Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 sierpnia 2024 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni - I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Mateusz Berent

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Małgorzata Świst

po rozpoznaniu w dniu 8 sierpnia 2024 r. w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko E. K. (1) i D. K. (1)

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powódki Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. solidarnie na rzecz pozwanych E. K. (1) i D. K. (1) kwotę 5417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 26/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 22 sierpnia 2024 roku

I.

(żądanie i podstawa faktyczna pozwu)

1.  Powódka Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wystąpiła z powództwem przeciwko pozwanym E. K. (1) i D. K. (1), żądając:

a) zasądzenia łącznie od pozwanych na swoją rzecz kwoty 22.909,91 zł z tytułu zwrotu nominalnej kwoty odpowiadającej sumie kapitału kredytu wypłaconego na podstawie umowy KH/ (...) z dnia 13 czerwca 2008 roku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 14 lipca 2023 roku do dnia zapłaty,

b) zmiany wysokości świadczenia nienależnego w związku z wypłaceniem kapitały na podstawie ww. umowy poprzez dokonanie sądowej waloryzacji w ten sposób, że oprócz roszczenia o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w ich nominalnej wysokości, powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 30.257,70 zł wynikające z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza oraz zasądzenia łącznie od pozwanych na swoją rzecz kwoty 30.257,20 zł stanowiącej dodatkową kwotę, o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot świadczenia w postaci wypłaconego kapitału kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty,

c) zasądzenia łącznie od pozwanych na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

2.  W uzasadnieniu powódka podała, że strony łączyła ww. umowa kredytu, co do której na skutek powództwa kredytobiorców stwierdzono jej nieważność. Bank wypłacił kredytobiorcom kapitał w kwocie 190.000,00 zł, który w związku z unieważnieniem umowy i dokonanym potrąceniem został częściowo rozliczony.

3.  Podstawę prawną do zwrotu nominalnej kwoty kapitału bank opierał o treść art. 405 w zw. z art. 410 k.c. w ramach teorii dwóch kondykcji. Żądanie zmiany wysokości świadczenia pieniężnego opierało się na przepisie at. (...) § 3 k.c. Miernik wartości wzrostu cen miał być wskaźnik inflacji. Ewentualnie możliwe miało być odwołanie się do przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.

(pozew, k. 3-10v.)

4.  Pismem z dnia 2 lutego 2024 roku powódka cofnęła powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie roszczenia o zmianę wysokości świadczenia pieniężnego, w tym zasądzenia świadczenia wynikającego z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza.

(pismo, k. 105-105v.)

5.  Postanowieniem z dnia 9 lutego 2024 roku Sąd umorzył postępowanie w zakresie żądania zmiany wysokości świadczenia pieniężnego.

(postanowienie, k. 107)

II.

(stanowisko pozwanych)

6.  W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda kosztów procesu według norm przepisanych liczonych odrębnie za powództwo główne i ewentualne, a na zasadzie art. 226 ² § 2 ust. 3 k.p.c. o przyznanie podwyższonych dwukrotnie kosztów zastępstwa procesowego, co związane jest z wysiłkiem pełnomocnika na przygotowanie odpowiedzi na wielowątkowy pozew banku, spełniający warunki nadużycia prawa procesowego, określonego w art. 4 ¹ k.c. (pieniactwa sądowego).

7.  W pierwszej kolejności pozwani podnieśli zarzut potrącenia do kwoty 190.000 zł oparty na materialnoprawnym oświadczeniu o potrąceniu, jakie zostało złożone pismem z dnia 24 października 2022 roku. Pozwani dokonali potrącenia kwoty 30.481,48 franków szwajcarskich stanowiącej świadczenie nienależne w związku z nieważnością ww. umowy z wierzytelnością banku o zwrot kwoty 190.000 zł. Do potrąceni zastosowania kurs średni NBP franka szwajcarskiego z daty wymagalności roszczenia o zwrot kwoty 24.178,83 franków szwajcarskich, czyli z dnia 28 września 2022 roku jako daty wynikającej z treści wezwania i jego odebrania przez banku (tj. 5,0710 zł). Kwota 30.481,48 franków szwajcarskich daje kwotę 154.571,58 zł, którą należy zaliczyć na poczet rozliczenia nieważnej umowy.

8.  Kolejno pozwani potrącili kwotę 35.428,41 zł jako część wierzytelności wynikającej z wyroków sądowych. W odpowiedzi na oświadczenia o potrąceniu bank oświadczył, że ich nie uznaje, zaś w pozwie zatajono fakt dokonywanych potrąceń.

(odpowiedź na pozew, k. 112-127)

III.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

9.  Dnia 10 czerwca 2008 roku pomiędzy powódką Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. a pozwanymi D. K. (2) i E. K. (2) zawarta została umowa o kredyt hipoteczny nr KH/ (...).

