Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2022 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny Sekcja do spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSR Małgorzata Nowicka - Midziak

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 kwietnia 2022 r. w G.

sprawy z powództwa (...) Spółka partnerska z siedzibą w G.

przeciwko Skarb Państwa - Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w G.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3600 zł. (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku w sprawie do dnia zapłaty.

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka partnerska z siedzibą w G. domagała się od Skarbu Państwa – Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w G. kwoty 17.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10 października 2020 roku do dnia zapłaty, a także zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podano, że prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 7 czerwca 2017 roku w sprawie o sygn. akt II K 847/16 R. P. oraz M. P. uznano winnymi popełnienia czynu zarzucanego aktem oskarżenia, tj. przestępstwa skarbowego z art. 56 § 1 k.k.s. w zw. z art. 9 § 2 i 3 k.k.s. Sąd skazał ich na karę pozbawienia wolności odpowiednio 6 miesięcy i 4 miesiące, jednocześnie orzekł warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności na okres próby wynoszący 2 lata. Ponadto wobec R. P. orzeczono obowiązek uiszczenia w części wymagalnej należności publicznoprawnej, której nie uiszczono - w kwocie 1.200.000 zł w terminie 2 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku (art. 41 § 2 k.k.s. w zw. z art. 41 § 4 pkt 1 k.k.s.), wobec M. P. analogicznie, z tym że w kwocie 1.000.000 zł, a na mocy art. 24 § 5 k.k.s. zobowiązano (...) sp. z o.o. do zwrotu całości korzyści majątkowej, jaką uzyskała w związku z zachowaniem przypisanym oskarżonym w kwocie 2.200.000 zł. Ani wobec M. P., ani wobec R. P. organ skarbowy nie wydał decyzji podatkowej o odpowiedzialności (solidarnej) za należność podatkową w kwocie 2.200.000 zł należną od (...) wynikającą z decyzji Dyrektora Kontroli Skarbowej w G. z dnia 26 czerwca 2012 roku nr (...), w oparciu o którą w głównej mierze wydano wyżej wymieniony wyrok.

R. P. i M. P. w oparciu o interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Izby Skarbowej twierdzili, że uiszczenie należności publicznej, nie spowoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego (...) sp. z o.o. Ewentualna wpłata nie byłaby nadpłatą w rozumieniu art. 72 § 1 ordynacji podatkowej, ale tylko dlatego, że nadpłata występuje w sytuacji uiszczenia podatku przez podatnika, a nie w przypadku uiszczenia podatku przez osobę trzecią. Wykonanie zobowiązania przez wyżej wskazane osoby, w zakresie zobowiązania podatkowego spółki, nastąpiłoby bez wydawania jakiejkolwiek decyzji podatkowej, jako czynność materialno-techniczna. M. P. uiściła łącznie kwotę 17.000 zł, albowiem groziło jej wykonanie warunkowo zawieszonej kary. Dlatego M. P. należy się automatyczny zwrot tej kwoty w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Legitymacja powódki wynika z umowy cesji z dnia 9 września 2020 roku. Wezwania pozwanego do zapłaty nie przyniosły zamierzonego skutku.

(pozew – k. 6-13)

Pozwany Skarb Państwa – Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w G. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Zdaniem pozwanego nałożenie obowiązku z art. 41 § 2 k.k.s. nie musi być poprzedzone wydaniem decyzji wymiarowej. Błędna jest teza, zgodnie z którą wpłaty dokonane na podstawie nałożonego w wyroku karnym obowiązku z art. 41 § 2 k.k.s. stanowią tzw. „świadczenie nienależne”, o którym mowa w art. 410 § 2 k.c. i podlegają zwrotowi.

