Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2024 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni - I Wydział Cywilny, Sekcja do spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Mateusz Berent

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Małgorzata Świst

po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2024 r. w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L.

przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powódki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. na rzecz pozwanej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. kwotę 3617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I 1 C 1277/23

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 12 lutego 2024 roku

I.

(żądanie i podstawa faktyczna pozwu)

1.  Powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. wystąpiła przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. z powództwem o zapłatę kwoty 13.785,51 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 czerwca 2023 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

2.  W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że w dniu 16 września 2020 roku pozwana zawarła z konsumentem umowę kredytu konsumenckiego nr (...) na okres 108 miesięcy. Zgodnie z treścią umowy całkowita kwota kredytu wynosiła 55.942,24 zł, a kwota udzielonego kredytu 62.800 zł i służyła sfinansowaniu także kosztów zaliczonych do całkowitego kosztu kredytu. Na dzień zawarcia umowy całkowita kwota do zapłaty wynosiła 85.644,96 zł. Powódka w dniu 26 stycznia 2023 r. zawarła z konsumentem umowę przelewu wierzytelności pieniężnych obecnych i przyszłych powstałych w wyniku zastosowania sankcji kredytu darmowego w stosunku do ww. umowy kredytu konsumenckiego. O przelewie pozwana została zawiadomiona w dniu 2 maja 2023 roku. Konsument złożył oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego poprzez pełnomocnika na podstawie pełnomocnictwa udzielonego powódce. Powódka wezwała pozwaną do zapłaty spornej kwoty w terminie 30 dni. Zdaniem powoda w umowie kredytu konsumenckiego doszło do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 7 i 10 ustawy o kredycie konsumenckim, poprzez błędne wskazanie (...) oraz całkowitej kwoty do zapłaty w związku z doliczeniem do całkowitego kosztu kredytu odsetek od kwoty niewypłaconej kredytobiorcy, bowiem odsetki umowne można pobierać wyłącznie od kwoty rzeczywiście wypłaconej kredytobiorcy, natomiast niedopuszczalne jest pobieranie odsetek od skredytowanych kosztów kredytu, a także nieokreślenie w umowie warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, w szczególności zastrzeżenie przez kredytodawcę na swoją rzecz możliwości jednostronnej i niejasnej zmiany oprocentowania, opłat i prowizji. Powód podniósł, że nie upłynął roczny termin na złożenie oświadczenia określonego w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, gdyż umowa nie została wykonana. Na dochodzoną kwotę składają się prowizja wyliczona proporcjonalnie w stosunku do spłaconego kapitału kredytu w kwocie 960,09 zł oraz spłacone odsetki w kwocie 12.825,42 zł.

(pozew, k. 3-8)

II.

(stanowisko pozwanej)

3.  Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W pierwszej kolejności pozwana podniosła zarzut braku legitymacji czynnej po stronie powoda, wskazując, że umowa przelewu jest bezwzględnie nieważna, albowiem cesjonariusz ma całkowitą, niekontrolowaną przez drugą stronę dowolność, czy, w jaki sposób i w jakim terminie przystąpi do wyegzekwowania wierzytelności, a także czy istnieją warunki na zapewnienie założonego celu umowy, jakim miało być wyegzekwowanie wierzytelność. Zdaniem pozwanej, to, czy cena zostanie w ogóle w przyszłości zapłacona zależy wyłącznie od woli cesjonariusza. Dalej, pozwana podniosła, że określenie ceny jako wartość 40% należności z §3 może być oceniona jako górna granica odpowiedzialności cesjonariusza, lecz w umowie nie sprecyzowano wprost wartości owych wierzytelności. Takie określenie ceny jest sprzeczne z naturą umowy sprzedaży i nie może być traktowane jako wskazanie podstaw do ustalenia ceny. Poza tym pozwana podniosła, że umowa cesji nosi znamiona wyzysku, oferując cedentowi jedynie 40% należnej mu kwoty, co pozostaje w sprzeczności z ustawowym przeznaczeniem uprawnienia do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Natomiast, odnośnie do zarzutów stanowiących podstawę złożonego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, pozwana spółdzielcza kasa oszczędnościowo – kredytowa zaprzeczyła, aby zawarta z konsumentem umowa zawierała opisane w pozwie naruszenia ustawy o kredycie konsumenckim, w szczególności wskazała, że dopuszczalne jest kredytowanie kosztów kredytu konsumenckiego i pobieranie odsetek od tych kosztów, (...) zostało w umowie wyliczone w sposób prawidłowy, a także stwierdziła, że dopełniono wszelkich obowiązków informacyjnych w zakresie kosztów kredytu oraz zasad ich zmiany. Zdaniem pozwanej, umowa pożyczki spełnia wszelkie wymogi zawarte w umowie o kredycie konsumenckim, wobec czego oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego jest bezpodstawne i bezskuteczne.

(odpowiedź na pozew, k. 44-51)

III.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

4.  W dniu 16 września 2020 roku pomiędzy M. W. a pozwaną Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im. F. S. w G. doszło do zawarcia umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...). Umowa została zawarta na okres od dnia 16 września 2020 roku do 7 września 2029 roku (pkt 4). Kwota pożyczki wynosiła 62.800 zł obejmowała kredytowane koszty. Całkowita kwota kredytu (pożyczki) wynosiła 55.942,24 zł i nie obejmowała kredytowanych kosztów pożyczki (pkt 5). Kwota pożyczki obejmująca kredytowane koszty pożyczki była oprocentowana według zmiennej stopy procentowej (odsetki zmienne) ustalonej przez Zarząd Kasy i w dniu zawarcia umowy wynosiło 7,20% w skali roku (pkt 7). Pożyczka była przeznaczona na spłatę zobowiązań finansowych pożyczkobiorcy (pkt 3) i miała zostać wypłacona przelewem na wskazany w umowie rachunek bankowy w całości w dniu podpisania umowy (pkt 6).

5.  Szacunkowy całkowity koszt kredytu określono na kwotę 29.702,72 zł, na co składały się: szacunkowa wartość odsetek w kwocie 22.844,96 zł, a także prowizja w kwocie 6857,76 zł. Opłata za prowadzenie rachunku IKS wynosiła 0 zł (pkt 17-19).

6.  Zgodnie z pkt 12 rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu wynosiła 10,60% oraz całkowita kwota do zapłaty w dniu zawarcia umowy 85.644,96 zł. Do obliczenia (...) przyjęto następujące założenia:

- wyliczenie (...) zostało dokonane przy uwzględnieniu terminu trwania umowy oraz całkowitego kosztu kredytu (pożyczki), o jakim mowa w pkt 17 umowy,

- umowa będzie obowiązywać przez czas, na jaki została zawarta oraz że kasa i pożyczkobiorca wypełnią zobowiązania wynikające z umowy w terminach określonych w umowie,

- pożyczka wypłacona została zgodnie z umową, a kwoty spłat będą zgodne z harmonogramem stanowiącym załącznik do umowy,

- datą początkową będzie data wypłaty pożyczki,

- odstępy czasu między datami używanymi w obliczeniach przyjęto według rzeczywistych terminów płatności rat, uwzględniając różną liczbę dni pomiędzy spłatami wynikającą z różnej liczby dni miesiąca,

- wynik podaje się z dokładnością do co najmniej jednego miejsca po przecinku.

