej, należy wskazać, że wykreowanie wierzytelności alimentacyjnej miało ten skutek, że „stwarzało” środki pieniężne do pokrycia ceny sprzedaży. Znamienne jest przy tym rozbicie transakcji na dwie osobne czynności prawne, przy czym to co stanowiło o ich sprzeczności z przepisami prawa dokonywało się poza treścią czynności (tzn. fakt przyjęcia skapitalizowanych alimentów oraz pokrycie ceny środkami z rzekomych alimentów). Okoliczność przesądzająca o naruszeniu przepisów dokonywała się niejako poza wiedzą sporządzającego akt.

W świetle zeznań stron należało uznać, że w chwili zawierania umowy nie istniała po stronie pozwanej potrzeba zawarcia umowy alimentacyjnej. Tym samym stworzona ugodą wierzytelność – na chwilę zawierania umowy – była wierzytelnością pozorną, albowiem pomimo wykreowania obowiązku alimentacyjnego i jego rzekomego pokrycia w niczym nie zmieniły się relacje pomiędzy stronami tej czynności.

Jak wynika z zeznań stron, po dniu 9 października 2017 roku powód nadal wspierał rodzinę w ramach wspólnoty rodzinnej i łożył na utrzymanie córki. Sytuacja uległa zmianie dopiero w styczniu 2018 roku, niemniej nie miało to żadnego związku z zawarciem spornych umów. Przyczyną zmiany okoliczności były zdarzenia, które nie były stronom znane w chwili dokonania czynności prawnej. Zakończenie kilkuletniego związku nieformalnego powoda i pozwanej było bowiem spowodowane posądzeniem powoda o nielojalność partnerską. Okoliczność ta nie była jednak objęta świadomością stron w chwili zawarcia umowy, gdyż jak zgodnie wskazywały, zawierając umowę zamierzały nadal trwać w nieformalnym związku.

W związku z powyższym należało uznać, że zawarta przez powoda i pozwaną umowa była pozorna, albowiem pomiędzy stronami de facto nie zostało dokonane żadne przysporzenie. Tytułem pokrycia ceny sprzedaży powód przekazał pozwanej środki pochodzące z wierzytelności alimentacyjnej, która wcześniej została wykreowana, choć faktycznie nadal łożył na utrzymanie córki, tak jakby w ogóle nie zawierano ugody.

Z kolei pozwana nie przekazała powodowi żadnych środków pieniężnych, bo takowych w tym czasie nie posiadała. Do przekazania tych środków nie doszło również później. Tym samym należało zakwalifikować tę umowę jako umowę darowizny, a nie sprzedaży, albowiem zapłata za udziały w nieruchomości nastąpiła przez stworzenie na potrzeby tej czynności wierzytelności nie mającej odzwierciedlenia w rzeczywistych relacjach stron z chwili zawarcia umowy. Jednocześnie celem samym w sobie nie było przewłaszczenie udziałów w prawie współwłasności nieruchomości pod tytułem darmym, lecz uniknięcie egzekucji z tych udziałów. Zgodnie natomiast z treścią art. 83 § 1 kc nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Niezależnie od powyższego należało uznać, że „umowa sprzedaży” była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W świetle zebranego materiału dowodowego należało bowiem przyjąć, że przy dokonywaniu spornych czynności prawnych w dniu 9 października 2017r. nie doszło do przekazania kwoty stanowiącej równowartość skapitalizowanych alimentów.

Jak wynika bowiem z zeznań stron żadna z nich nie dysponowała wówczas taką kwotą w gotówce. Do pokrycia ceny sprzedaży posłużyła wykreowana ugodą wierzytelność alimentacyjna. Oznacza to, że pozwana E. O. (1) nabyła ww. składniki majątkowe za środki małoletniej.