10.  Na podstawie powyższej umowy bank udzielił kredytobiorcom kredytu w kwocie 190.000,00 złotych na zakup gotowego mieszkania.

11.  Jednocześnie wskazano, iż kredyt ten jest indeksowany do (...), po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.

12.  Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2021 roku Sąd Rejonowy w Gdyni na skutek przesłankowego stwierdzenia nieważności ww. umowy kredytowej zasądził od Banku (...) S.A. w W. na rzecz D. K. (1) i E. K. (1) kwotę 53.440,86 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 stycznia 2020 roku do dnia zapłaty (pkt I.) oraz zasądził na ich rzecz kwotę 6.417 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (pkt III.).

13.  Wyrok uprawomocnił się dnia 4 sierpnia 2022 roku na skutek oddalenia apelacji banku przez Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie o sygn. akt XVI Ca 817/21.

(dowód: umowa, k. 15-17v. aneks, k. 18-19v., wyrok wraz z uzasadnieniem w sprawie I C 1262/19, k. 46-57, wyrok wraz z uzasadnieniem w sprawie XVI Ca 817/21, k. 59-87)

14.  Pismami z dnia 7 czerwca 2023 roku powódka wezwała pozwanych m.in. do zwrotu kwoty 22.909,91 zł odpowiadającej wysokości udostępnionego kapitału.

(dowód: pisma, k. 89-90, k. 91-92)

15.  Pisma doręczono pozwanym 13 czerwca 2023 roku.

(dowód: wydruki z systemu śledzenia przesyłek – k. 93-94, k. 95-96)

16.  Pismem z dnia 9 września 2022 roku pozwani wezwali powódkę do rozliczenia nieważnej umowy i zwrotu wszystkich kwot pobranych z ich rachunków w wysokościach: 68.779,17 zł oraz 30.481,48 franków szwajcarskich w terminie 14 dni od otrzymania wezwania.

(pismo, k. 131)

17.  Pismem z dnia 24 października 2022 roku pozwani oświadczyli bankowi, że dokonują potrącenia kwoty 30.481,48 franków szwajcarskich stanowiącej świadczenie nienależne w związku z nieważnością ww. umowy o kredyt hipoteczny z wierzytelnością banku o zwrot kwoty 190.000 zł.

18.  Do potrącenia zastosowano średni kurs NBP z daty wymagalności roszczenia o zwrot kwoty 24.178,83 zł, czyli z dnia 28 września 2022 roku jako daty wynikającej z treści wezwania i daty jego odebrania przez bank, tj. 5,0710 zł. Miało to wynieść 154.571,58 zł.

19.  Ponadto oświadczyli, że potrącają kwotę 35.428,41 zł jako część wierzytelności wynikającej z wyroków sądowych w sprawach I C 1262/19 oraz XVI Ca 817/21.

20.  Wobec tego wezwali o zwrot kwoty 33.350,75 zł wraz z należnymi odsetkami.

(dowód: pismo z dnia 24 października 2022 r., k. 132)

21.  Pismem z dnia 17 listopada 2022 roku powódka oświadczyła że wykonała ww. wyroki i nie uznaje oświadczenia o potrąceniu co do kwot nieobjętych ww. wyrokami.

(dowód: pismo, k. 144)

22.  Na poczet spornej umowy kredytobiorcy wpłacili łącznie 68.779,17 zł oraz 30.481,48 franków szwajcarskich.

(dowód: zaświadczenia banku na płycie, k. 145)

Sąd zważył co następuje:

IV.

23.  Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych przez strony dokumentów, które nie były kwestionowane co do swojej prawdziwości. Ich autentyczności nie budziła wątpliwości Sądu, zwłaszcza że część z nich stanowiła prawomocne orzeczenia sądowe.

24.  W kontekście wyłącznie prawnego sporu i wydanego rozstrzygnięcia Sąd na podstawie art. 235 ² §1 pkt 2 k.p.c. oddalił wniosek o zwrócenie się do Sądu Okręgowego w Gdańsku o akta postępowania w sprawie o sygn. XVI Ca 817/21, albowiem zawartość akt pozostała bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Sąd na podstawie art. 299 k.p.c. i art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął dowód z przesłuchania stron, gdyż dotychczas zgromadzony materiał dowodowy pozwalał na rozstrzygnięcia sprawy, a wszystkie fakty istotne dla rozstrzygnięcia zostały wyjaśnione.

V.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna orzeczenia)

25.  Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

26.  Podstawę prawną powództwa stanowiły przepisy art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Stosownie do art. 410 §1 k.c. przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Zgodnie z treścią art. 410 §2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

27.  Przechodząc do szczegółowych rozważań należało mieć na względzie, że nieważność umowy kredytu hipotecznego łączącej strony oznacza, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy między stronami, jaki miałby powstać w wyniku jej zawarcia. W konsekwencji, strony, które zawarły nieważną umowę i w jej wykonaniu spełniły świadczenia według treści umowy, powinny sobie zwrócić wzajemnie uzyskane świadczenia jako nienależne w rozumieniu art. 410 k.c. Zgodnie z nim w przypadku świadczeń nienależnych zastosowanie znajdują przepisy art. 405 i następne k.c., które przewidują obowiązek zwrotu korzyści uzyskanych kosztem innej osoby.