7.  W umowie zastrzeżono, że zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na należność Kasy z tytułu pożyczki, w tym na całkowity koszt kredytu oraz wysokość rat kapitałowo-odsetkowych. Zmiana rocznej stopy oprocentowania miała nastąpić raz na kwartał kalendarzowy, w przypadku podwyższenia lub obniżenia stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego, w zakresie oraz kierunku, w jakim wysokość tej stopy uległa zmianie i o wartość równą zmianie, o ile zmiana nastąpiła w okresie obowiązywania umowy oraz z uwzględnieniem, że maksymalna stopa procentowa (odsetki maksymalne) nie mogła w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe stanowiły wysokość równą sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. W razie obniżenia wysokości odsetek maksymalnych w trakcie trwania umowy w ten sposób, że odsetki umowne byłyby od nich wyższe, Kasa miała dokonać obniżenia odsetek umownych do wysokości odsetek maksymalnych, a w przypadku ponownego podwyższenia wysokości odsetek maksymalnych Kasa była uprawniona do przywrócenia (podwyższenia) wysokości odsetek umownych w zakresie dopuszczalnym wysokością obowiązujących odsetek maksymalnych. Zarząd Kasy zobowiązany był podjąć stosowną uchwałę o ustaleniu stopy procentowej w pierwszym miesiącu po kwartale kalendarzowym, w którym nastąpiły wyżej opisane zmiany wysokości stopy referencyjnej lub/i odsetek maksymalnych. Zmieniona stopa procentowa obowiązywała od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym Zarząd Kasy podjął uchwałę o zmianie stopy procentowej, z tym zastrzeżeniem, że obniżenie wysokości odsetek umownych do wysokości odsetek maksymalnych miało nastąpić od dnia, w którym nastąpiła zmiana wysokości stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego. Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych. O wysokości odsetek maksymalnych oraz wysokości stopy referencyjnej Kasa informowała pożyczkobiorcę niezwłocznie po zmianie poprzez wywieszenie informacji w miejscach prowadzenia działalności, na swojej stronie internetowej oraz na trwałym nośniku (pkt 7).

8.  Prowizja nie ulegała zmianie w trakcie trwania umowy (pkt 19 lit. d). Natomiast, wysokość pozostałych opłat i prowizji związanych z udzieleniem i obsługą pożyczki określała Tabela prowizji i opłat dla pożyczek i kredytów stanowiąca załącznik nr 3 do umowy. Kasa miała dokonać zmiany wysokości pobieranych opłat i prowizji zgodnie ze wskaźnikiem średniorocznym cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanym przez Prezesa GUS w zakresie i w kierunku wynikającym ze zmiany cen. Kasa miała dokonać zmiany, o której mowa w zd. 2, w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia zmiany wskaźnika. W przypadku wzrostu cen, o którym mowa powyżej, Kasa zastrzegła sobie prawo do nie podwyższania wysokości prowizji i opłat. O każdej zmianie wysokości prowizji i opłat Kasa miała informować w sposób o jakim mowa w pkt 11 (pkt 20).

9.  Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wynosiła dwukrotność sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych, na dzień zawarcia umowy wynosiła ona 11,20%. Zmiana wysokości ww. stopy następuje w przypadku zmiany stopy referencyjnej przez Narodowy Bank Polski, z tym zastrzeżeniem, że maksymalna stopa procentowa (odsetki maksymalne za opóźnienie) nie mogła w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie. Odsetki ustawowe za opóźnienie stanowiły wysokość równą sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie. O wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie oraz wysokości stopy referencyjnej Kasa informuje Pożyczkobiorcę niezwłocznie po zmianie poprzez wywieszenie informacji w miejscach prowadzenia działalności, na swojej stronie internetowej oraz na trwałym nośniku na adres wskazany przez pożyczkobiorcę (pkt 21).

10.  Umowa zawarta została według wzorca umownego stosowanego przez pozwaną oznaczonego jako „P/U/K./4.4”.

(dowód: umowa pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...), k. 15-22)

11.  Na podstawie umowy przelewu wierzytelności zawartej w dniu 26 stycznia 2023 roku pożyczkobiorca M. W. przelała na powódkę wszelkie wierzytelności pieniężne obecne i przyszłe wraz z wszystkimi przynależnymi do wierzytelności prawami (m.in. odsetki za zwłokę i opóźnienie) wynikające z umowy kredytu konsumenckiego nr (...) z dnia 16 września 2020 r. Wierzytelność – będąca przedmiotem przelewu – obejmowała w szczególności wierzytelności istniejące i przyszłe wynikające z: zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego na podstawie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, wierzytelności o zwrot wszelkich nienależnie pobranych kosztów i opłat, wierzytelności powstałe w związku z zastosowaniem przez dłużnika abuzywnych postanowień umownych, np. zbyt wysokich pozaodsetkowych kosztów kredytu, w tym prowizji, wierzytelności o zwrot kosztów kredytu w związku z wcześniejszą spłatą kredytu (§1). Cesjonariusz zobowiązał się do przekazania cedentowi 40% wyegzekwowanego od dłużnika świadczenia obejmującego należność główną w terminie 14 dni od zaksięgowania środków na koncie cesjonariusza (§3 ust. 1). Wynagrodzenie cesjonariusza wynosiło 60% od wyegzekwowanego świadczenia od dłużnika (§3 ust. 2). W przypadku braku możliwości skutecznego wyegzekwowania nabytej przez cesjonariusza wierzytelności w całości lub w części, wierzytelność będąca przedmiotem umowy zostaje przeniesiona w całości lub w odpowiedniej części z cesjonariusza na cedenta (tzw. przelew zwrotny wierzytelności), a umowa wygasa (§3 ust. 5). Jednocześnie pożyczkobiorca złożył oświadczenie/zawiadomienie o przelewie wierzytelności przysługujący mu wobec pozwanej jak w umowie cesji.

(dowód: odpis umowy przelewu wierzytelności, k. 26-27, oświadczenie/zawiadomienie o przelewie, k. 28)

12.  Jednocześnie, pożyczkobiorca udzielił powódce pełnomocnictwa, z prawem do udzielania dalszych pełnomocnictw m.in. do złożenia oświadczenia w odniesieniu do umowy kredytu konsumenckiego (...) z dnia 16 września 2020 r. wynikającego z art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, przewidującego tzw. sankcję kredytu darmowego oraz do dalszego posługiwania się nim, w szczególności poprzez przesłanie złożonego oświadczenia do banku.