Bez wątpienia czynność rozporządzająca tymi środkami stanowiła czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu i wymagała zezwolenia sądu. Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie poglądem, zezwolenie sądu na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu, jako zgoda organu państwowego, nie może być rozumiane w kategoriach zgody osoby trzeciej, unormowanej w art. 63 kc (por. uchwała SN z 24 czerwca 1961 r., 1 CO 16/61, OSNCP 1963, Nr 9, poz. 187; uchwała SN z 30 kwietnia 1977r., III CZP 73/76, OSNC 1978. Nr 2, poz. 19). Takiej zgody jednak nie uzyskano. W związku z powyższym należało uznać, że pozwana E. O. (1) dokonała czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu – w zakresie dysponowania mieniem małoletniej pozostającej pod jej opieką – bez uzyskania zgody sądu opiekuńczego – co przesądza o nieważności czynności prawnej sprzedaży udziału w nieruchomości.

Natomiast, za bezzasadne należało uznać powództwo w odniesieniu do żądania uzgodnienia treści ww. ksiąg wieczystych w odniesieniu do udziałów w wysokości 37/100 części udziału w prawie współwłasności nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...), udziału w wysokości 37/18.700 części w nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...), a także udziału w wysokości 37/100 części w prawie do wyłącznego korzystania z boksu na jednoślady nr B2 oraz miejsc postojowych nr 13 i 14 położonych w hali garażowej oraz z tarasu o powierzchni 23,65 m ² położonego na ostatniej kondygnacji budynku, przeniesionych w drodze darowizny na rzecz małoletniej córki stron Z. B..

Przede wszystkim należy wskazać, że zgodnie z uchwałą pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1977r. III CZP 73/76 mającej charakter zasady prawnej, rodzice mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego przewidzianego w art. 101 § 3 kro nabywać dla małoletniego dziecka nieruchomości na podstawie darowizny w stanie wolnym od zobowiązań wobec darczyńcy lub osób trzecich.

W uzasadnieniu powołanej uchwały SN wskazał, że powyższa zasada prawna dotyczy sytuacji, „gdy nabycie nieruchomości na rzecz małoletniego następuje pod tytułem darmym w stanie wolnym od zobowiązań wobec darczyńcy lub osób trzecich, to znaczy w sytuacji, gdy wskutek umowy darowizny następuje na rzecz dziecka przysporzenie majątkowe nie pociągające za sobą po stronie obdarowanego żadnych zobowiązań cywilnoprawnych wobec darczyńcy lub osób trzecich. Ta szczególna sytuacja ma istotne znaczenie, a ocena, czy czynność prawna dokonywana przez rodziców w imieniu dziecka może z natury rzeczy godzić w dobro dziecka i jego interes majątkowy, powinna uwzględniać swoistość konkretnej czynności prawnej. Należy mieć zwłaszcza na uwadze, czy zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego konkretna czynność prawna w przeciętnych i typowych sytuacjach życiowych naraża dobro dziecka i jego interes majątkowy czy też - przeciwnie - z reguły leży w jego interesie. Zasady doświadczenia życiowego wskazują, że bezpłatne przysporzenie majątkowe na rzecz dziecka zazwyczaj zgodne jest z jego dobrem". W doktrynie wskazuje się, że względy celowości gospodarczej i dobra dziecka mogą przemawiać na rzecz uznania za czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu przyjęcia na jego rzecz darowizny nieobciążonej prawami osób trzecich, ale np. wymagającej kosztownych remontów, konserwacji, nakładów itp. (por. Konrad Osajda (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. 7, 2020).

W rozpatrywanym przypadku – zdaniem Sądu – nie sposób uznać, aby powyższe przysporzenie zagrażało interesom małoletniej pozwanej. Jak wynika z treści wpisów w dziale III. i IV. ww. ksiąg wieczystych – według stanu na dzień zawarcia umowy – nieruchomości nie były obciążone żadnymi hipotekami czy innymi obciążeniami. Jedynie w dziale III. Kw nr (...) ujawnione były służebności gruntowe polegające na prawie przejazdu i przychodu przez nieruchomość, służebności przesyłu ustanowione na rzecz przedsiębiorstw przesyłowych, a także sposób zarządu nieruchomością wspólną. Powyższe wpisy nie zagrażają jednak w żaden sposób interesom małoletniej, ograniczają się w zasadzie do znoszenia pewnego stanu rzeczy, polegającego na korzystaniu w pewnym zakresie z nieruchomości wspólnej przez osoby trzecie, natomiast na małoletnią nie nakładają żadnych obowiązków.

