Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2024 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni - I Wydział Cywilny, Sekcja do spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Mateusz Berent

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Małgorzata Świst

po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2024 r. w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W.

przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powódki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. na rzecz pozwanej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. kwotę 1817 zł (tysiąc osiemset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I 1 C 1336/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 12 lutego 2024 roku

I.

(żądanie i podstawa faktyczna pozwu)

1.  Powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. wniosła pozew przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. o zapłatę kwoty 6081,08 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 lipca 2023 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

2.  W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że w dniu 24 września 2019 roku pozwana zawarła z konsumentem umowę kredytu konsumenckiego nr (...). Zgodnie z treścią umowy całkowita kwota kredytu wynosiła 12.974,11 zł, a całkowity koszt kredytu 11.275,11 zł. W dniu 24 maja 2023 r. powódka zawarła z konsumentem umowę powierniczego przelewu wszelkich wierzytelności pieniężnych obecnych i przyszłych powstałych w wyniku zastosowania sankcji kredytu darmowego w stosunku do ww. umowy kredytu konsumenckiego. W dniu 21 czerwca 2023 r. na mocy udzielonego przez kredytobiorcę pełnomocnictwa powód złożył pozwanej oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Doręczenie wezwania nastąpiło w dniu 27 czerwca 2023 roku. Powódka zarzuciła pozwanej rażące naruszenie w umowie szeregu przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, w szczególności art. 30 ust. 1 pkt 7 (poprzez wskazanie błędnej wysokości „całkowitej kwoty do zapłaty, (...), wynikające z nieuprawnionego naliczania przez pozwanego odsetek od skredytowanej prowizji), art. 30 ust. 1 pkt 10 i 16 w zw. z art. 48 ust. 1-52 (nieokreślenie w sposób wyczerpujący procedury i warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, zwłaszcza w sytuacji całkowitej spłaty kredytu przed terminem; brak wyjaśnienia, że całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o koszty, które dotyczą okresu, o jaki skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą), art. 30 ust. 1 pkt 10 (poprzez nieuwzględnienie w umowie wszystkich kosztów i opłat, które kredytobiorca musiał ponieść lub z uiszczeniem których musiał się liczyć z tytułu zawarcia umowy), art. 30 ust. 1 pkt 15 w zw. z art. 53 ust. 1 i 2 (poprzez wywołanie mylnego wyobrażenia co do konieczności skorzystania ze wzoru odstąpienia od umowy), art. 30 ust. 1 pkt 10 (poprzez niewskazanie warunki determinującego zmianę kosztów w sytuacji określonej w art. 45 ust. 1 u.k.k.), art. 30 ust. 1 pkt 6 (poprzez sformułowanie klauzuli o zmiennej stopie oprocentowania w sposób nieokreślony, pozbawiający konsumenta możliwości weryfikacji stopy oprocentowania, brak wyjaśnienia pojęć), art. 30 ust. 1 pkt 11 (poprzez nieokreślenie precyzyjnie charakteru oprocentowania od zadłużenia przeterminowanego, nieokreślenie zasad i warunków według których będzie następować zmiana oprocentowania, nie zdefiniował pojęcia „stopa referencyjna NBP”), art. 30 ust. 1 pkt 10 (poprzez zastrzeżenie prawa do zmiany prowizji i opłat w oparciu o dowolne i niejasne przesłanki), art. 30 ust. 1 pkt 10 i 12 (nieokreślenie w zakresie ewentualnych opłat i kosztów - kosztów sądowych i egzekucyjnych), art. 30 ust. 1 pkt 10 (nieokreślenie warunków, na jakich koszty kredytu wynikające z ubezpieczenia mogą ulec zmianie), art. 30 ust. 1 pkt 10 i 14 (poprzez niedostateczne, niepełne i nieprawidłowe oznaczenie ubezpieczenia).

3.  Na dochodzoną kwotę składają się prowizja w kwocie 1.915,28 zł oraz spłacone odsetki w kwocie 4.165,80 zł.

(pozew, k. 2-16)

II.

(stanowisko pozwanej)

4.  Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

5.  Przede wszystkim zarzuciła, że umowa cesji jest bezwzględnie nieważna z uwagi na przekroczenie swobody kontraktowania (sprzeczność z naturą zobowiązania), nieokreślenie terminu do wyegzekwowania świadczenia, brak uprawnień cedenta w zakresie kontroli sposobu realizacji umowy (gdyż powód ma pełną, niekontrolowaną dowolność czy i w jaki sposób oraz w jakim terminie przystąpić do wyegzekwowania wierzytelności), nieprawidłowe oznaczenie wynagrodzenia, które zostało określone jedynie procentowo bez określenia którego świadczenia dotyczy, nieprecyzyjne i niejednoznaczne postanowienia umowy określające przedmiot umowy. Pozwana podniosła, że określenie ceny może być ocenione jako górna granica odpowiedzialności cesjonariusza, lecz w umowie nie sprecyzowano wprost wartości owych wierzytelności. Takie określenie ceny jest sprzeczne z naturą umowy sprzedaży i nie może być traktowane jako wskazanie podstaw do ustalenia ceny. Poza tym pozwana podniosła, że umowa cesji nosi znamiona wyzysku, oferując cedentowi jedynie 50% należnej mu kwoty, co pozostaje w sprzeczności z ustawowym przeznaczeniem uprawnienia do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Natomiast, odnośnie do zarzutów stanowiących podstawę złożonego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, pozwana spółdzielcza kasa oszczędnościowo – kredytowa zaprzeczyła, aby zawarta z konsumentem umowa zawierała opisane w pozwie naruszenia ustawy o kredycie konsumenckim, w szczególności wskazała, że dopuszczalne jest kredytowanie kosztów kredytu konsumenckiego i pobieranie odsetek od tych kosztów, (...) zostało w umowie wyliczone w sposób prawidłowy, a także stwierdziła, że dopełniono wszelkich obowiązków informacyjnych określonych w ustawie. Zdaniem pozwanej umowa pożyczki spełnia wszelkie wymogi zawarte w umowie o kredycie konsumenckim, wobec czego oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego jest bezpodstawne i bezskuteczne.

(sprzeciw od nakazu zapłaty, k. 47-53v)

III.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

6.  W dniu 24 września 2019 roku pomiędzy K. W. a pozwaną Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im. F. S. w G. doszło do zawarcia umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...). Umowa została zawarta na okres od dnia 24 września 2019 roku do 15 września 2026 roku (pkt 4).

7.  Kwota pożyczki wynosiła 17.800 zł obejmowała kredytowane koszty. Całkowita kwota kredytu (pożyczki) wynosiła 12.974,11 zł i nie obejmowała kredytowanych kosztów pożyczki (pkt 5). Kwota pożyczki obejmująca kredytowane koszty pożyczki była oprocentowana według zmiennej stopy procentowej (odsetki zmienne) ustalonej przez Zarząd Kasy i w dniu zawarcia umowy wynosiło 7,76% w skali roku (pkt 7). Pożyczka była przeznaczona na spłatę zobowiązań finansowych pożyczkobiorcy (pkt 3) i miała zostać wypłacona przelewem na wskazany w umowie rachunek bankowy w całości w dniu podpisania umowy (pkt 6).

8.  Szacunkowy całkowity koszt kredytu określono na kwotę 11.275,11 zł, na co składały się: szacunkowa wartość odsetek w kwocie 5.366,46 zł, prowizja w kwocie 1.915,28 zł, koszty umowy ubezpieczenia indywidualnego (...) nr polisy (...) na podstawie umowy z dnia 24 września 2019r. zawartej z (...) w kwocie 2.870,13 zł, wpisowe i udział w (...) w kwocie 2 zł, opłata za przelew na konto zewnętrzne w kwocie 29,87 zł, opłata za przelew składki ubezpieczeniowej w kwocie 8,61 zł, koszty prowadzenia rachunku w kwocie 1.082,76 zł (pkt 16-18, pkt 23).