(odpowiedź na pozew – k. 64-69)

Stan faktyczny:

Wyrokiem z dnia 7 czerwca 2017 roku Sąd Rejonowy w Gdyni uznał R. P. oraz M. P. winnymi czynów prowadzących do uszczuplenia podatku od towarów i usług za grudzień 2007 roku w kwocie 2.200.000 zł od (...) sp. z o.o. z siedzibą w G., w której R. P. był prokurentem samoistnym, a M. P. jednoosobowym prezesem zarządu, tj. przestępstw skarbowych z art. 56 § 1 k.k.s. w zw. z odpowiednio art. 9 § 1 i 3 k.k.s. oraz art. 9 § 2 i 3 k.k.s. R. P. skazano na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres próby wynoszący 2 lata, a także grzywnę (punkty I. i II. wyroku). M. P. skazano na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres próby wynoszący 2 lata, a także grzywnę (punkty IV. i V. wyroku). Na mocy art. 41 § 2 k.k.s. w zw. z art. 41 § 4 pkt 1 k.k.s. orzeczono wobec oskarżonych obowiązek uiszczenia w części wymagalnej należności publicznoprawnej, której nie uiszczono w kwocie 1.000.000 zł (wobec M. P. – pkt VI. wyroku), oraz w kwocie 1.200.000 zł (wobec R. P. – pkt III. wyroku) w terminie 2 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku. Na mocy art. 24 § 5 k.k.s. zobowiązano (...) sp. z o.o. z siedzibą w G. do zwrotu w całości korzyści majątkowej, jaką uzyskała w związku z zachowaniem przypisanym oskarżonym w kwocie 2.200.000 zł (pkt VIII. wyroku).

(fakt bezsporny nadto potwierdzony: wyrokiem z dnia 07.06.2017r. w II K 847/16 – k. 19-21, k. 152- 153)

Wyrokiem z dnia 27 października 2017 roku wydanym w sprawie o sygn. akt V Ka 951/17 Sąd Okręgowy w Gdańsku wyżej wskazany wyrok utrzymał w mocy.

(fakt bezsporny nadto potwierdzony: wyrokiem z dnia 27.10.2017r. – k. 154.)

Pismem z dnia 7 stycznia 2019 roku Sąd Rejonowy w Gdyni wezwał M. P. do wykonania nałożonego w wyżej wskazanym wyroku obowiązku w terminie 7 dni od doręczenia wezwania pod rygorem skierowania sprawy na posiedzenie w przedmiocie rozważenia zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności. Na dzień 25 października 2019 roku wyznaczono posiedzenie w przedmiocie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności.

(fakty bezsporne nadto potwierdzone: wezwaniem z dnia 07.01.2019r. – k. 38, zawiadomieniem – k. 39)

Dnia 11 października 2019 roku M. P. uiściła na rachunek Pierwszego Urzędu Skarbowego w G. kwotę 3.000 zł tytułem „VAT-7 WYROK II 847/16”. Kolejne wpłaty z tożsamym tytułem dokonane zostały dnia 16 października 2019 roku w kwocie 4.000 zł oraz dnia 23 października 2019 roku w kwocie 10.000 zł.

(fakty bezsporne nadto potwierdzone: dowodami przelewów – k. 40-42, informacją z dnia 26.08.2020r. – k. 77)

Dnia 9 września 2020 roku M. P. zawarła z powódką umowę przelewu wierzytelności względem Skarbu Państwa – Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w G. w łącznej kwocie 17.000 zł tytułem zwrotu wyżej wskazanych bezpodstawnie uiszczonych kwot na rachunek Pierwszego Urzędu Skarbowego w G. na poczet podatku VAT-7 należnego od (...) sp. z o.o., do którego uiszczenia M. P. została zobowiązana w punkcie VI. wyroku Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 7 czerwca 2017 roku w sprawie o sygn. akt II K 847/16.

(fakt bezsporny nadto potwierdzony: umową cesji z dnia 09.09.2020r. – k. 43-44)

Pismem z dnia 29 września 2020 roku powódka zawiadomiła pozwanego o przelewie wierzytelności, jednocześnie wzywając do zwrotu kwoty 17.000 zł w terminie do dnia 9 października 2020 roku.