28.  Nie było sporne, że w wykonaniu umowy pozwani uiścili na rzecz powódki kwoty 68.779,17 zł oraz 30.481,48 franków szwajcarskich. Z uwagi na nieważność umowy kredytu po stronie powódki powstał obowiązek ich zwrotu na rzecz pozwanych, co w części 53.440,86 zł zostało już stwierdzone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdyni w sprawie o sygn. akt I C 1262/19.

29.  Poza sporem pozostawał fakt, że powódka wypłaciła na rzecz pozwanych kwotę 190.000 zł. Z uwagi na nieważność umowy, po stronie pozwanych powstał obowiązek zwrotu ww. sumy na rzecz powódki.

30.  Stosownie do brzmienia art. 498 §1 i §2 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Zgodnie z treścią art. 499 k.c. potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

31.  Stan potrącalności występuje wówczas, gdy wymagalne staje się świadczenie tego, kto potrącenia dokonuje.

32.  W tym kontekście zważyć należało, że oświadczenie o potrąceniu, o którym mowa w art. 499 k.c. jest czynnością materialnoprawną, powodującą w razie wystąpienia przesłanek określonych w art. 498 §1 k.c. – odpowiednie umorzenie wzajemnych wierzytelności (§ 2). Potrącenie, jako zdarzenie prawne skutkujące wygaśnięciem zobowiązania, jest w skutkach równoważne spełnieniu świadczenia, przyjmuje się, że za jego pomocą można regulować zobowiązania ( vide: K. Gandor, w: System Prawa Cywilnego, t. III, cz. 1, s. 853). Potrącenie jest zatem surogatem świadczenia, dzięki któremu dłużnik płaci swój dług i zwalnia się z zobowiązania (zob. M. Pyziak-Szafnicka, Potrącenie, s. 30).

33.  Pozwani złożyli skuteczne oświadczenie o potrąceniu, albowiem w chwili jego złożenia zaktualizowały się przesłanki określone w art. 498 §1 k.c.. W pierwszej kolejności wezwali bank do zapłaty pismem z dnia 24 października 2022 roku, co skutkowało aktualizacją obowiązku świadczenia po stronie powódki niezwłocznie po wezwaniu na podstawie art. 455 k.c. i tym samym – wymagalnością roszczenia. Następnie pozwani złożyli powódce materialnoprawne oświadczenie o potrąceniu wierzytelności banku w kwocie 190.000 zł z przysługującą im wierzytelnością o zwrot kwoty 30.481,48 franków szwajcarskich stanowiącego równowartość kwoty 154.571,58 zł po kursie wymiany 5,0710 zł za franka szwajcarskiego (kursie Narodowego Banku Polskiego według stanu na dzień 28 września 2022 r., tj. dnia wymagalności roszczenia pozwanych przeciwko bankowi). Pozwani dokonali potrącenia pozostałej wierzytelności powódki w kwocie 35.428,42 zł z częścią przysługującej im wierzytelności wynikającej z prawomocnego wyroku w sprawie o sygn. akt I C 1262/19, a stanowiącej równowartość wierzytelności banku.

34.  Wobec tego uznać należało, że kredytobiorcy zwolnili się z zobowiązania do zapłaty kwoty 190.000 zł na rzecz banku (w tym wierzytelności dochodzonej pozwem w kwocie 22.909,91 zł) poprzez złożenie oświadczenia o potrąceniu.

35.  Z uwagi na powyższe Sąd na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. a contrario oddalił powództwo.

VI.

(koszty procesu)

36.  O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 §1 k.p.c. i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu zasądzono od powódki na rzecz pozwanych solidarnie całość kosztów procesu. Sąd uznał stronę powodową za przegrywającą również w zakresie cofniętego pozwu. Cofnięcie pozwu nastąpiło w dniu 2 lutego 2024 r., tj. po zarządzeniu doręczenia pozwanym odpisu pozwu i doręczeniu im odpisu pozwu (16 stycznia 2024 r.), zaś odpis postanowienia o umorzeniu postępowania doręczono pozwanym w dniu 19 lutego 2024 r. W konsekwencji, po stronie pozwanych powstała potrzeba obrony przed zgłoszonym roszczeniem i brak było podstaw do odstąpienia od obciążania powódki kosztami procesu w zakresie cofniętego pozwu.

37.  Na poniesione przez pozwanych koszty procesu składały się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł) oraz wynagrodzenie kwalifikowanego pełnomocnika w osobie radcy prawnego w stawce minimalnej (5.400 zł) ustalona na podstawie §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

38.  Na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od zasądzonych kwot Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.