9.  Zgodnie z pkt 11 rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu wynosiła 21,82% oraz całkowita kwota do zapłaty w dniu zawarcia umowy 24.249,22 zł. Do obliczenia (...) przyjęto następujące założenia:

- wyliczenie (...) zostało dokonane przy uwzględnieniu terminu trwania umowy oraz całkowitego kosztu kredytu (pożyczki), o jakim mowa w pkt 16 umowy,

- umowa będzie obowiązywać przez czas, na jaki została zawarta oraz że kasa i pożyczkobiorca wypełnią zobowiązania wynikające z umowy w terminach określonych w umowie,

- pożyczka wypłacona została zgodnie z umową, a kwoty spłat będą zgodne z harmonogramem stanowiącym załącznik do umowy,

- datą początkową będzie data wypłaty pożyczki,

- odstępy czasu między datami używanymi w obliczeniach przyjęto według rzeczywistych terminów płatności rat, uwzględniając różną liczbę dni pomiędzy spłatami wynikającą z różnej liczby dni miesiąca,

- wynik podaje się z dokładnością do co najmniej jednego miejsca po przecinku.

10.  W umowie zastrzeżono, że zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na należność Kasy z tytułu pożyczki, w tym na całkowity koszt kredytu oraz wysokość rat kapitałowo-odsetkowych. Zmiana rocznej stopy oprocentowania następowała raz na kwartał kalendarzowy, w przypadku podwyższenia lub obniżenia stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego, w zakresie oraz kierunku, w jakim wysokość tej stopy uległa zmianie i o wartość równą zmianie, o ile zmiana nastąpiła w okresie obowiązywania umowy oraz z uwzględnieniem, że maksymalna stopa procentowa (odsetki maksymalne) nie mogła w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe stanowiły wysokość równą sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. W razie obniżenia wysokości odsetek maksymalnych w trakcie trwania umowy w ten sposób, że odsetki umowne byłyby od nich wyższe, Kasa miała obniżyć odsetki umowne do wysokości odsetek maksymalnych, a w przypadku ponownego podwyższenia wysokości odsetek maksymalnych Kasa była uprawniona do przywrócenia (podwyższenia) wysokości odsetek umownych w zakresie dopuszczalnym wysokością obowiązujących odsetek maksymalnych. Zarząd Kasy zobowiązany był podjąć stosowną uchwałę o ustaleniu stopy procentowej w pierwszym miesiącu po kwartale kalendarzowym, w którym nastąpiłyby wyżej opisane zmiany wysokości stopy referencyjnej lub/i odsetek maksymalnych. Zmieniona stopa procentowa obowiązywała od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym Zarząd Kasy podjął uchwałę o zmianie stopy procentowej, z tym zastrzeżeniem, że obniżenie wysokości odsetek umownych do wysokości odsetek maksymalnych nastąpiłoby od dnia, w którym nastąpiła zmiana wysokości stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego. Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych. O wysokości odsetek maksymalnych oraz wysokości stopy referencyjnej Kasa informowała pożyczkobiorcę niezwłocznie po zmianie poprzez wywieszenie informacji w miejscach prowadzenia działalności, na swojej stronie internetowej oraz na trwałym nośniku (pkt 7).

11.  Opłata za prowadzenie rachunku mogła ulec zmianie na zasadach określonych w umowie o prowadzenie rachunku płatniczego IKS, przy czym opłata nie zostanie pobrana za miesiąc, w którym jej pobranie powodowałoby przekroczenie wysokości maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu lub całkowitej kwoty kredytu. Prowizja oraz koszty usług dodatkowych (składka ubezpieczeniowa) nie ulegną zmianie w trakcie trwania umowy (pkt 18 lit. d). Natomiast, wysokość pozostałych opłat i prowizji związanych z udzieleniem i obsługą pożyczki określała Tabela prowizji i opłat dla pożyczek i kredytów stanowiąca załącznik nr 3 do umowy. Kasa miała dokonać zmiany wysokości pobieranych opłat i prowizji zgodnie ze wskaźnikiem średniorocznym cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanym przez Prezesa GUS w zakresie i w kierunku wynikającym ze zmiany cen. Kasa miała dokonać zmiany, o której mowa w zd. 2, w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia zmiany wskaźnika. W przypadku wzrostu cen, o którym mowa powyżej, Kasa zastrzega sobie prawo do niepodwyższania wysokości prowizji i opłat. O każdej zmianie wysokości prowizji i opłat Kasa informuje w sposób, o jakim mowa w pkt 10 (pkt 19).

12.  W przypadku zmiany stopy procentowej Kasa informowała pożyczkobiorcę przed jej dokonaniem listem zwykłym lub pocztą elektroniczną na adres wskazany przez pożyczkobiorcę. Do informacji dołączało się nowy harmonogram spłaty pożyczki (pkt 10).

13.  Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wynosiła dwukrotność sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych, na dzień zawarcia umowy wynosi ona 14,00%. Zmiana wysokości ww. stopy następowała w przypadku zmiany stopy referencyjnej przez Narodowy Bank Polski, z tym zastrzeżeniem, że maksymalna stopa procentowa (odsetki maksymalne za opóźnienie) nie mogła w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie. Odsetki ustawowe za opóźnienie stanowiły wysokość równą sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie. O wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie oraz wysokości stopy referencyjnej Kasa informowała Pożyczkobiorcę niezwłocznie po zmianie poprzez wywieszenie informacji w miejscach prowadzenia działalności, na swojej stronie internetowej oraz na trwałym nośniku (pkt 20).

14.  W umowie wskazano, że pożyczkobiorca miał prawo, bez podania przyczyny, do odstąpienia od umowy w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy. Wzór oświadczenia do odstąpienia od umowy stanowił załącznik nr 4 do umowy (pkt 25).

15.  Pożyczkobiorca miał prawo w każdym czasie do spłaty całości lub części pożyczki przed terminem określonym w umowie, poprzez dokonanie spłaty w kasie osobiście lub na wskazany w umowie rachunek pożyczkowy. W przypadku spłaty pożyczki przed terminem określonym w umowie, w braku odmiennej dyspozycji pożyczkobiorcy dokonane wpłaty miały być zaliczone na poczet spłaty kapitału w taki sposób, że wpłata miała zostać przeznaczona w następującej kolejności na: spłatę najbliższej wymagalnej raty w kwocie odpowiadającej jej wysokości pomniejszonej o odsetki za okres od dnia dokonania wcześniejszej spłaty do dnia wymagalności raty oraz w dalszej kolejności na spłatę kapitału pożyczki w taki sposób, że czas obowiązywania umowy ulegnie skróceniu; w takim przypadku całkowity koszt pożyczki ulegnie obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, proporcjonalnie do tego okresu, licząc od momentu spłaty pożyczki przed terminem (pkt 26).

16.  Umowa zawarta została według wzorca umownego stosowanego przez pozwaną oznaczonego jako „P/U/K./3.9”.

(dowód: umowa pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...), k. 24-27)

17.  W dniu 24 maja 2023 roku pożyczkobiorca K. W. oraz powódka zawarli umowę powierniczego przelewu wierzytelności, na mocy której konsument – w celu windykacji należności - przelał na rzecz powoda wszelkie wierzytelności pieniężne obecne i przyszłe wraz z wszystkimi przynależnymi do wierzytelnościami prawami (m.in. odsetkami za zwłokę i opóźnienie), wynikające z zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego, w odniesieniu do umowy kredytu konsumenckiego (...) z dnia 24 września 2019 roku wobec pozwanego, gdzie górna granica wartości wierzytelności to wszelkie zapłacone przez konsumenta koszty kredytu tj. m.in. odsetki umowne i prowizja (§ 1). Cesjonariusz zobowiązał się do przekazania cedentowi 50% wyegzekwowanego od dłużnika świadczenia obejmującego należność główną w terminie 14 dni od wyegzekwowania świadczenia od dłużnika (faktycznego otrzymania środków pieniężnych przez cesjonariusza). Zasada ta miała również zastosowanie w przypadku częściowego zaspokojenia roszczenia przez dłużnika (§ 3 ust. 1). W przypadku niemożności skutecznego wyegzekwowania nabytej przez cesjonariusza wierzytelności w całości bądź w części, wierzytelność będąca przedmiotem umowy zostanie przeniesiona w całości lub w odpowiedniej części z cesjonariusza na cedenta (przelew zwrotny), zaś umowa wygasa (§ 3 ust. 2). Jednocześnie pożyczkobiorca złożył oświadczenie/zawiadomienie o przelewie wierzytelności przysługujący mu wobec pozwanej jak w umowie cesji.