Zdaniem Sądu nie można również uznać, aby obowiązek partycypowania w kosztach utrzymania nieruchomości wspólnej bądź nieruchomości lokalowej przesądzał o naruszeniu interesów małoletniej. W zasadzie każde nabycie nieruchomości rodzi pewne obowiązki, np. ponoszenia ciężarów publicznoprawnych (np. podatku od nieruchomości). Gdyby uznać, że w takim przypadku nabycie nieruchomości nie leży w interesie małoletniego to praktyczne znaczenie powyższej uchwały SN, mającej przecież charakter zasady prawnej, byłoby znikome. Zważyć także należy, iż koszty utrzymania mieszkania są na bieżąco regulowane przez przedstawiciela ustawowego małoletniej pozwanej, a dodatkowo istnieje możliwość wynajęcia jednego z miejsc postojowych.

Mając powyższe na względzie, na mocy art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece Sąd uwzględnił powództwo w odniesieniu do pozwanej E. O. (1), uzgadniając treść księgi wieczystej (...) poprzez wpisanie powoda M. B. w dziale II tej księgi, jako współwłaściciela w udziale 63/100 w miejsce pozwanej E. O. (1), a także uzgadniając treść księgi wieczystej (...) poprzez wpisanie powoda M. B. w dziale II tej księgi, jako współwłaściciela w udziale (...) zamiast E. O. (1).

Natomiast, na mocy ww. przepisu a contrario, Sąd oddalił powództwo co do pozwanej Z. B..

O kosztach procesu pomiędzy powodem a pozwaną E. O. (1) Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc i art. 105 kpc. Zważyć należy, iż powód wygrał niniejszy spór w 63 %, zaś pozwane w 37 %. Na poniesione przez niego koszty składały się: opłata sądowa od pozwu (2000 zł), opłata za czynności fachowego pełnomocnika powoda w stawce minimalnej (5400 zł, zgodnie z § 5 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie w sprawie opłat za czynności radców prawnych), opłata od pełnomocnictwa (17 zł) tj. łącznie kwota 7.417,00 zł, przy czym należał mu się od przeciwników zwrot kwoty 4.672,70 złotych. Natomiast, na koszty poniesione przez stronę pozwaną składają się koszty zastępstwa procesowego w kwocie 5400 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, a także opłata sądowa od zażalenia w wysokości 100,00 złotych, łącznie kwota 5.517,00 złotych, przy czym stronie pozwanej należy się zwrot od powoda kwoty 2.041,30 złotych. Po wzajemnym skompensowaniu należności powodowi należał się zwrot kwoty 2.631,40 złotych. Zgodnie z art. 105 § 1 kc współuczestnicy sporu zwracają koszty procesu w częściach równych. W związku z tym Sąd zasądził od pozwanej E. O. (1) na rzecz powoda połowę ww. należności tj. kwotę 1.315,70 złotych. Na mocy art. 98 § 1 ¹ kpc od przyznanej kwoty zasądzono odsetki w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Natomiast, na mocy art. 102 kpc Sąd odstąpił od obciążania pozwanej Z. B. kosztami procesu, mając na względzie, że pozwana jest osobą małoletnią, pozostającą na utrzymaniu rodziców, nie osiągającą żadnych dochodów i z uwagi na brak zdolności procesowej nie występującą samodzielnie w niniejszym sporze.

Nadto, na mocy art. 100 kpc w zw. z art. 5 ust. 1 ust. 3, art. 8 ust.1 i art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd nakazał ściągnąć od pozwanej E. O. (1) i powoda po połowie na rzecz Sądu Rejonowego – Skarbu Państwa w G. nieuiszczone koszty wynagrodzenia kuratora, które zostały tymczasowo wypłacone ze Skarbu Państwa (całość wynagrodzenia wynosiła 2.700 zł). W ocenie Sadu za takim rozdziałem kosztów przesądza fakt tego, iż zaangażowanie małoletniej w niniejszy spór było spowodowane czynnościami prawymi dokonanymi wspólnie przez obu jej dorosłych opiekunów.