13.  Prezes zarządu powodowej spółki udzielił adwokatowi J. K. pełnomocnictwa m.in. do złożenia oświadczenia wynikającego z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim przewidującego tzw. sankcję kredytu darmowego oraz do dalszego posługiwania się nim w szczególności poprzez przesłanie złożonego oświadczenia do instytucji finansowej.

(dowód: odpis pełnomocnictw, k. 9 i 29)

14.  Pismem z dnia 24 kwietnia 2023 roku pełnomocnik powódki adw. J. K. złożył pozwanej oświadczenie o skorzystaniu z sankcji tzw. kredytu darmowego na podstawie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim w odniesieniu do ww. umowy. W oświadczeniu wskazano na naruszenie przepisu art. 30 ust. 1 pkt 7 i 10 ustawy o kredycie konsumenckim poprzez błędne wskazanie (...) oraz całkowitej kwoty do zapłaty w związku z doliczeniem do całkowitego kosztu kredytu odsetek od kwoty niewypłaconej kredytobiorcy, bowiem odsetki umowne można pobierać wyłącznie od kwoty rzeczywiście wypłaconej kredytobiorcy, natomiast niedopuszczalne jest pobieranie odsetek od skredytowanych kosztów kredytu, a także nieokreślenie w umowie warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, w szczególności zastrzeżenie przez kredytodawcę na swoją rzecz możliwości jednostronnej i niejasnej zmiany oprocentowania, opłat i prowizji.

15.  Jednocześnie powódka wezwała pozwaną do zapłaty łącznie kwoty 19.683,18 zł w terminie 30 dni od otrzymania wezwania. Na powyższą kwotę składały się: prowizja w kwocie 6.857,76 zł oraz kwota dotąd uiszczonych odsetek w wysokości 12.825,42 zł. Do pisma dołączono m.in. zawiadomienie o przelewie, pełnomocnictwo. Przedmiotowe oświadczenie zostało pozwanej doręczone w dniu 2 maja 2023 roku.

16.  W odpowiedzi, pozwana uznała oświadczenia za bezpodstawne i bezskuteczne, wskazując, że umowa spełnia wszelkie wymogi zawarte w ustawie o kredycie konsumenckim.

(dowód: oświadczenie z dnia 24 kwietnia 2023 r., k. 31-32 wraz z dowodem nadania, k. 33, wydruk z portalu śledzenia przesyłek Poczty Polskiej S.A., k. 34, pismo pozwanej z dnia 25 kwietnia 2023 r., k. 35)

17.  Pożyczkobiorca do 18 lutego 2023 roku uiścił na rzecz pozwanej (...) w związku z ww. umową pożyczki kwotę 21.680,56 zł, w tym kwotę 8.851,85 zł z tytułu kapitału, kwotę 12.825,42 zł z tytułu odsetek oraz kwotę 3,29 zł z tytułu odsetek karnych.

(dowód: zaświadczenie (...), k. 23-24)

Sąd zważył co następuje:

IV.

18.  Sprawa rozpoznawana była według przepisów o postępowaniu uproszczonym.

19.  Powyższy stan faktyczny był bezsporny pomiędzy stronami, zaś rozstrzygnięcie sprawy zależało głównie od prawnej oceny ustalonych wyżej okoliczności faktycznych.

20.  Oceniając zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej dokumentów prywatnych wskazanych w ustaleniach stanu faktycznego. Zważyć należy, iż umowa pożyczki, oświadczenie o skorzystaniu sankcji kredytu darmowego, umowa przelewu powierniczego wierzytelności wraz z dokumentami towarzyszącymi tej czynności prawnej zostały złożone w formie odpisów poświadczonych za zgodność z oryginałem przez zawodowych pełnomocników stron. Żadna ze stron nie zakwestionowała autentyczności złożonych dokumentów.

V.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna orzeczenia)

21.  Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

22.  Przystępując do rozważań należało zauważyć, że w uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby ani obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1998 r. w sprawie II UKN 282/98, OSNP 1999/23/758). Dopuszczalne – a w świetle brzmienia art. 327 ¹ § 2 k.p.c. wręcz konieczne – jest rozprawienie się z poszczególnymi zarzutami niejako en bloc, poprzez zaprezentowanie odmiennego zapatrywania w kwestii faktów lub prawa niepozostawiające przestrzeni dla racjonalnej obrony pozostałych zarzutów, które – przy uwzględnieniu koncepcji sądu – stają się wówczas bezprzedmiotowe ( vide: uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2017 r. w sprawie VI ACa 1651/15, LEX nr 2457546).

23.  Podstawę prawną powództwa stanowił art. 410 §1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

24.  W myśl art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Stosownie do art. 410 § 1 k.c. przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego.

25.  Ocena roszczenia powódki wymagała uprzedniego stwierdzenia, czy konsument złożył skuteczne oświadczenie w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k. o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

26.  Stosownie do brzmienia art. 45 ust. 1 u.k.k. w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Sankcja kredytu darmowego polega zatem na uprawnieniu konsumenta do spłaty kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy.

(legitymacja procesowa powódki)

27.  Legitymacja czynna powódki wynikała z przeniesienia wierzytelności na podstawie art. 509 § 1 k.c., zgodnie z którym wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

28.  Sąd nie tylko uznał umowę cesji za skuteczną, ale także dopuścił prawną możliwość złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego po przelewie wierzytelności przyszłej, tym bardziej w ramach powierniczego przelewu wierzytelności. Interesy konsumenta nie doznały przez to uszczerbku, a mogły nawet zyskać; przykładem tego jest przelew w celu inkasa. Konsument, powierzając profesjonalnemu podmiotowi ściągnięcie wierzytelności mającej swe źródło w klauzuli abuzywnej, ma większe szanse na jej wyegzekwowanie, niż gdyby działał samodzielnie w stosunku do przedsiębiorcy, który stosował wobec niego niedozwolone praktyki. Cesja nie zagraża interesom dłużnika, dla którego bez znaczenia jest, na czyją rzecz zwróci ewentualnie nienależnie pobrane środki pieniężne ( vide: np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2018 r., III CZP 114/17, OSNC 2019, nr 3, poz. 26, z dnia 7 maja 2004 r., III CSK 563/02, OSNC 2005, z. 5, poz. 88, i z dnia 24 maja 2007 r., V CSK 23/07, OSNC 2008, nr 7-8, poz. 89).