(dowód: umowa powierniczego przelewu wierzytelności, k. 30-30v, zawiadomienie o przelewie, k. 35)

18.  Jednocześnie, pożyczkobiorca udzielił powodowi pełnomocnictwa, z prawem do udzielania dalszych pełnomocnictw m.in. do złożenia oświadczenia – w odniesieniu do umowy kredytu konsumenckiego (...) z dnia 24 września 2019 roku – wynikającego z art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, przewidującego tzw. sankcję kredytu darmowego.

(dowód: pełnomocnictwo, k. 34)

19.  Pismem z dnia 21 czerwca 2023 roku powód – w imieniu pożyczkobiorcy – złożył pozwanej oświadczenie o skorzystaniu z sankcji tzw. kredytu darmowego na podstawie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim w odniesieniu do ww. umowy kredytu konsumenckiego. W oświadczeniu zarzucono pozwanej naruszenie szeregu przepisów ustawy o kredycie konsumenckim tj.:

- art. 30 ust. 1 pkt 7 poprzez wskazanie błędnej wysokości „całkowitej kwoty do zapłaty, (...), wynikające z nieuprawnionego naliczania przez pozwanego odsetek od skredytowanej prowizji,

- art. 30 ust. 1 pkt 10 i 16 w zw. z art. 49 ust. 1 poprzez nieokreślenie w sposób wyczerpujący procedury i warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, zwł. w sytuacji całkowitej spłaty kredytu przed terminem, a także brak wyjaśnienia, że całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o koszty, które dotyczą okresu, o jaki skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą,

- art. 30 ust. 1 pkt 10 poprzez nieuwzględnienie w umowie wszystkich kosztów i opłat, które kredytobiorca musiał ponieść lub z uiszczeniem których musiał się liczyć z tytułu zawarcia umowy,

- art. 30 ust. 1 pkt 15 w zw. z art. 53 ust. 1 i 2 poprzez wywołanie mylnego wyobrażenia co do konieczności skorzystania ze wzoru odstąpienia od umowy,

- art. 30 ust. 1 pkt 10 poprzez niewskazanie warunku determinującego zmianę kosztów w sytuacji określonej w art. 45 ust. 1 u.k.k.,

- art. 30 ust. 1 pkt 6 poprzez sformułowanie klauzuli o zmiennej stopie oprocentowania w sposób nieokreślony, pozbawiający konsumenta możliwości weryfikacji stopy oprocentowania, brak wyjaśnienia pojęć (m.in. stopa referencyjna NBP),

- art. 30 ust. 1 pkt 11 poprzez nieokreślenie precyzyjnie charakteru oprocentowania od zadłużenia przeterminowanego, nieokreślenie zasad i warunków według których będzie następować zmiana oprocentowania, nie zdefiniował pojęcia „stopa referencyjna NBP”,

- art. 30 ust. 1 pkt 10 poprzez zastrzeżenie prawa do zmiany prowizji i opłat w oparciu o dowolne i niejasne przesłanki,

- art. 30 ust. 1 pkt 10 i 12 poprzez nieokreślenie w zakresie ewentualnych opłat i kosztów - kosztów sądowych i egzekucyjnych,

- art. 30 ust. 1 pkt 10 poprzez nieokreślenie warunków, na jakich koszty kredytu wynikające z ubezpieczenia mogą ulec zmianie,

- art. 30 ust. 1 pkt 10 i 14 poprzez niedostateczne, niepełne i nieprawidłowe oznaczenie ubezpieczenia.

20.  Jednocześnie powód wezwał pozwaną do zapłaty łącznie kwoty 6.081,08 zł – w terminie nie dłuższym niż 7 dni. Do pisma dołączono pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, a także zawiadomienie o przelewie wierzytelności. Przedmiotowe oświadczenie zostało pozwanej doręczone w dniu 27 czerwca 2023 roku.

(dowód: oświadczenie z dnia 21 czerwca 2023 roku, k. 31-33v wraz z załącznikami, k. 34-35, wydruk z portalu śledzenia przesyłek Poczty Polskiej S.A., k. 39, kopia książki nadawczej, k. 38)

21.  Pożyczkobiorca do dnia 30 maja 2023 roku uiścił na rzecz pozwanej (...) w związku z ww. umową pożyczki kwotę 7.850,53 zł na poczet kapitału, kwotę 4.165,80 zł na poczet odsetek oraz kwotę 6,48 zł na poczet odsetek karnych.

(dowód: pismo pozwanej z dnia 30 maja 2023r., k. 40)

Sąd zważył, co następuje:

IV.

22.  Sprawa rozpoznawana była według przepisów o postępowaniu uproszczonym.

23.  Powyższy stan faktyczny był bezsporny pomiędzy stronami, zaś rozstrzygnięcie sprawy zależało głównie od prawnej oceny ustalonych wyżej okoliczności faktycznych.

24.  Oceniając zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej dokumentów prywatnych wskazanych w ustaleniach stanu faktycznego. Zważyć należy, iż oświadczenie o skorzystaniu sankcji kredytu darmowego, umowa przelewu powierniczego wierzytelności wraz z dokumentami towarzyszącymi tej czynności prawnej zostały złożone w formie odpisów poświadczonych za zgodność z oryginałem przez zawodowych pełnomocników stron. Brak było podstaw do zakwestionowania mocy dowodowej dokumentów w formie niepoświadczonych kserokopii. W tym zakresie żadna ze stron nie zaprzeczyła temu, że przedłożone kopie nie stanowią wiernego odwzorowania oryginałów, a zatem należało uznać, że przedstawiają one rzeczywistą treść oryginalnych dokumentów.

V.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna orzeczenia)

25.  Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

26.  Przystępując do rozważań należało zauważyć, że w uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby ani obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1998 r. w sprawie II UKN 282/98, OSNP 1999/23/758). Dopuszczalne – a w świetle brzmienia art. 327 ¹ § 2 k.p.c. wręcz konieczne – jest rozprawienie się z poszczególnymi zarzutami niejako en bloc, poprzez zaprezentowanie odmiennego zapatrywania w kwestii faktów lub prawa niepozostawiające przestrzeni dla racjonalnej obrony pozostałych zarzutów, które – przy uwzględnieniu koncepcji sądu – stają się wówczas bezprzedmiotowe ( vide: uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20.12.2017 r. w sprawie VI ACa 1651/15, LEX nr 2457546).

27.  Podstawę prawną powództwa stanowił art. 410 §1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

28.  W myśl art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Stosownie do art. 410 §1 k.c. przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego.

29.  Ocena roszczenia powódki wymagała uprzedniego stwierdzenia, czy konsument złożył skuteczne oświadczenie w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k. o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

30.  Stosownie do brzmienia art. 45 ust. 1 u.k.k. w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Sankcja kredytu darmowego polega zatem na uprawnieniu konsumenta do spłaty kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy.

(legitymacja procesowa powódki)

31.  Legitymacja czynna powódki wynikała z przeniesienia wierzytelnościna podstawie art. 509 § 1 k.c., zgodnie z którym wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

32.  Sąd nie tylko uznał umowę cesji za skuteczną, ale także dopuścił prawną możliwość złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego po przelewie wierzytelności przyszłej, tym bardziej w ramach powierniczego przelewu wierzytelności. Interesy konsumenta nie doznały przez to uszczerbku, a mogły nawet zyskać; przykładem tego jest przelew w celu inkasa. Konsument, powierzając profesjonalnemu podmiotowi ściągnięcie wierzytelności mającej swe źródło w klauzuli abuzywnej, ma większe szanse na jej wyegzekwowanie, niż gdyby działał samodzielnie w stosunku do przedsiębiorcy, który stosował wobec niego niedozwolone praktyki. Cesja nie zagraża interesom dłużnika, dla którego bez znaczenia jest, na czyją rzecz zwróci ewentualnie nienależnie pobrane środki pieniężne (vide: np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2018 r., III CZP 114/17, OSNC 2019, nr 3, poz. 26, z dnia 7 maja 2004 r., III CSK 563/02, OSNC 2005, z. 5, poz. 88, i z dnia 24 maja 2007 r., V CSK 23/07, OSNC 2008, nr 7-8, poz. 89).