(fakt bezsporny nadto potwierdzony: zawiadomieniem z dnia 29.09.2020r. – k. 45-47 wraz z potwierdzeniem nadania – k. 48)

Pismem z dnia 8 września 2020 roku pozwany, w odpowiedzi na przedmiotowe wezwanie, odmówił zapłaty.

(fakt bezsporny nadto potwierdzony: pismem z dna 08.09.2020r. – k. 49-50)

Pismem z dnia 18 grudnia 2020 roku Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł kasację od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 27 października 2017 roku wydanego w sprawie o sygn. akt V Ka 951/17, a utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 7 czerwca 2017 roku wydany w sprawie o sygn. akt II K 847/16, zaskarżając wyrok w części utrzymującej w mocy rozstrzygnięcia zawarte w punktach III. i VI. wyroku Sądu Rejonowego w Gdyni dotyczące nałożenia na każdego z oskarżonych, na podstawie art. 41 § 2 k.k.s. w zw. z art. 41 § 4 pkt 1 k.k.s. obowiązek uiszczenia w części wymagalnej należności publicznoprawnej, na korzyść oskarżonych R. P. i M. P..

(fakt bezsporny nadto potwierdzony: kasacją z dnia 18.12.2020r. – k. 51-56)

Wyrokiem z dnia 9 lutego 2021 roku na skutek wyżej wskazanej kasacji Sąd Najwyższy uchylił wyrok w zakresie wynikającym z zaskarżenia i przekazał sprawę w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

(fakt bezsporny nadto potwierdzony: wyrokiem z dnia 09.02.2021r. – k. 87-92, k. 155.)

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Gdańsku wyrokiem z dnia 20 października 2021 roku wydanym w sprawie o sygn. akt V Ka 378/21 ponownie utrzymał w mocy wyrok w zakresie przekazanym do ponownego rozpoznania.

(fakt bezsporny nadto potwierdzony: wyrokiem z dnia 20.10.2021r. wraz z uzasadnieniem – k. 124 – 145)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny został przez Sąd ustalony na podstawie dowodów z dokumentów przedłożonych przez strony oraz nadesłanych przez sądy, co w znacznej mierze stanowiły dokumenty urzędowe w postaci wyroków sądowych.

Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd uznał, że dowody z dokumentów przedłożonych przez strony są wiarygodne, albowiem żadna ze stron nie kwestionowała autentyczności tych dokumentów, w tym zgodności przedstawionych kopii dokumentów z oryginałami, prawdziwości twierdzeń w nich zawartych, ani też żadna ze stron nie zaprzeczyła, że osoby podpisane pod tymi dokumentami nie złożyły oświadczeń w nich zawartych. Natomiast dokumenty urzędowe w postaci wyroków stanowiły dowód tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone. W tym stanie rzeczy brak było jakichkolwiek podstaw, aby dokumentom złożonym przez strony oraz nadesłanym przez sądy odmówić waloru wiarygodności i mocy dowodowej.

Za nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy należało uznać prywatną opinię sporządzoną na zlecenie strony powodowej, albowiem nie była wiążąca dla rozstrzygnięcia i stanowiła wyraz stanowiska procesowego strony. Podobnie wiążące nie były interpretacje podatkowe. Jedynie ze względu na treść art. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.

Podstawa prawna żądania strony powodowej oparta była o treść przepisów art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c. W myśl pierwszego z nich, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Stosownie zaś do treści art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Przepisy art. 405 k.c. do 409 k.c. stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego.

Ustalony stan faktyczny był bezsporny między stronami.

Zdaniem powódki, pomimo tego, że pozwana M. P. zobowiązana została na mocy art. 41 § 2 k.k.s. w zw. z art. 41 § 4 pkt 1 k.k.s. – w ramach obowiązku naprawienia szkody – do uiszczenia w części wymagalnej należności publicznoprawnej, której nie uiszczono - w kwocie 1.000.000 zł w terminie 2 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku, uiszczona przez nią kwota 17.000 zł z tego tytułu podlega zwrotowi przede wszystkim dlatego, że obowiązek zapłaty należności z tytułu zaniżonego podatku nie wiązał się z wydaniem decyzji wymiarowej ustalającej należność publicznoprawną nałożoną na podmiot zobowiązany i uzyskaniem przez tę decyzję cechy wykonalności na skutek uprawomocnienia się albo nadania rygoru natychmiastowej wykonalności orzeczeniu ustalającemu zobowiązanie podatkowe.