29.  Istota powierniczego przelewu wierzytelności zasadza się na sytuacji, w której wierzyciel pierwotny (powierzający) w oparciu o zmodyfikowaną konstrukcję przelewu, udziela zlecenia wierzycielowi wtórnemu (przejmującemu), aby ten we własnym imieniu, lecz na rzecz wierzyciela pierwotnego (powierzającego) wyegzekwował wierzytelność od dłużnika a następnie wydał ją powierzającemu po zatrzymaniu dyskonta należnego wierzycielowi wtórnemu (przejmującemu) na podstawie umowy powierniczego przelewu wierzytelności. Wierzyciel pierwotny (powierzający) nie zawiera z wierzycielem wtórnym (przejmującym) umowy zlecenia w zakresie windykacji należności i nie udziela wierzycielowi wtórnemu (przejmującemu) na podstawie takiej umowy pełnomocnictwa, lecz przelewa do jego majątku wierzytelność w celu jej realizacji od dłużnika. Wierzyciel wtórny (przejmujący) zobowiązany jest, na podstawie stosunku wewnętrznego łączącego go z wierzycielem pierwotnym (powierzającym) określonym w umowie powierniczego przelewu wierzytelności w celu jej realizacji, wydać mu każdą proporcjonalną część zrealizowanej wierzytelności, którą wierzyciel wtórny (przejmujący) odzyska od dłużnika. Umowa powierniczego przelewu wierzytelności powoduje w dniu jej zawarcia powstanie skutku rozporządzającego umowy zgodnie z art. 509 i następnych k.c. i powoduje przejście należności ewidencjonowanej w bilansie wierzyciela pierwotnego (powierzającego) do majątku wierzyciela wtórnego (przejmującego). Wierzyciel pierwotny (powierzający) powierniczo przelewa na wierzyciela wtórnego (przejmującego) należność w celu jej realizacji uzyskując w zamian warunkowe zobowiązanie wierzyciela wtórnego (przejmującego), że ten przekaże na rzecz wierzyciela pierwotnego (powierzającego) określoną w umowie powierniczego przelewu wierzytelności równowartość należności ze zrealizowanej części wierzytelności. Przesłanką wymagalności zobowiązania wierzyciela wtórnego i przejmującego) wobec wierzyciela pierwotnego (powierzającego) jest zaspokojenie wierzytelności przelanej.

30.  Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy nie ulegało wątpliwości, że przedmiotowa umowa cesji była ważna i odniosła zamierzony przez strony skutek. W tego typu umowach nie jest możliwe jednoznaczne ustalenie terminu rozliczenia cedenta i cesjonariusza, albowiem zależy to od zdarzeń od nich niezależnych. Nawet zachowanie należytej staranności przez cesjonariusza działającego w swoim imieniu, ale na rzecz cedenta za wynagrodzeniem odniesionym do wysokości odzyskanej wierzytelności, nie pozwala przewidzieć terminu zapadnięcia wyroku, jeśli wezwanie do zapłaty nie było skuteczne, postawy dłużnika, w tym w toku postępowania egzekucyjnego, czy też samego terminu wyegzekwowania należności. Stąd wskazanie 14-dniowego terminu na rozliczenie się wierzyciela przejmującego z wierzycielem pierwotnym jest rozsądnym terminem, uwzględniającym interesy obu stron tej umowy.

31.  Sąd nie widział również podstaw do uznania, że umowa cesji określała wynagrodzenie cesjonariusza w sposób nieekwiwalentny do jej charakteru. W gestii pożyczkobiorczyni pozostawał wybór podmiotu, który w jego imieniu uzyska przysługującą jej potencjalnie wierzytelność. Z tego tytułu nie poniosła żadnych kosztów wstępnych, a zostały one po stronie powódki (opłata od pozwu, wynagrodzenie pełnomocnika), podobnie jak całe związane z tym ryzyko prowadzenia postępowania sądowego (również uwzględniającego niejednolitą linię orzeczniczą). Powyższe okoliczności uzasadniają pobranie przez powódkę 60% ewentualnie uzyskanego świadczenia od pozwanej (przysługującego pierwotnie pożyczkobiorczyni).

32.  Nie można jednak tracić z pola widzenia faktu, że szacunkowa wartość odsetek na dzień zawarcia umowy miała wynieść 22844,96 zł, z kolei wynagrodzenie cesjonariusza odniesione zostało do kwot już wyegzekwowanych (wartość odsetek dochodzonych pozwem to 12825,42 zł). W razie skutecznego zrealizowania tzw. sankcji kredytu darmowego pożyczkobiorczyni zyska korzyść majątkową polegającą na braku obowiązku dalszego świadczenia rat pożyczki w części odsetkowej, a także części prowizji proporcjonalnie do czasu trwania umowy.

(wykładnia przepisów normujących instytucję sankcji kredytu darmowego)

33.  Art. 45 u.k.k. stanowi transpozycję do polskiego porządku prawnego art. 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE L z dnia 22 maja 2008 r., dalej również jako: dyrektywa 2008/48/WE), który nakazuje stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji, mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z tą dyrektywą. Przepis prawa krajowego nie wynika więc bezpośrednio z ww. dyrektywy w tym sensie, że nie jest tłumaczeniem zawartego w niej przepisu. Instytucja sankcji kredytu darmowego, o której mowa w art. 45 u.k.k. została ustanowiona w polskim porządku prawnym w wykonaniu obowiązku wynikającego z art. 23 dyrektywy 2008/48/WE.

34.  Z uwagi na fakt, że przepis jest wyrazem realizacji obowiązków nałożonych na Polskę przez nadrzędne w stosunku do krajowego porządku prawnego prawo Unii Europejskiej, musi być on interpretowany zgodnie z duchem i celem dyrektywy.

35.  Wynikający z dyrektywy obowiązek państw członkowskich do osiągnięcia przewidzianego w niej celu oraz wynikający z art. 5 [10] TWE obowiązek podjęcia wszelkich środków, zarówno ogólnych jak i szczególnych, do zapewnienia realizacji tego obowiązku, wiąże wszystkie organy państwa członkowskiego, w tym sądy, w sprawach należących do ich jurysdykcji. Wynika stąd, że stosując prawo krajowe, bez względu na to czy przepisy te zostały wydane przed czy po przyjęciu dyrektywy, sąd krajowy powinien zinterpretować je tak dalece, jak jest to możliwe, w świetle treści i celu dyrektywy, by osiągnąć przewidziany w niej cel i w ten sposób zachować się w sposób zgodny z art. 189 ust. 3 [249] TWE. ( vide: wyrok ETS z dna 13 listopada 1990 r., C-106/89, M., L. również uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2019 roku, sygn. akt III CZP 45/19, OSNC 2020/10/83). Obowiązek wykładni przepisów prawa krajowego w celu efektywnej transpozycji dyrektywy wynika również z wyroku ETS z dnia 10 kwietnia 1984 r. w sprawie C-14/83, von C. i K..

36.  Skoro sankcja tzw. kredytu darmowego ma być konsekwencją niedochowania przez kredytodawcę obowiązków informacyjnych, należy na wstępie wskazać jakim celom ma służyć ten obowiązek według prawodawcy unijnego.