33.  Istota powierniczego przelewu wierzytelności zasadza się na sytuacji, w której wierzyciel pierwotny (powierzający) w oparciu o zmodyfikowaną konstrukcję przelewu, udziela zlecenia wierzycielowi wtórnemu (przejmującemu), aby ten we własnym imieniu, lecz na rzecz wierzyciela pierwotnego (powierzającego) wyegzekwował wierzytelność od dłużnika a następnie wydał ją powierzającemu po zatrzymaniu dyskonta należnego wierzycielowi wtórnemu (przejmującemu) na podstawie umowy powierniczego przelewu wierzytelności. Wierzyciel pierwotny (powierzający) nie zawiera z wierzycielem wtórnym (przejmującym) umowy zlecenia w zakresie windykacji należności i nie udziela wierzycielowi wtórnemu (przejmującemu) na podstawie takiej umowy pełnomocnictwa, lecz przelewa do jego majątku wierzytelność w celu jej realizacji od dłużnika. Wierzyciel wtórny (przejmujący) zobowiązany jest, na podstawie stosunku wewnętrznego łączącego go z wierzycielem pierwotnym (powierzającym) określonym w umowie powierniczego przelewu wierzytelności w celu jej realizacji, wydać mu każdą proporcjonalną część zrealizowanej wierzytelności, którą wierzyciel wtórny (przejmujący) odzyska od dłużnika. Umowa powierniczego przelewu wierzytelności powoduje w dniu jej zawarcia powstanie skutku rozporządzającego umowy zgodnie z art. 509 i następnych k.c. i powoduje przejście należności ewidencjonowanej w bilansie wierzyciela pierwotnego (powierzającego) do majątku wierzyciela wtórnego (przejmującego). Wierzyciel pierwotny (powierzający) powierniczo przelewa na wierzyciela wtórnego (przejmującego) należność w celu jej realizacji uzyskując w zamian warunkowe zobowiązanie wierzyciela wtórnego (przejmującego), że ten przekaże na rzecz wierzyciela pierwotnego (powierzającego) określoną w umowie powierniczego przelewu wierzytelności równowartość należności ze zrealizowanej części wierzytelności. Przesłanką wymagalności zobowiązania wierzyciela wtórnego i przejmującego) wobec wierzyciela pierwotnego (powierzającego) jest zaspokojenie wierzytelności przelanej.

34.  Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy nie ulegało wątpliwości, że przedmiotowa umowa cesji była ważna i odniosła zamierzony przez strony skutek. W tego typu umowach nie jest możliwe jednoznaczne ustalenie terminu rozliczenia cedenta i cesjonariusza, albowiem zależy to od zdarzeń od nich niezależnych. Nawet zachowanie należytej staranności przez cesjonariusza działającego w swoim imieniu, ale na rzecz cedenta za wynagrodzeniem odniesionym do wysokości odzyskanej wierzytelności, nie pozwala przewidzieć terminu zapadnięcia wyroku, jeśli wezwanie do zapłaty nie było skuteczne, postawy dłużnika, w tym w toku postępowania egzekucyjnego, czy też samego terminu wyegzekwowania należności. Stąd wskazanie 14-dniowego terminu na rozliczenie się wierzyciela przejmującego z wierzycielem pierwotnym jest rozsądnym terminem, uwzględniającym interesy obu stron tej umowy.

35.  Sąd nie widział również podstaw do uznania, że umowa cesji określała wynagrodzenie cesjonariusza w sposób nieekwiwalentny do jej charakteru. W gestii pożyczkobiorczyni pozostawał wybór podmiotu, który w jego imieniu uzyska przysługującą jej potencjalnie wierzytelność. Z tego tytułu nie poniosła żadnych kosztów wstępnych, a zostały one po stronie powódki (opłata od pozwu, wynagrodzenie pełnomocnika), podobnie jak całe związane z tym ryzyko prowadzenia postępowania sądowego (również uwzględniającego niejednolitą linię orzeczniczą). Powyższe okoliczności uzasadniają pobranie przez powódkę 50 % ewentualnie uzyskanego świadczenia od pozwanej (przysługującego pierwotnie pożyczkobiorczyni).

36.  Nie można jednak tracić z pola widzenia faktu, że szacunkowa wartość odsetek na dzień zawarcia umowy miała wynieść 5366,46 zł, z kolei wynagrodzenie cesjonariusza odniesione zostało do kwot już wyegzekwowanych (wartość odsetek dochodzonych pozwem to 4165,80 zł). W razie skutecznego zrealizowania tzw. sankcji kredytu darmowego pożyczkobiorczyni zyska korzyść majątkową polegającą na braku obowiązku dalszego świadczenia rat pożyczki w części odsetkowej, a także części prowizji proporcjonalnie do czasu trwania umowy.

(wykładnia przepisów normujących instytucję sankcji kredytu darmowego)

37.  Art. 45 u.k.k. stanowi transpozycję do polskiego porządku prawnego art. 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE L z dnia 22 maja 2008 r., dalej również jako: dyrektywa 2008/48/WE), który nakazuje stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji, mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z tą dyrektywą. Przepis prawa krajowego nie wynika więc bezpośrednio z ww. dyrektywy w tym sensie, że nie jest tłumaczeniem zawartego w niej przepisu. Instytucja sankcji kredytu darmowego, o której mowa w art. 45 u.k.k. została ustanowiona w polskim porządku prawnym w wykonaniu obowiązku wynikającego z art. 23 dyrektywy 2008/48/WE.

38.  Z uwagi na fakt, że przepis jest wyrazem realizacji obowiązków nałożonych na Polskę przez nadrzędne w stosunku do krajowego porządku prawnego prawo Unii Europejskiej, musi być on interpretowany zgodnie z duchem i celem dyrektywy.

39.  Wynikający z dyrektywy obowiązek państw członkowskich do osiągnięcia przewidzianego w niej celu oraz wynikający z art. 5 [10] TWE obowiązek podjęcia wszelkich środków, zarówno ogólnych jak i szczególnych, do zapewnienia realizacji tego obowiązku, wiąże wszystkie organy państwa członkowskiego, w tym sądy, w sprawach należących do ich jurysdykcji. Wynika stąd, że stosując prawo krajowe, bez względu na to czy przepisy te zostały wydane przed czy po przyjęciu dyrektywy, sąd krajowy powinien zinterpretować je tak dalece, jak jest to możliwe, w świetle treści i celu dyrektywy, by osiągnąć przewidziany w niej cel i w ten sposób zachować się w sposób zgodny z art. 189 ust. 3 [249] TWE. ( vide: wyrok ETS z dna 13 listopada 1990 r., C-106/89, M., L.; również uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2019 roku, sygn. akt III CZP 45/19, OSNC 2020/10/83). Obowiązek wykładni przepisów prawa krajowego w celu efektywnej transpozycji dyrektywy wynika również z wyroku ETS z dnia 10 kwietnia 1984 r. w sprawie C-14/83, von C. i K..

40.  Skoro sankcja tzw. kredytu darmowego ma być konsekwencją niedochowania przez kredytodawcę obowiązków informacyjnych, należy na wstępie wskazać, jakim celom ma ten obowiązek służyć według prawodawcy unijnego.

41.  W dalszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie, czy w rozpoznawanej sprawie pozwana rzeczywiście ten obowiązek naruszyła, wprowadzając konsumenta w błąd co do zakresu jego zobowiązania i czy skala tego ewentualnego naruszenia uzasadnia sankcję w postaci pozbawienia jej wszelkiego zysku z zawartej umowy pożyczki.

42.  Motyw 18 dyrektywy 2008/48/WE stanowi, że konsumentom powinno zapewnić się ochronę przed nieuczciwymi lub wprowadzającymi w błąd praktykami, w szczególności w odniesieniu do ujawnianych przez kredytodawcę informacji, zgodnie z dyrektywą 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 roku dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym (Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych). Niniejsza dyrektywa powinna zawierać szczegółowe przepisy dotyczące zarówno reklam odnoszących się do umów o kredyt, jak i pewnych standardowych informacji, które konsumenci powinni otrzymywać, by mieć w szczególności możliwość porównania różnych ofert. W motywie 19 dyrektywy mowa z kolei o tym, że w celu umożliwienia konsumentom podejmowania decyzji przy pełnej znajomości faktów powinni oni przed zawarciem umowy o kredyt otrzymać odpowiednie informacje na temat warunków i kosztów kredytu oraz swoich zobowiązań, które konsument może zabrać ze sobą i je rozważyć. W celu zapewnienia możliwie największej przejrzystości i porównywalności ofert takie informacje powinny w szczególności zawierać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania mającą zastosowanie do danego kredytu, określaną w całej Wspólnocie w taki sam sposób.