Przystępując do rozważań należało mieć na uwadze, że w uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby ani obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1998 r. w sprawie II UKN 282/98, Legalis 44600). Dopuszczalne – a w świetle brzmienia art. 3271 § 2 k.p.c. wręcz konieczne – jest rozprawienie się z poszczególnymi zarzutami niejako en bloc, poprzez zaprezentowanie odmiennego zapatrywania w kwestii faktów lub prawa nie pozostawiające przestrzeni dla racjonalnej obrony pozostałych zarzutów, które – przy uwzględnieniu koncepcji sądu – stają się wówczas bezprzedmiotowe (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2017 r. w sprawie VI ACa 1651/15, Legalis 1733044).

Zdaniem Sądu brak jest podstaw do uznania, że M. P. nienależnie świadczyła kwotę 17.000 zł na rzecz pozwanego. Jej świadczenie wynikało bowiem z obowiązku nałożonego prawomocnym wyrokiem karnym. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela argumentację zawartą w wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 20 października 2021 roku wydanego w sprawie o sygn. akt V Ka 378/21. Jak wskazano w treści uzasadnienia: „ W myśl art. 41 § 2 k.k.s. „umarzając postępowanie karne za przestępstwo skarbowe, w związku z którym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej i tej wymagalnej należności nie uiszczono, sąd określa także obowiązek uiszczenia jej w całości w wyznaczonym terminie”. Przepis ten z mocy art. 41 § 4 pkt 1 k.k.s. stosuje się do warunkowego zawieszenia wykonania kary. (...) Intencją ustawodawcy nie było wyeliminowanie możliwości orzeczenia tego obowiązku probacyjnego w stosunku do sprawcy, który nie jest podmiotem decyzji wymiarowej – w analizowanym przypadku – ustalającej zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku od towarów i usług wobec (...) sp. z o.o. w G.. Jak, bowiem wynika to z uzasadnieniu do projektu w/w ustawy (druk sejmowy nr (...), Sejm IV kadencji) intencją ustawodawcy była rezygnacja z obowiązku uiszczania należności jedynie „narażonej” na uszczuplenie oraz określenie, iż obowiązek uiszczenia należności jedynie do „wymagalnej” należności publicznoprawnej, „co wynika z podstawowej zasady zawartej w art. 14”. Z kolei przepis art. 14 k.k.s. stanowi, iż „jeżeli sąd lub organ postępowania przygotowawczego określa także obowiązek, sposób lub termin uiszczenia uszczuplonej należności publicznoprawnej lub równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów lub równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej, to powinien przy tym wziąć pod uwagę w szczególności sytuację majątkową sprawcy oraz wysokość uszczuplonej należności publicznoprawnej lub równowartości pieniężnej przedmiotów bądź korzyści podlegający przepadkowi.” Ustawodawca odwołuje się, zatem wprost do sprawcy, będącego osobą fizyczną. (...). „Brak określenia podmiotu, który ma uiścić należność publicznoprawną w przypadku zaniechania ukarania sprawcy oznacza, że jej uiszczenie przez podmiot, w interesie którego działał sprawca, wypełnia ustawowy warunek tak samo, jak gdyby wypełnił go sam sprawca osobiście (por. Grzegorczyk Tomasz (red.), Olszewski Radosław (red.), Verba volant, scripta manent. Proces karny, prawo karne skarbowe i prawo wykroczeń po zmianach z lat 2015-2016. Księga pamiątkowa poświęcona Profesor Monice Zbrojewskiej, Warszawa 2017).” W dalszej części uzasadnienia słusznie skrytykowano pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w sprawie o sygn. V KK 327/11 dokonując rozróżnienia wymagalności oraz wykonalności: „(...) przede wszystkim za niesłuszne utożsamienie „wymagalności, która odnosi się do należności publicznoprawnej, z „wykonalnością”, która odnosi się do decyzji podatkowej. Tymczasem, zdaniem przedstawicieli doktryny, należność publicznoprawna jest wymagalna, jeżeli może być dochodzona za pomocą dostępnych środków prawnych, zaś kwestia wykonalności związana jest z możliwością wdrożenia postępowania egzekucyjnego, a nie z wymagalnością roszczenia o zapłatę podatku lub innej należności (glosy L. Wilka oraz P. Lewczyka, OSP 20212, nr 7-8, poz. 81; Piotr Lewczyk, Problematyka odsetek w postępowaniu karnym skarbowym. Prokuratura i Prawo 2, 2014).” Z tychże przyczyn chybione jest twierdzenie wyrażone w orzeczeniu V KK 327/11, że „ należność wymagalna to taka, której organ podatkowy może skutecznie dochodzić za pomocą dostępnych mu środków prawnych, zaś określenie przez sąd obowiązku uiszczenia tej należności, w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie przestępstwa skarbowego , musi być poprzedzone wydaniem przez organ podatkowy decyzji wymiarowej ustalającej należność publicznoprawną nałożoną na podmiot zobowiązany i uzyskaniem przez tę decyzję cechy wykonalności na skutek uprawomocnienia się albo nadania rygoru natychmiastowej wykonalności orzeczeniu ustalającemu zobowiązanie podatkowe”. M. P. ponosiła odpowiedzialność za przypisane jej prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdyni w sprawie o sygn. akt II K 847/16 przestępstwo skarbowe z art. 56 § 1 k.k.s. w zw. z art. 9 § 1 i 3 k.k.s., przy spełnieniu warunków obligujących do orzeczenia środka określonego w art. 41 § 2 k.k.s. w zw. z art. 41 § 4 pkt 1 k.k.s., tj. istnienie uszczuplonej i wymagalnej w dacie wyrokowania należności publicznoprawnej, potwierdzonej ostateczną decyzją określającą zobowiązanie podatkowe, a mającej charakter deklaratoryjny (tj. zobowiązanie podatkowe powstało z mocy prawa, niezależnie od późniejszego wydania decyzji określającej wysokość podatku Vat). „ Uzyskanie decyzji wymiarowej w zakresie ustalenia i określenia wysokości podatku nie warunkuje możliwości prowadzenia i wyrokowania w postępowaniu karnym skarbowym, wobec tego, że pojęcie „wymagalności” nie jest tożsame z „wykonalnością”, tj. należność publicznoprawna może być wymagalna, mimo, iż orzeczenie której dotyczy, nie będzie jeszcze wykonalne”.