37.  W dalszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie, czy w rozpoznawanej sprawie pozwana rzeczywiście ten obowiązek naruszyła, wprowadzając konsumentkę w błąd co do zakresu jego zobowiązania i czy skala tego ewentualnego naruszenia uzasadnia sankcję w postaci pozbawienia jej wszelkiego zysku z zawartej umowy pożyczki.

38.  Motyw 18 dyrektywy 2008/48/WE stanowi, że konsumentom powinno zapewnić się ochronę przed nieuczciwymi lub wprowadzającymi w błąd praktykami, w szczególności w odniesieniu do ujawnianych przez kredytodawcę informacji, zgodnie z dyrektywą 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 roku dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym (Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych). Niniejsza dyrektywa powinna zawierać szczegółowe przepisy dotyczące zarówno reklam odnoszących się do umów o kredyt, jak i pewnych standardowych informacji, które konsumenci powinni otrzymywać, by mieć w szczególności możliwość porównania różnych ofert. W motywie 19 dyrektywy mowa z kolei o tym, że w celu umożliwienia konsumentom podejmowania decyzji przy pełnej znajomości faktów powinni oni przed zawarciem umowy o kredyt otrzymać odpowiednie informacje na temat warunków i kosztów kredytu oraz swoich zobowiązań, które konsument może zabrać ze sobą i je rozważyć. W celu zapewnienia możliwie największej przejrzystości i porównywalności ofert takie informacje powinny w szczególności zawierać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania mającą zastosowanie do danego kredytu, określaną w całej Wspólnocie w taki sam sposób.

39.  Z analizy przytoczonych wyżej motywów dyrektywy 2008/48/WE wprost wynika, że jednym z podstawowych celów nałożenia na kredytodawców określonych obowiązków informacyjnych względem konsumentów, w tym w szczególności obowiązku wskazywania w umowach rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, jest zapewnienie konsumentom możliwości porównania różnych ofert i wyboru najkorzystniejszej z nich.

40.  W konsekwencji, mając na uwadze cel dyrektywy w zakresie instytucji sankcji kredytu darmowego obejmujący ustanowienie sankcji skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających, Sąd zważył, że naruszenie przez kredytodawcę przepisu ustawy wskazanego w art. 45 ust. 1 u.k.k. nie skutkuje automatycznym powstaniem po stronie kredytobiorcy uprawnienia kształtującego do zastosowania sankcji kredytu darmowego.

41.  W ocenie Sądu, dopuszczalność i skuteczność wykonania uprawnienia kształtującego, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. wymaga zbadania rodzaju i stopnia naruszenia ustawy przez kredytodawcę przez pryzmat proporcjonalności skutków zastosowania sankcji kredytu darmowego, tj. przekształcenia stosunku prawnego łączącego strony umowy kredytu na skutek odpadnięcia obowiązku zapłaty odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy. Punktem wyjścia dla oceny tej kwestii jest ustalenie, czy koszty pożyczki takiej jak przede wszystkim prowizja oraz składka ubezpieczeniowa są kwotami wypłaconymi przez pożyczkodawcę w momencie zawierania umowy. W każdym przypadku Sąd jest obowiązany zbadać wagę i skutki naruszenia przepisu ustawy przez kredytobiorcę i rozważyć, czy w konkretnym przypadku kredytobiorcy służy wskazane uprawnienie, mając na względzie daleko idące skutki wykonania tego uprawnienia kształtującego. Innymi słowy, naruszenie przepisu ustawy przez kredytodawcę nie rodzi automatycznie po stronie kredytobiorcy uprawnienia do zastosowania sankcji kredytu darmowego bez względu na rodzaj i stopień naruszenia przepisu ustawy, niezależnie od celu naruszonego przepisu i skutków naruszenia.

42.  Dotychczasowa praktyka sądowa w zakresie rozpoznawania spraw tego rodzaju koncentrowała się wyłącznie na stwierdzeniu faktu naruszenia przepisu ustawy, z czego wywodzono wniosek o skuteczności wykonania sankcji kredytu darmowego przez konsumenta. Sąd doszedł do przekonania, że stwierdzenie naruszenia przepisu ustawy stanowi jedynie punkt wyjścia do dalszej oceny, czy waga tego naruszenia oceniana z pespektywy ochronnych celów dyrektywy uzasadnia zastosowanie tak daleko idącej sankcji.

43.  Wynika stąd, że skonkretyzowane zarzuty przeciwko umowie pożyczki nie mogą być oderwane od ich ciężaru. Sąd odrzuca pogląd, że każde naruszenie obowiązków szczegółowo opisanych w art. 45 ust. 1 u.k.k. (niezależne od rodzaju i wagi tego obowiązku) stanowi przesłankę stosowania tej instytucji. Nie należy tracić z pola widzenia, że sankcja ta ma być wprawdzie odstraszająca i skuteczna, ale również proporcjonalna.

44.  Chodzi o to, że o ile obowiązki informacyjne wymienione w art. 45 ust. 1 u.k.k. same w sobie są bezwzględne, to jednak na gruncie rozpatrywania przez sąd skutków ich naruszenia należy brać pod uwagę in casu ich istotność i doniosłość, aby sankcja kredytu darmowego nie była mechanizmem automatycznym, pomijającym istotne uwarunkowania danego przypadku. Instytucja sankcji kredytu darmowego jest w całości przejawem inwencji ustawodawcy krajowego (tj. nie ma żadnego umocowania konstrukcyjnego w prawie unijnym – państwa mają swobodę w zakresie ukształtowania sposobu sankcjonowania naruszenia obowiązków informacyjnych przez kredytodawców). Nie oznacza to bynajmniej, że w polskim porządku prawnym nie istnieją odpowiednie instrumenty prawne, które nawet tak rygorystycznie ujętą sankcję oplatają pewnymi ograniczeniami. Takim przepisem niewątpliwie jest m.in. art. 5 k.c., w tym w szczególności kwestia sprzeczności skorzystania z uprawnienia ze społeczno-gospodarczym celem prawa.

45.  Zdaniem Sądu, nie ma żadnych podstaw, aby pozbawiać sąd cywilny możliwości właściwej oceny skutków sankcji z art. 45 ust. 1 u.k.k. pod kątem treści art. 5 k.c. Co więcej, tylko taka formuła całej tej sankcji może być uznana za spełniającą wymóg proporcjonalności w rozumieniu prawa unijnego. Naruszenie prawa unijnego może bowiem polegać też na tym, że państwo członkowskie przez stanowienie prawa krajowego realizuje normy prawa unijnego zbyt intensywnie, w sposób naruszający zasadę proporcjonalności. I w danym wypadku tylko wykładnia art. 45 ust. 1 u.k.k. przez pryzmat celów dyrektywy przy ewentualnym zastosowaniu w razie potrzeby art. 5 k.c. może konstytuować tę sankcję jako proporcjonalną w rozumieniu art. 23 dyrektywy 2008/48/WE.