43.  Z analizy przytoczonych wyżej motywów dyrektywy 2008/48/WE wprost wynika, że jednym z podstawowych celów nałożenia na kredytodawców określonych obowiązków informacyjnych względem konsumentów, w tym w szczególności obowiązku wskazywania w umowach rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, jest zapewnienie konsumentom możliwości porównania różnych ofert i wyboru najkorzystniejszej z nich.

44.  W konsekwencji, mając na uwadze cel dyrektywy w zakresie instytucji sankcji kredytu darmowego obejmujący ustanowienie sankcji skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających, Sąd zważył, że naruszenie przez kredytodawcę przepisu ustawy wskazanego w art. 45 ust. 1 u.k.k. nie skutkuje automatycznym powstaniem po stronie kredytobiorcy uprawnienia kształtującego do zastosowania sankcji kredytu darmowego.

45.  W ocenie Sądu, dopuszczalność i skuteczność wykonania uprawnienia kształtującego, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. wymaga zbadania rodzaju i stopnia naruszenia ustawy przez kredytodawcę przez pryzmat proporcjonalności skutków zastosowania sankcji kredytu darmowego, tj. przekształcenia stosunku prawnego łączącego strony umowy kredytu na skutek odpadnięcia obowiązku zapłaty odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy. Punktem wyjścia dla oceny tej kwestii jest ustalenie, czy koszty pożyczki takiej jak przede wszystkim prowizja oraz składka ubezpieczeniowa są kwotami wypłaconymi przez pożyczkodawcę w momencie zawierania umowy. W każdym przypadku Sąd jest obowiązany zbadać wagę i skutki naruszenia przepisu ustawy przez kredytobiorcę i rozważyć, czy w konkretnym przypadku kredytobiorcy służy wskazane uprawnienie, mając na względzie daleko idące skutki wykonania tego uprawnienia kształtującego. Innymi słowy, naruszenie przepisu ustawy przez kredytodawcę nie rodzi automatycznie po stronie kredytobiorcy uprawnienia do zastosowania sankcji kredytu darmowego bez względu na rodzaj i stopień naruszenia przepisu ustawy, cel naruszonego przepisu i skutki naruszenia.

46.  Dotychczasowa praktyka sądowa w zakresie rozpoznawania spraw tego rodzaju koncentrowała się wyłącznie na stwierdzeniu faktu naruszenia przepisu ustawy, z czego wywodzono wniosek o skuteczności wykonania sankcji kredytu darmowego przez konsumenta. Sąd doszedł do przekonania, że stwierdzenie naruszenia przepisu ustawy stanowi jedynie punkt wyjścia do dalszej oceny, czy waga tego naruszenia oceniana z pespektywy ochronnych celów dyrektywy uzasadnia zastosowanie tak daleko idącej sankcji.

47.  Wynika stąd, że skonkretyzowane zarzuty przeciwko umowie pożyczki nie mogą być oderwane od ich ciężaru. Sąd odrzuca pogląd, że każde naruszenie obowiązków szczegółowo opisanych w art. 45 ust. 1 u.k.k. (niezależne od rodzaju i wagi tego obowiązku) stanowi przesłankę stosowania tej instytucji. Nie należy tracić z pola widzenia, że sankcja ta ma być wprawdzie odstraszająca i skuteczna, ale również proporcjonalna.

48.  Chodzi o to, że o ile obowiązki informacyjne wymienione w art. 45 ust. 1 u.k.k. same w sobie są bezwzględne, to jednak na gruncie rozpatrywania przez sąd skutków ich naruszenia należy brać pod uwagę in casu ich istotność i doniosłość, aby sankcja kredytu darmowego nie była mechanizmem automatycznym, pomijającym istotne uwarunkowania danego przypadku. Pomysł i konstrukcja polskiego ujęcia ustawowego sankcji kredytu darmowego jest w całości przejawem inwencji ustawodawcy krajowego (tj. nie ma żadnego umocowania konstrukcyjnego w prawie unijnym – państwa mają swobodę w zakresie ukształtowania sposobu sankcjonowania naruszenia obowiązków informacyjnych przez kredytodawców). Nie oznacza to bynajmniej, że w polskim porządku prawnym nie istnieją odpowiednie instrumenty prawne, które nawet tak rygorystycznie ujętą sankcję oplatają pewnymi ograniczeniami. Takim przepisem niewątpliwie jest m.in. art. 5 k.c., w tym w szczególności kwestia sprzeczności skorzystania z uprawnienia ze społeczno-gospodarczym celem prawa.

49.  Zdaniem Sądu, nie ma żadnych podstaw, aby pozbawiać sąd cywilny możliwości właściwej oceny skutków sankcji z art. 45 ust. 1 u.k.k. pod kątem treści art. 5 k.c. Co więcej, tylko taka formuła całej tej sankcji może być uznana za spełniającą wymóg proporcjonalności w rozumieniu prawa unijnego. Naruszenie prawa unijnego może bowiem polegać też na tym, że państwo członkowskie przez stanowienie prawa krajowego realizuje normy prawa unijnego zbyt intensywnie, w sposób naruszający zasadę proporcjonalności. I w danym wypadku tylko wykładnia art. 45 ust. 1 u.k.k. przez pryzmat celów dyrektywy przy ewentualnym zastosowaniu w razie potrzeby art. 5 k.c. może konstytuować tę sankcję jako proporcjonalną w rozumieniu art. 23 dyrektywy 2008/48/WE.

50.  Taka wykładnia art. 45 ust. 1 u.k.k. nie narusza zasadniczego wymogu efektywności i jednocześnie proporcjonalności środków zmierzających do ochrony praw konsumenta w świetle ustawodawstwa unijnego. Dotkliwość i nieuchronność sankcji kredytu darmowego nie może być absolutyzowana, gdyż byłaby całkowicie pozbawiona wymogu proporcjonalności.

51.  Należy również zauważyć, że na obszarze Unii Europejskiej problematyka stawiania zarzutów przeciwko treści konsumenckich umów kredytu/pożyczek nie jest nowa i spotkała się z reakcją polegającą na zmianach w prawie francuskim uniemożliwiających w ogóle skuteczne kwestionowanie (...) bez wykazania rzeczywistej szkody majątkowej po stronie konsumenta (Artykuł (...)-1 C. de la consommation [Kodeks konsumencki], wersja obowiązująca od 19 lipca 2019 r., https://www.legifrance.gouv.fr/codes/id (...)2019-07-19), co było odpowiedzią ustawodawcy francuskiego na spory cywilne powstałe na tym tle. Choć należy podkreślić, że jeszcze przed tą zmianą legislacyjna wydane zostało orzeczenie idące w tym właśnie kierunku, w którym sąd francuski zauważył – podobnie jak w niniejszej sprawie – że wskaźnik (...) (fr. (...)) w danej sprawie „nie działał na niekorzyść” pożyczkobiorców, bo był błędnie zawyżony (wyrok francuskiego Sądu Kasacyjnego z dnia 12 października 2016 r., numer skargi: 15- (...), Pierwsza Izba Cywilna, https://juricaf.org/arret/FRANCE - (...) (...)- (...)).

52.  Powyższe uwagi na tle prawnoporównawczym zdaniem Sądu są niezbędne, skoro sporna sankcja jako taka jest wymagana przez przepisy prawa unijnego, a szerszy ogląd tej problematyki w ustawodawstwie innego państwa członkowskiego może korzystnie wpłynąć na wykładnię przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.

53.  Należy ponownie zwięźle podkreślić, że stosowanie art. 45 ust. 1 u.k.k. winno być uzależnione od stwierdzania w umowie ewidentnych braków, a nie roztrząsaniu w procesach sądowych wątpliwości interpretacyjnych przy jej wykładni bądź konsekwencji zmian tekstu ustawy.