Innymi słowy M. P. spełniając opisane wyżej świadczenie kwotą 17.000 zł realizowała nałożony probacyjny środek karny, już wówczas wymagalny, do czego nie było konieczne wydanie odrębnej decyzji wymiarowej przez organ podatkowy ze względów wskazanych powyżej. Wyrok karny nakładający ten obowiązek przeszedł wszystkie instancje sądowe, a postępowanie odwoławcze zakończyło się prawomocnym utrzymaniem wyroku pierwotnego w mocy, w tym nałożonego na M. P. obowiązku zapłaty. Podstawą świadczenia poprzedniczki prawnej powódki był wyrok karny, którym Sąd cywilny jest związany na podstawie art. 11 kpc, nie została więc spełniona żadna z przesłanek z art. 409 i 410 kpc.

Oceny tej nie zmienia zawarta między powodem a M. P. umowa cesji. Wobec powyższego na podstawie art. 509 § 2 k.c., 510 § 1 k.c., art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c. – a contrario powództwo w punkcie 1. wyroku należało oddalić.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 2. wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804 ze zm.) i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu zasądził od przegrywającej proces powódki całość poniesionych przez pozwaną kosztów procesu, na co składało się wynagrodzenie kwalifikowanego pełnomocnika w stawce minimalnej (3.600 zł).