46.  Taka wykładnia art. 45 ust. 1 u.k.k. nie narusza zasadniczego wymogu efektywności i jednocześnie proporcjonalności środków zmierzających do ochrony praw konsumenta w świetle ustawodawstwa unijnego. Dotkliwość i nieuchronność sankcji kredytu darmowego nie może być absolutyzowana, gdyż byłaby całkowicie pozbawiona wymogu proporcjonalności.

47.  Należy również zauważyć, że na obszarze Unii Europejskiej problematyka stawiania zarzutów przeciwko treści konsumenckich umów kredytu/pożyczek nie jest nowa i spotkała się z reakcją polegającą na zmianach w prawie francuskim uniemożliwiających w ogóle skuteczne kwestionowanie (...) bez wykazania rzeczywistej szkody majątkowej po stronie konsumenta (Artykuł (...)-1 C. de la consommation [Kodeks konsumencki], wersja obowiązująca od 19 lipca 2019 r., https://www.legifrance.gouv.fr/codes/id (...)2019-07-19), co było odpowiedzią ustawodawcy francuskiego na spory cywilne powstałe na tym tle. Choć należy podkreślić, że jeszcze przed tą zmianą legislacyjna wydane zostało orzeczenie idące w tym właśnie kierunku, w którym sąd francuski zauważył – podobnie jak w niniejszej sprawie – że wskaźnik (...) (fr. (...)) w danej sprawie nie działał na niekorzyść pożyczkobiorców, bo był błędnie zawyżony (wyrok francuskiego Sądu Kasacyjnego z dnia 12 października 2016 r., numer skargi: 15- (...), Pierwsza Izba Cywilna, https://juricaf.org/arret/FRANCE - (...) (...)- (...)).

48.  Powyższe uwagi na tle prawnoporównawczym zdaniem Sądu są niezbędne, skoro sporna sankcja jako taka jest wymagana przez przepisy prawa unijnego, a szerszy ogląd tej problematyki w ustawodawstwie innego państwa członkowskiego może korzystnie wpłynąć na wykładnię przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.

49.  Należy ponownie zwięźle podkreślić, że stosowanie art. 45 ust. 1 u.k.k. winno być uzależnione od stwierdzania w umowie ewidentnych braków, a nie roztrząsaniu w procesach sądowych wątpliwości interpretacyjnych przy jej wykładni bądź konsekwencji zmian tekstu ustawy.

(ocena umowy kredytu konsumenckiego z dnia 16 września 2020 roku pod kątem naruszenia przepisów ustawy o kredycie konsumenckim)

50.  W niniejszym przypadku zasadnicza oś sporu zasadzała się na kwestii zakazu pobierania przez kredytodawcę odsetek od skredytowanych kosztów kredytu i niewłaściwego oznaczenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (dalej jako (...)) na skutek przyjęcia za podstawę do jej obliczenia odsetek naliczonych od kredytowanej prowizji, a także uznania, czy (...) odnosić należy do całkowitej kwoty kredytu czy kwoty wypłaconej. Zdaniem pozwanej, kwota wypłacona jest wyższa niż całkowita kwota kredytu, co daje podstawę do odnoszenia (...) do tzw. kwoty pożyczki/kredytu, a nie do całkowitej kwoty kredytu.

51.  W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę, niedopuszczalne jest pobieranie odsetek od skredytowanych kosztów kredytu konsumenckiego ( vide: wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 kwietnia 2016 r. C-377/14, (...)-283), a wynika to z uznania, że koszty takie jak np. prowizja oraz składka ubezpieczeniowa nie są kwotami, które zostały wypłacone konsumentowi do swobodnej dyspozycji. Niemniej kwestia ta pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia o skuteczności zastosowania sankcji kredytu darmowego, co zostanie omówione w dalszych akapitach uzasadnienia.

52.  Błędne oznaczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania miało stanowić naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. i wynikać z faktu naliczania odsetek również od skredytowanych kosztów kredytu, w tym przypadku prowizji, a także z przyjęcia do obliczeń kwoty wypłaconej, przy czym kwestia tego, co jest kwotą wypłaconą była sporna między stronami. Jak twierdziła powódka – skoro uznać za abuzywne lub nieważne postanowienia umowne w tym zakresie, to błędnie określono kwoty do zapłaty przez konsumentkę i błędnie obliczono (...). Podobnie odniesienie (...) do kwoty wypłaty (wyższej zdaniem pozwanej niż całkowita kwota kredytu) powodowało zaniżenie (...), skoro zwiększa się wartość, od której liczy się proporcję.

53.  W ocenie Sądu, do naruszenia powołanych przepisów ustawy dotyczących obowiązku wskazania (...) dochodzi wówczas, gdy podana w umowie (...) jest ustalona w sposób rażąco sprzeczny ze wzorem wskazanym w załączniku nr 4 do ustawy o kredycie konsumenckim albo w sposób dowolny, oderwany od kosztów obciążających konsumenta wskazanych w umowie. Kredytodawca nie dopuszcza się naruszenia obowiązku informacyjnego w zakresie wskazania (...), jeżeli jest ona obliczona zgodnie z wzorem określonym w załączniku do ustawy oraz na podstawie założeń przyjętych w umowie.

54.  W niniejszej sprawie, strona powodowa nie kwestionowała prawidłowości obliczenia (...) na podstawie założeń przyjętych w umowie. W umowie wskazano, że przyjmuje się, że pożyczka zostanie wypłacona w sposób, o jakim mowa w pkt 6 umowy, tj. na wskazany w umowie rachunek. Pozwana stosowała mechanizm wypłaty całej pożyczki i następnie odliczenia od niej kosztów pożyczki.

55.  Należy podkreślić przy tym przejrzystość przyjętych założeń – gdyby nawet dyskutować, czy są one poprawne (orzecznictwo w zakresie dopuszczalności pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu nie jest jednolite, a wynika to oceny tego, czy wszystkie koszty pożyczki zostały postawione do dyspozycji konsumenta czy też nie – vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2023 r. I CSK 4175/22, LEX nr 3569756), to niespornym jest, że w umowie ujawniono wszelkie obciążenia faktycznie ponoszone przez konsumentkę. Wyraźnie zaznaczono, że (...) przedstawiono przy uwzględnieniu (doliczeniu) do podstawy wyliczenia także kosztów udzielonej pożyczki i przy uwzględnieniu wypłaty kwoty pożyczki, a więc kwoty 62.800 zł, a nie całkowitej kwoty kredytu określonej w umowie na kwotę 55.942,24 zł. Jednocześnie zwrócić należało uwagę, że definicja legalna (...) odnosi się do całkowitej kwoty kredytu (art. 5 pkt 12 u.k.k.) z kolei w zawartym w załączniku wzorze mowa o kwocie wypłaty.