(ocena umowy kredytu konsumenckiego z dnia 24 września 2019 roku pod kątem naruszenia przepisów ustawy o kredycie konsumenckim)

54.  W niniejszym przypadku zasadnicza oś sporu zasadzała się na kwestii zakazu pobierania przez kredytodawcę odsetek od skredytowanych kosztów kredytu i niewłaściwego oznaczenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (dalej jako (...)) na skutek przyjęcia za podstawę do jej obliczenia odsetek naliczonych od kredytowanej prowizji, a także uznania, czy (...) odnosić należy do całkowitej kwoty kredytu czy kwoty wypłaconej. Zdaniem pozwanej kwota wypłacona jest wyższa niż całkowita kwota kredytu, co daje podstawę do odnoszenia (...) do tzw. kwoty pożyczki/kredytu, a nie do całkowitej kwoty kredytu.

55.  W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę, niedopuszczalne jest pobieranie odsetek od skredytowanych kosztów kredytu konsumenckiego ( vide: wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 kwietnia 2016 r. C-377/14, (...)-283), a wynika to z uznania, że koszty takie jak np. prowizja oraz składka ubezpieczeniowa nie są kwotami, które zostały wypłacone konsumentowi do swobodnej dyspozycji. Niemniej kwestia ta pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia o skuteczności zastosowania sankcji kredytu darmowego, co zostanie omówione w dalszych akapitach uzasadnienia.

56.  Błędne oznaczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania miało stanowić naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. i wynikać z faktu naliczania odsetek również od skredytowanych kosztów kredytu, w tym przypadku prowizji, a także z przyjęcia do obliczeń kwoty wypłaconej, przy czym kwestia tego, co jest kwotą wypłaconą była sporna między stronami. Jak twierdziła powódka – skoro uznać za abuzywne lub nieważne postanowienia umowne w tym zakresie, to błędnie określono kwoty do zapłaty przez konsumenta i błędnie obliczono (...). Podobnie odniesienie (...) do kwoty wypłaty (wyższej zdaniem pozwanej niż całkowita kwota kredytu) powodowało zaniżenie (...), skoro zwiększa się wartość, od której liczy się proporcję.

57.  W ocenie Sądu, do naruszenia powołanych przepisów ustawy dotyczących obowiązku wskazania (...) dochodzi wówczas, gdy podana w umowie (...) jest ustalona w sposób rażąco sprzeczny ze wzorem wskazanym w załączniku nr 4 do ustawy o kredycie konsumenckim albo w sposób dowolny, oderwany od kosztów obciążających konsumenta wskazanych w umowie. Kredytodawca nie dopuszcza się naruszenia obowiązku informacyjnego w zakresie wskazania (...), jeżeli jest ona obliczona zgodnie z wzorem określonym w załączniku do ustawy oraz na podstawie założeń przyjętych w umowie.

58.  W niniejszej sprawie, strona powodowa nie kwestionowała prawidłowości obliczenia (...) na podstawie założeń przyjętych w umowie. W umowie wskazano, że przyjmuje się, że pożyczka zostanie wypłacona w sposób, o jakim mowa w pkt 6 umowy, tj. na wskazany w umowie rachunek. Pozwana stosowała mechanizm wypłaty całej pożyczki i następnie potrącenia z niej kosztów pożyczki.

59.  Należy podkreślić przy tym przejrzystość przyjętych założeń – gdyby nawet dyskutować, czy są one poprawne (orzecznictwo w zakresie dopuszczalności pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu nie jest jednolite, a wynika to oceny tego, czy wszystkie koszty pożyczki zostały postawione do dyspozycji konsumenta czy też nie – vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2023 r. I CSK 4175/22, LEX nr 3569756), to niespornym jest, że w umowie ujawniono wszelkie obciążenia faktycznie ponoszone przez konsumenta. Wyraźnie zaznaczono, że (...) przedstawiono przy uwzględnieniu (doliczeniu) do podstawy wyliczenia także kosztów udzielonej pożyczki i przy uwzględnieniu wypłaty kwoty pożyczki, a więc kwoty 17.800 zł, a nie całkowitej kwoty kredytu określonej w umowie na kwotę 12.974,11 zł. Jednocześnie zwrócić należało uwagę, że definicja legalna (...) odnosi się do całkowitej kwoty kredytu (art. 5 pkt 12 u.k.k.) z kolei w zawartym w załączniku wzorze mowa o kwocie wypłaty.

60.  Istotne jest, że (...) jest wskaźnikiem, który ma służyć konsumentowi wyłącznie jako środek do porównywania różnych ofert rynkowych. Nawet jeżeli w danej umowie został on wskazany niepoprawnie z powodu błędu rachunkowego, to i tak nie zmienia to konkretnych praw i obowiązków finansowych wynikających z umowy kredytu. Jest więc tylko wskaźnikiem ujętym (w formie wyrażenia procentowego) mającym zbiorczo określać opłacalność oferty. Ma więc zupełnie inną cechę niż pozostałe wymogi ustawowe dotyczące umów kredytowych w ustawie o kredycie konsumenckim (np. wskaźnik oprocentowania pożyczki).

61.  Nie zmienia to oczywiście faktu, że ta jego specyficzna rola jest istotna rynkowo, bo w jednym parametrze odzwierciedla cechę oferty, która pozwala na jej porównanie z innymi ofertami kredytu dostępnymi na rynku.

62.  Tu z kolei należy wrócić do kwestii skutków sankcji kredytu darmowego, która niewątpliwie jest dotkliwa dla kredytobiorcy, gdyż w razie jej ziszczenia kredytodawca pozbawiony jakiegokolwiek dochodu z umowy. Należy więc uznać, że oceniając zarzuty, które mogą skutkować skutecznością sankcji kredytu darmowego, należy badać ich doniosłość. Należy zauważyć, że niektóre samoistne, jednostkowe naruszenia obowiązków informacyjnych wykluczają dopuszczalność zastosowania sankcji kredytu darmowego. Zdaniem Sądu taka sytuacja może dotyczyć np. obowiązku wskazania adresu do doręczeń elektronicznych. Może bowiem mieć miejsce sytuacja, gdy umowa nie zawiera wyłącznie adresu kredytobiorcy do doręczeń elektronicznych, ale konsument z określonych przyczyn i tak nie zamierzał nigdy z takiej formy kontaktu korzystać.

63.  (...) samo w sobie nie tworzy i nie zmienia zobowiązań konsumenta (jest w czystej postaci parametrem finansowym) – ma tylko walor informacyjny umożliwiający porównanie ofert, o ile wszyscy uczestnicy rynku stosują dokładnie takie same założenia wyjściowe. W ujęciu założonego horyzontu czasowego ma cechy wskaźników antycypacyjnych ( ex ante), bo opiera się na założeniu zrealizowania umowy w określonym czasie i niezmienionym oprocentowaniu oraz ma charakter czysto analityczny (tj. nie rodzi konkretnych zobowiązań stron). W danym wypadku – w kontekście twierdzeń powódki można wręcz stwierdzić, że (...) zaprezentowane przez pozwanego było zawyżone, gdyby twierdzić, że kwota wypłaty została przyjęta prawidłowo, a zawyżone zostały koszty pożyczki, a więc niekorzystne dla pożyczkodawcy w kontekście porównawczym, co oznacza, że pozwany pogorszył swoją pozycję rynkową.

64.  Pobieranie odsetek od skredytowanych kosztów kredytu powoduje zwiększenie kosztów kredytu w porównaniu z ofertami, w których odsetek nie nalicza się od tych kosztów, co wynika wprost z legalnej definicji tego wskaźnika: „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym” (art. 5 pkt 12 u.k.k.).

65.  Należy mieć zatem na względzie fakt, że doliczenie przez pozwaną do (...) odsetek od kredytowanych kosztów kredytu w rezultacie skutkowało zawyżeniem (...). Nawet w przypadku przyjęcia, że pozwana nie była uprawniona do pobierania odsetek od skredytowanych kosztów, (...) obliczone przy tym założeniu byłoby w rezultacie niższe. Tym samym, nie można uznać za proporcjonalną sankcji, o której mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. w sytuacji, gdy kredytodawca podał w umowie (...) wyższą niż w rzeczywistości, albowiem w ten sposób nie doszło do wprowadzenia konsumenta w błąd na jego niekorzyść.

66.  Jak wcześniej wspomniano, z punktu widzenia oceny naruszenia obowiązku informacyjnego w zakresie podania (...) bez znaczenia pozostaje ocena zasadności pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu, tym bardziej, że judykatura w tym zakresie nie jest zgodna. P. należy zauważyć, że kwestia ta była przedmiotem pytania prejudycjalnego skierowanego przez Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza dnia 3 listopada 2022 roku (sygn. C-678/22). Omawiana kwestia (tj. dotycząca oprocentowania skredytowanych kosztów kredytu i wyliczenia (...)) jest obecnie źródłem sprzeczności w licznych orzeczeniach sądowych, a więc linia orzecznicza być może ukształtuje dopiero w przyszłości.

67.  Nawet w przypadku przyjęcia, że prawidłowe wykonanie obowiązku wskazania w umowie (...) wymaga absolutnego uwzględnienia wszelkich kosztów należnych od kredytobiorcy na gruncie prawa materialnego, zaś kredytodawca nie jest uprawniony do pobierania odsetek od skredytowanych kosztów, to należy zauważyć, że zastosowanie w takim przypadku sankcji kredytu darmowego byłoby rażąco nieproporcjonalne w stosunku do wagi naruszenia obowiązku.

68.  Należy zauważyć, że zakaz pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu nie wynika wprost z przepisu rangi co najmniej ustawowej, a stanowi wyraz wykładni przepisów ustawy o kredycie konsumenckim i dyrektywy 2008/48/WE. Z powyższych względów, uznanie skuteczności sankcji kredytu darmowego byłoby rażąco nieproporcjonalne w stosunku do wagi ewentualnego naruszenia. Świadczenie pobrane nienależnie przez kredytodawcę powinno wówczas podlegać zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c.

69.  Należy przede wszystkim zauważyć, że przyjęcie powyższego rozumienia obowiązku wskazania (...) w umowie skutkowałoby tym, że jakakolwiek sprzeczność umowy z rzeczywistym zakresem obowiązku świadczenia przez kredytobiorcę automatycznie uzasadniałaby zastosowanie sankcji kredytu darmowego. Jakakolwiek zmiana założeń przyjętych do obliczenia (...) skutkuje bowiem jego zmianą. Należy również podkreślić, że w przypadku bezskuteczności któregokolwiek postanowienia umownego przewidującego obowiązek świadczenia przez konsumenta na rzecz przedsiębiorcy (w szczególności postanowienia przewidującego prowizję, vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2021 r., sygn. akt III CZP 43/20, LEX nr 3246823), (...) wskazana w umowie nie odpowiadałaby rzeczywistemu zakresowi obowiązku świadczenia ciążącego na konsumencie. Przyjęcie w takim przypadku skuteczności sankcji kredytu darmowego prowadziłoby w rezultacie do wniosku, że jakiekolwiek zastrzeżenie przez przedsiębiorcę w umowie świadczenia nienależnego mogłoby skutkować odpadnięciem obowiązku zapłaty kosztów kredytu przez konsumenta po złożeniu oświadczenia, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. W ocenie Sądu treść i cel dyrektywy 2008/48/WE (w szczególności wymóg proporcjonalności sankcji) stoi na przeszkodzie takiej wykładni powyższych przepisów.

70.  W konsekwencji, Sąd doszedł do przekonania, że pozwana wywiązała się z obowiązku podania (...) w umowie kredytu. Nawet w przypadku uznania, że pozwana nie wykonała wskazanego obowiązku z uwagi na nieuprawnione uwzględnienie przy obliczeniu (...) odsetek od skredytowanych kosztów i przyjęcie błędnej kwoty wypłaty, zastosowanie sankcji kredytu darmowego byłoby nieproporcjonalne do wagi naruszenia, albowiem zakaz pobierania odsetek od skredytowanych kosztów nie wynika z jasnego i jednoznacznego przepisu o randze co najmniej ustawowej, stąd pozbawienie podmiotu prawa prywatnego wszelkich korzyści wynikających z zawartej umowy z uwagi na powyższe naruszenie byłoby niesprawiedliwe i w istocie miałoby na celu wyeliminowanie z obrotu przedsiębiorcy działającego w celach zarobkowych.

71.  Przechodząc do oceny pozostałych naruszeń wskazywanych przez stronę powodową, w pierwszej kolejności należy zauważyć, że właściwe rozpoznanie zarzutów zależy od wykładni umowy pożyczki zgodnej z ustawowymi dyrektywami, w szczególności art. 65 k.c. i art. 385 § 2 k.c. W szczególności umowie i jej poszczególnym postanowieniom nie należy nadawać znaczenia nonsensownego lub wynikającego z apriorycznie krytycznego nastawienia zmierzającego wyłącznie do stwierdzenia w niej błędów i braków.

72.  I tak, odnosząc się do poszczególnych zarzutów należy wskazać, że wbrew zarzutom powódki, punkt 26. umowy nie jest wadliwy. Umowa zawiera informacje dotyczące wcześniejszej spłaty kredytu, wymagane w art. 30 ust. 1 pkt 16 (prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz procedurę spłaty kredytu przed terminem). W pkt 26 umowy wyraźnie wskazano, że całkowity koszt kredytu ulegnie obniżeniu proporcjonalnie do okresu, o jaki skrócono okres trwania umowy. Jednocześnie należy zaznaczyć, że nie ma ustawowego wymogu przenoszenia na grunt umowy o kredyt konsumencki wszelkich efektów sądowej wykładni prawa na podstawie różnorodnych orzeczeń, w tym takich, które określony podmiot prawa prywatnego uznaje subiektywnie za istotne. Orzecznictwo na tle art. 45 ust. 1 u.k.k. nie wykształciło jednolitej ugruntowanej linii. Uprawnienie do odzyskania – w razie wcześniejszej spłaty – określonych kosztów poniesionych przez kredytobiorcę ostatecznie (w razie sporu stron) zależy od rozstrzygnięcia sądowego i interpretacji postanowień umowy in casu. Tymczasem sankcja kredytu darmowego dotyczy ewidentnych braków w umowie, widocznych prima vista, a nie problemu interpretacji umowy w kontekście zróżnicowanego orzecznictwa sądowego. Zarzut ten jest chybiony również dlatego, że ustawa w zacytowanym przepisie wymaga wyłącznie zawarcia informacji o prawie konsumenta do wcześniejszej spłaty kredytu i taka informacja w umowie została zawarta. Ustawa nie nakładała na kredytodawcę obowiązku zawierania w umowie szczegółowych informacji takich, jak procedura i warunki, na jakich mogą ulec zmianie koszty kredytu w razie przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego. Nie doszło więc do naruszenia art. 30 ust 1 pkt 10 u.k.k.

73.  W ocenie Sądu pkt 25 nie jest wadliwy, gdyż treść tego postanowienia umownego w żadnym stopniu nie sugeruje obowiązku wykorzystania otrzymanego przez kredytobiorcę wzoru w celu odstąpienia od umowy. Nieprawdą jest także, że w umowie nie opisano skutków odstąpienia od umowy: są one szczegółowo opisane w zdaniach od piątego do ostatniego tego punktu. W rezultacie, nie doszło więc do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 15 ustawy o kredycie konsumenckim. Fakt dołączenia do umowy załącznika w postaci oświadczenia o odstąpieniu od umowy w żaden sposób nie narusza ustawy, a wręcz może być uznany jako gest ułatwiający konsumentowi odstąpienie od umowy w postaci dołączenia do niej gotowego do podpisania druku. Jest oczywistym, że odstąpienie od umowy jest uproszczone po dostarczeniu konsumentowi wzoru takiego oświadczenia, niż gdyby konsument miał się domyślać, jakie elementy takie oświadczenie powinno zawierać.