56.  Istotne jest, że (...) jest wskaźnikiem, który ma służyć konsumentowi wyłącznie jako środek do porównywania różnych ofert rynkowych. Nawet jeżeli w danej umowie został on wskazany niepoprawnie z powodu błędu rachunkowego, to i tak nie zmienia to konkretnych praw i obowiązków finansowych wynikających z umowy kredytu. Jest więc tylko wskaźnikiem ujętym (w formie wyrażenia procentowego) mającym zbiorczo określać opłacalność oferty. Ma więc zupełnie inną cechę niż pozostałe wymogi ustawowe dotyczące umów kredytowych w ustawie o kredycie konsumenckim (np. wskaźnik oprocentowania pożyczki).

57.  Nie zmienia to oczywiście faktu, że ta jego specyficzna rola jest istotna rynkowo, bo w jednym parametrze odzwierciedla cechę oferty, która pozwala na jej porównanie z innymi ofertami kredytu dostępnymi na rynku.

58.  Tu z kolei należy wrócić do kwestii skutków sankcji kredytu darmowego, która niewątpliwie jest dotkliwa dla kredytobiorcy, gdyż w razie jej ziszczenia kredytodawca pozbawiony jakiegokolwiek dochodu z umowy. Należy więc uznać, że oceniając zarzuty, które mogą skutkować skutecznością sankcji kredytu darmowego, należy badać ich doniosłość. Należy zauważyć, że niektóre samoistne, jednostkowe naruszenia obowiązków informacyjnych wykluczają dopuszczalność zastosowania sankcji kredytu darmowego. Zdaniem Sądu taka sytuacja może dotyczyć obowiązku wskazania adresu do doręczeń elektronicznych. Może bowiem mieć miejsce sytuacja, gdy umowa nie zawiera adresu do doręczeń elektronicznych, ale konsument z określonych przyczyn i tak nie zamierzał nigdy z takiej formy kontaktu korzystać.

59.  (...) samo w sobie nie tworzy i nie zmienia zobowiązań konsumenta (jest w czystej postaci parametrem finansowym) – ma tylko walor informacyjny umożliwiający porównanie ofert, o ile wszyscy uczestnicy rynku stosują dokładnie takie same założenia wyjściowe. W ujęciu założonego horyzontu czasowego ma cechy wskaźników antycypacyjnych ( ex ante), bo opiera się na założeniu zrealizowania umowy w określonym czasie i niezmienionym oprocentowaniu oraz ma charakter czysto analityczny (tj. nie rodzi konkretnych zobowiązań stron). W danym wypadku – w kontekście twierdzeń powódki można wręcz stwierdzić, że (...) zaprezentowane przez pozwanego było zawyżone, gdyby twierdzić, że kwota wypłaty została przyjęta prawidłowo, a zawyżone zostały koszty pożyczki, a więc niekorzystne dla pożyczkodawcy w kontekście porównawczym, co oznacza, że pozwany pogorszył swoją pozycję rynkową.

60.  Pobieranie odsetek od skredytowanych kosztów kredytu powoduje zwiększenie kosztów kredytu w porównaniu z ofertami, w których odsetek nie nalicza się od tych kosztów, co wynika wprost z legalnej definicji tego wskaźnika: „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym” (art. 5 pkt 12 u.k.k.).

61.  Należy mieć zatem na względzie fakt, że doliczenie przez pozwaną do (...) odsetek od kredytowanych kosztów kredytu w rezultacie skutkowało zawyżeniem (...). Nawet w przypadku przyjęcia, że pozwana nie była uprawniona do pobierania odsetek od skredytowanych kosztów, (...) obliczone przy tym założeniu byłoby w rezultacie niższe. Tym samym, nie można uznać za proporcjonalną sankcji, o której mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. w sytuacji, gdy kredytodawca podał w umowie (...) wyższą niż w rzeczywistości, albowiem w ten sposób nie doszło do wprowadzenia konsumenta w błąd na jego niekorzyść.

62.  Jak wcześniej wspomniano, z punktu widzenia oceny naruszenia obowiązku informacyjnego w zakresie podania (...) bez znaczenia pozostaje ocena zasadności pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu, tym bardziej, że judykatura w tym zakresie nie jest zgodna. P. należy zauważyć, że kwestia ta była przedmiotem pytania prejudycjalnego skierowanego przez Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza dnia 3 listopada 2022 roku (sygn. C-678/22). Omawiana kwestia (tj. dotycząca oprocentowania skredytowanych kosztów kredytu i wyliczenia (...)) jest obecnie źródłem sprzeczności w licznych orzeczeniach sądowych, a więc linia orzecznicza być może ukształtuje dopiero w przyszłości.

63.  Nawet w przypadku przyjęcia, że prawidłowe wykonanie obowiązku wskazania w umowie (...) wymaga absolutnego uwzględnienia wszelkich kosztów należnych od kredytobiorcy na gruncie prawa materialnego, zaś kredytodawca nie jest uprawniony do pobierania odsetek od skredytowanych kosztów, to należy zauważyć, że zastosowanie w takim przypadku sankcji kredytu darmowego byłoby rażąco nieproporcjonalne w stosunku do wagi naruszenia obowiązku.

64.  Należy zauważyć, że zakaz pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu nie wynika wprost z przepisu rangi co najmniej ustawowej, a stanowi wyraz wykładni przepisów ustawy o kredycie konsumenckim i dyrektywy 2008/48/WE. Z powyższych względów, uznanie skuteczności sankcji kredytu darmowego byłoby rażąco nieproporcjonalne w stosunku do wagi ewentualnego naruszenia. Świadczenie pobrane nienależnie przez kredytodawcę powinno wówczas podlegać zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 §2 k.c.

65.  Należy przede wszystkim zauważyć, że przyjęcie powyższego rozumienia obowiązku wskazania (...) w umowie skutkowałoby tym, że jakakolwiek sprzeczność umowy z rzeczywistym zakresem obowiązku świadczenia przez kredytobiorcę automatycznie uzasadniałaby zastosowanie sankcji kredytu darmowego. Jakakolwiek zmiana założeń przyjętych do obliczenia (...) skutkuje bowiem jego zmianą. Należy również podkreślić, że w przypadku bezskuteczności któregokolwiek postanowienia umownego przewidującego obowiązek świadczenia przez konsumenta na rzecz przedsiębiorcy (w szczególności postanowienia przewidującego prowizję, vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2021 r., sygn. akt III CZP 43/20, LEX nr 3246823), (...) wskazana w umowie nie odpowiadałaby rzeczywistemu zakresowi obowiązku świadczenia ciążącego na konsumencie. Przyjęcie w takim przypadku skuteczności sankcji kredytu darmowego prowadziłoby w rezultacie do wniosku, że jakiekolwiek zastrzeżenie przez przedsiębiorcę w umowie świadczenia nienależnego mogłoby skutkować odpadnięciem obowiązku zapłaty kosztów kredytu przez konsumenta po złożeniu oświadczenia, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. W ocenie Sądu treść i cel dyrektywy 2008/48/WE (w szczególności wymóg proporcjonalności sankcji) stoi na przeszkodzie takiej wykładni powyższych przepisów.