74.  Zdaniem Sądu, nie istnieje obowiązek, aby w umowie o kredyt konsumencki zawierać informację o skutkach finansowych skorzystania przez kredytobiorcę z uprawnienia z art. 45 ust. 1 u.k.k. (w rozumieniu skutecznego efektu tej sankcji). Istnieją bowiem rozliczne i nie dające się jednoznacznie skatalogować sytuacje, w których dochodzi do modyfikacji praw i obowiązków wynikających z umów zobowiązaniowych: mogą to być prawomocne orzeczenia sądowe przesłankowo stwierdzające abuzywność niektórych postanowień umownych, orzeczenia na tle stosowania art. 357 ¹ lub art. 358 ¹ k.c., ugody pomiędzy stronami, zrzeczenie się roszczenia, odnowienie, zmiana ustawodawstwa, skutki restrukturyzacji lub upadłości stron, nacjonalizacji, skutki stanów nadzwyczajnych, zmiany waluty państwowej. Jeżeli więc uznać, że wybrany z przytoczonego z powyższego przykładowego zestawienia jeden element (nieopisany w umowie) jest warunkiem spełnienia wymogu z art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k., to – ponownie – każda umowa byłaby wadliwa, gdyż zawsze istniałoby abstrakcyjne zdarzenie prawne, które mogłoby wpłynąć na zmianę kosztów kredytu. Taka wykładnia art. 45 ust. 1 u.k.k. prowadziłaby do absurdu.

75.  Zarzuty dotyczące oprocentowania kredytu są oczywiście chybione. Umowa wskazywała na podstawy zmian oprocentowania w jasny i precyzyjny sposób. Stopa referencyjna Narodowego Banku Polskiego jest obiektywnym wskaźnikiem, o którym informacja jest powszechnie dostępna (stopa referencyjna NBP nie jest publikowana w formie odwołania to innych, kolejnych wskaźników. Jest to wskaźnik zupełnie jasny dla przeciętnego konsumenta. Każda umowa kredytu odwołuje się do pewnych zobiektywizowanych wskaźników makroekonomicznych, zmiennych w czasie (co jest naturalne i dopuszczalne przez prawo), a w tym przypadku odwołanie jest prawidłowe, jednoznaczne, niewprowadzające w błąd. Z treści omawianego postanowienia umownego nie wynika, że organem decydującym dowolnie o zmianie oprocentowania jest zarząd Kasy – jest to subiektywna i niepoprawna interpretacja powódki – z umowy wyraźnie wynika, że zarząd jest organem obowiązanym do wydawania uchwał w danym przedmiocie, przy czym kryteria zmian oprocentowania mają umocowanie w prawidłowo określonych zobiektywizowanych wskaźnikach makroekonomicznych przewidzianych w umowie stron. Powyższe rozważania pozostają aktualne także w odniesieniu do zarzutu dotyczącego oprocentowania od zadłużenia przeterminowanego.

76.  Oczekiwanie od pożyczkodawcy wyjaśniania każdego pojęcia jest rozumowaniem na tyle niebezpiecznym, że w zasadzie zakwestionować można byłoby każde nawet najbardziej podstawowe pojęcia, łącznie z pojęciami użytymi do wyjaśnienia danego pojęcia. W umowie wprost wskazano, czy oprocentowanie jest stałe czy zmienne i na jakich warunkach może ulec zmianie. Nie doszło więc do jakichkolwiek naruszeń w tym zakresie.

77.  Sąd nie podzielił także zarzutu dotyczącego zastrzeżenia dla kredytodawcy prawa do dowolnej zmiany wysokości opłat. Podkreślić należy, iż w umowie wskazano w sposób jednoznaczny, że niektóre z pozaodsetkowych kosztów pożyczki w ogóle nie ulegną zmianie (prowizja, składka ubezpieczeniowa), natomiast koszt pozostałych opłat może ulec zmianie w zależności od wysokości wskaźnika średniorocznego cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanego przez Prezesa GUS w zakresie i kierunku wynikającym ze zmiany cen. Wskaźnik, o którym mowa w umowie, jest całkowicie niezależny od pozwanego i łatwy do ustalenia przez przeciętnego konsumenta. Sporny wskaźnik jest bowiem publikowany w urzędowych publikatorach, bez dalszych odwołań i jest niemożliwy do pomylenia z innym. Zgodnie z przepisem art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy umowa powinna zawierać informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie. Wszystkie te informacje zostały wprost wskazane w umowie.

78.  Ponadto, należy wskazać, że pożyczkobiorca otrzymał przy zawarciu umowy m.in. Tabelę opłat i prowizji. Nie ma żadnego dowodu, że pożyczkobiorca otrzymał tę tabelę w niewłaściwej formie. Wręcz przeciwnie, konsument oświadczył, że otrzymał ten załącznik do umowy ( vide: oświadczenie kredytobiorcy na str. 6 umowy). Umowa nie odnosiła się w tym zakresie do tabeli dostępnej na stronie internetowej, w serwisie bankowości elektronicznej, przesłanej e-mailem lub wiadomością tekstową z hiperłączem do strony internetowej.

79.  Brak wyliczenia w umowie kosztów sądowych i egzekucyjnych jest zdaniem Sądu oczywiście bezzasadny, bo nie da się przewidzieć wysokości tych kosztów, gdyż są one zależne od nieznanych w chwili zawierania umowy czynników (zależą od wysokości zadłużenia, wielokrotności stawek itp., jak też dość częstych w tej mierze zmian prawa lub jego interpretacji sądowej). Tak sformułowane przez powódkę zarzuty naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 12 u.k.k. są chybione przede wszystkim dlatego, że nawet ich naruszenie nie stanowi przesłanki stosowania art. 45 ust. 1 u.k.k.

80.  Niezasadny okazał się zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 14 u.k.k. dotyczący umowy ubezpieczenia. Powódka nie zauważyła, że w umowie zawarto dane podmiotu udzielającego ochrony ubezpieczeniowej (S. Towarzystwo (...)), nazwę produktu ubezpieczeniowego (Twój Walor), numer polisy. Ustawa wymaga jedynie wskazania sposobu zabezpieczenia umowy. Poza tym pożyczkobiorca przy zawarciu umowy otrzymał ogólne warunki ubezpieczenia wraz z kartą produktu i informacją o produkcie ubezpieczeniowym, pełnomocnictwo od zakładu ubezpieczeń oraz dokument upoważniający do działania w imieniu agenta ubezpieczeniowego, informacje agenta ubezpieczeniowego oraz minimalny zakres ochrony ubezpieczeniowej. Kwestia wykazania przekazania składki ubezpieczeniowej na rzecz ubezpieczyciela nie jest zagadnieniem z zakresu obowiązków informacyjnych, ale wykonania umowy i nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Nadto, w sposób wyraźny wskazano w treści umowy (pkt 18 lit. d), iż koszt ubezpieczenia nie ulegnie zmianie w trakcie trwania umowy, toteż zarzut nieokreślenia warunków, na jakich koszty kredytu wynikające z ubezpieczenia mogą ulec zmianie należało uznać za całkowicie oderwany od treści umowy.

81.  Powódka oczekiwała od pożyczkodawcy wyjaśnienia wszelkich pojęć i ekonomicznych skutków, co wykracza poza obowiązki przedsiębiorcy udzielającego pożyczek. Na pozwanej ciążył jedynie obowiązek wskazania w umowie obligatoryjnych elementów, co wypełniało obowiązki informacyjne.

82.  Z uwagi na powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że oświadczenie złożone w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k. było bezskuteczne, albowiem nie zaktualizowały się przesłanki zastosowania sankcji kredytu darmowego. W tym stanie rzeczy, nie odpadł obowiązek uiszczenia przez konsumenta odsetek i innych kosztów kredytu.

83.  Na marginesie wskazać należy, że celem art. 45 ust. 1 u.k.k. nie jest eliminacja z umów pożyczki niedozwolonych lub nieważnych postanowień umownych. Odstraszający charakter sankcji dotyczy obowiązku zawarcia w umowie określonych informacji, co jest niezależne od skutków wyeliminowania z umowy poszczególnych postanowień umownych. Nie jest możliwe, aby przedsiębiorca wariantowo wskazywał poszczególne parametry umowy, zwłaszcza przy niejednolitej linii orzeczniczej.

84.  Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. przy zastosowaniu art. 45 ust. 1 u.k.k. stosowanych a contrario oddalił powództwo.

VI.

(koszty procesu)

85.  O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II. wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając powódkę całością poniesionych przez pozwaną kosztów procesu, na co składały się wynagrodzenie kwalifikowanego pełnomocnika w osobie adwokata w stawce minimalnej (1.800 zł) ustalonej w oparciu o § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwkackie oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł).

86.  Na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od zasądzonej kwoty tytułem kosztów procesu Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.