66.  W konsekwencji, Sąd doszedł do przekonania, że pozwana wywiązała się z obowiązku podania (...) w umowie kredytu. Nawet w przypadku uznania, że pozwana nie wykonała wskazanego obowiązku z uwagi na nieuprawnione uwzględnienie przy obliczeniu (...) odsetek od skredytowanych kosztów i przyjęcie błędnej kwoty wypłaty, zastosowanie sankcji kredytu darmowego byłoby nieproporcjonalne do wagi naruszenia, albowiem zakaz pobierania odsetek od skredytowanych kosztów nie wynika z jasnego i jednoznacznego przepisu o randze co najmniej ustawowej, stąd pozbawienie podmiotu prawa prywatnego wszelkich korzyści wynikających z zawartej umowy z uwagi na powyższe naruszenie byłoby niesprawiedliwe i w istocie miałoby na celu wyeliminowanie z obrotu przedsiębiorcy działającego w celach zarobkowych.

67.  Przechodząc do oceny pozostałych naruszeń wskazywanych przez stronę powodową, w pierwszej kolejności należy zauważyć, że właściwe rozpoznanie zarzutów zależy od wykładni umowy pożyczki zgodnej z ustawowymi dyrektywami, w szczególności art. 65 k.c. i art. 385 §2 k.c. W szczególności umowie i jej poszczególnym zapisom nie należy nadawać znaczenia absurdalnego lub wynikającego z apriorycznie krytycznego nastawienia zmierzającego wyłącznie do stwierdzenia w niej błędów i braków.

68.  Zarzuty dotyczące nieokreślenia w umowie jednoznacznych warunków zmiany oprocentowania kredytu są chybione. Umowa wskazywała na podstawy zmian oprocentowania w jasny i precyzyjny sposób. Stopa referencyjna Narodowego Banku Polskiego jest bowiem obiektywnym wskaźnikiem, o którym informacja jest powszechnie dostępna (stopa referencyjna NBP nie jest publikowana w formie odwołania to innych, kolejnych wskaźników). Jest to wskaźnik zupełnie jasny dla przeciętnego konsumenta. Każda umowa kredytu odwołuje się do pewnych zobiektywizowanych wskaźników makroekonomicznych, zmiennych w czasie (co jest naturalne i dopuszczalne przez prawo), a w tym przypadku odwołanie jest prawidłowe, jednoznaczne, niewprowadzające w błąd. Z treści omawianego postanowienia umownego nie wynika, że organem decydującym dowolnie o zmianie oprocentowania jest zarząd Kasy – z umowy wyraźnie wynika, że zarząd jest organem obowiązanym do wydawania uchwał w danym przedmiocie, przy czym kryteria zmian oprocentowania mają umocowanie w prawidłowo określonych zobiektywizowanych wskaźnikach makroekonomicznych przewidzianych w umowie stron.

69.  Sąd nie podzielił także zarzutu dotyczącego zastrzeżenia dla kredytodawcy prawa do dowolnej zmiany wysokości opłat. Podkreślić należy, iż w umowie wskazano w sposób jednoznaczny, że niektóre z pozaodsetkowych kosztów pożyczki w ogóle nie ulegną zmianie (prowizja), natomiast koszt pozostałych opłat może ulec zmianie w zależności od wysokości wskaźnika średniorocznego cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanego przez Prezesa GUS w zakresie i kierunku wynikającym ze zmiany cen. Wskaźnik, o którym mowa w umowie, jest całkowicie niezależny od pozwanego i łatwy do ustalenia przez przeciętnego konsumenta. Sporny wskaźnik jest bowiem publikowany w urzędowych publikatorach, bez dalszych odwołań i jest niemożliwy do pomylenia z innym. Zgodnie z przepisem art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy umowa powinna zawierać informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie. Wszystkie te informacje zostały wprost wskazane w umowie.

70.  Oczekiwanie od pożyczkodawcy wyjaśniania każdego pojęcia jest rozumowaniem na tyle niebezpiecznym, że w zasadzie zakwestionować można byłoby każde nawet najbardziej podstawowe pojęcia, łącznie z pojęciami użytymi do wyjaśnienia danego pojęcia. W umowie wprost wskazano, czy oprocentowanie jest stałe czy zmienne i na jakich warunkach może ulec zmianie. Nie doszło więc do jakichkolwiek naruszeń w tym zakresie.

71.  Ponadto, należy wskazać, że pożyczkobiorca otrzymał przy zawarciu umowy m.in. Tabelę opłat i prowizji. Nie ma żadnego dowodu, że pożyczkobiorca otrzymał tę tabelę w niewłaściwej formie. Wręcz przeciwnie, konsument oświadczył, że otrzymał ten załącznik do umowy. Umowa nie odnosiła się w tym zakresie do tabeli dostępnej na stronie internetowej, w serwisie bankowości elektronicznej, przesłanej e-mailem lub wiadomością tekstową z hiperłączem do strony internetowej. Nie doszło więc do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k.

72.  Powódka oczekiwała od pożyczkodawcy wyjaśnienia wszelkich pojęć i ekonomicznych skutków, co wykracza poza obowiązki przedsiębiorcy udzielającego pożyczek. Na pozwanej ciążył jedynie obowiązek wskazania w umowie obligatoryjnych elementów, co wypełniało obowiązki informacyjne.

73.  Z uwagi na powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że oświadczenie złożone w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k. było bezskuteczne, albowiem nie zaktualizowały się przesłanki zastosowania sankcji kredytu darmowego. W tym stanie rzeczy, nie odpadł obowiązek uiszczenia przez konsumenta odsetek i innych kosztów kredytu.

74.  Na marginesie wskazać należy, że celem art. 45 ust. 1 u.k.k. nie jest eliminacja z umów pożyczki niedozwolonych lub nieważnych postanowień umownych. Odstraszający charakter sankcji dotyczy obowiązku zawarcia w umowie określonych informacji, co jest niezależne od skutków wyeliminowania z umowy poszczególnych postanowień umownych. Nie jest możliwe, aby przedsiębiorca wariantowo wskazywał poszczególne parametry umowy, zwłaszcza przy niejednolitej linii orzeczniczej.

75.  Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. przy zastosowaniu art. 45 ust. 1 u.k.k. stosowanych a contrario oddalił powództwo.

VI.

(koszty procesu)

76.  O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II. wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając powódkę całością poniesionych przez pozwaną kosztów procesu, na co składały się wynagrodzenie kwalifikowanego pełnomocnika w osobie radcy prawnego w stawce minimalnej (3.600 zł) ustalonej w oparciu o §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł).

77.  Na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od zasądzonej kwoty tytułem kosztów procesu Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.