Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gdyni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 sierpnia 2025 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni - I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Mateusz Berent

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Agnieszka Bronk-Marwicz

po rozpoznaniu w dniu 24 lipca 2025 r. w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko Gminie M. G.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej Gminy M. G. na rzecz powódki (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 88.717,14 zł (osiemdziesiąt osiem tysięcy siedemset siedemnaście złotych czternaście groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10 grudnia 2024 r. do dnia zapłaty, zastrzegając pozwanej prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności z tytułu nabycia z dobrodziejstwem inwentarza spadku po J. B., zmarłej w dniu 20 lipca 2017 r. w G.;

II.  nie obciąża pozwanej kosztami procesu.

Sygn. akt I C 216/25

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 7 sierpnia 2025 roku

I.

(żądanie i podstawa faktyczna pozwu)

1.  Powódka (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosła pozew przeciwko Gminie M. G., domagając się zasądzenia od pozwanej na swoją rzecz kwoty 88.717,14 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

2.  W uzasadnieniu powódka podniosła, że w dniu 6 sierpnia 2015 roku poprzednik prawny powoda Bank (...) Spółka Akcyjna zawarł ze spadkodawcą J. B. umowę o kredyt gotówkowy przeznaczony częściowo na spłatę innych kredytów. Spadkodawca nie wywiązał się z warunków umowy. Postanowieniem z dnia 24 lutego 2023 roku Sąd Rejonowy w Gdyni stwierdził, że spadek po J. B. nabyła pozwana. W związku z powyższym pozwana jest zobowiązana do zapłaty na rzecz powoda kwoty 88.717,14 zł z tytułu niespłaconych rat należnych za okres od stycznia 2021 roku do lipca 2024 roku. Istnienie i wysokość zobowiązania wynika z wystawionego przez powoda wyciągu z ksiąg bankowych.

(pozew, k. 2-6)

II.

(stanowisko pozwanej)

3.  Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, a w razie uwzględnienia powództwa o zastrzeżenie na jej rzecz możliwości powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości stanu czynnego spadku oraz o nieobciążanie kosztami procesu.

4.  Pozwana podniosła zarzut nieważności umowy z uwagi na niezbadanie zdolności kredytowej J. B., zarzut przedawnienia roszczenia lub jego części, niewykazania przekazania kwoty kredytu, niewykazania braku płatności rat, naliczonych odsetek, zaistnienia przesłanek wypowiedzenia umowy, zarzut naliczenia prowizji w wysokości 11,9% od udzielonego kredytu w wysokości nieodpowiadającej nakładowi pracy kredytodawcy i stanowiącej ukryty koszt kredytu (klauzula abuzywna), naliczenia odsetek od kredytowanej prowizji, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, zarzut sprzeczności dochodzonego roszczenia z zasadami współżycia społecznego, zarzut braku możliwości dowodzenia pozostałej do spłaty kwoty w oparciu o wyciąg z ksiąg bankowych, załączenia harmonogramu spłaty w żaden sposób niepowiązanego z umową kredytową, a także zarzut naruszenia przez kredytodawcę art. 30 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 5 pkt 7, art. 10 ust. 1 pkt 6, 7 i 8 ustawy o kredycie konsumenckim poprzez niepodanie właściwej całkowitej kwoty kredytu na skutek ujęcia w kwocie kredytu również kredytowanej prowizji, niepodanie właściwej (...), niepodanie zasad zaliczenia kwoty raty na poczet należności kredytowych, niepodanie sposobu ustalenia oprocentowania kredytu. Jednocześnie, pozwana wobec wskazanych powyżej uchybień złożyła oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

(sprzeciw od nakazu zapłaty, k. 53-55)

III.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

5.  W dniu 6 sierpnia 2015 roku J. B. zawarła z Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w G. umowę kredytu gotówkowego nr (...). Zgodnie z § 1 ust. 1 umowy bank udzielił kredytobiorcy kredytu gotówkowego na okres od 10 sierpnia 2015 roku do 21 sierpnia 2024 roku w kwocie:

- 149.603,88 zł na spłatę innych kredytów/pożyczek oraz na cele konsumpcyjne, która to kwota stanowiła całkowitą kwotę kredytu, jaką kredytobiorca może w sposób dowolny dysponować;

- 17.802,86 zł na opłacenie prowizji od udzielonego kredytu.

6.  Zastrzeżono przy tym, że kwota udzielonego kredytu, która zostanie wypłacona zgodnie z umową i od której bank nalicza odsetki, wynosi 167.406,74 zł.

7.  W §2 ust. 1 postanowiono, że kwota kredytu przeznaczona na spłatę innych kredytów/pożyczek oraz na cele konsumpcyjne, stanowiąca całkowitą kwotę kredytu, oraz część kredytu przeznaczona na zapłacenie prowizji zostanie wypłacona w dniu 10 sierpnia 2015 roku. W myśl §2 ust. 2 kredytobiorca upoważnił bank do przekazania kwoty udzielonego kredytu na:

- rachunek nr (...) 0000 0002 2915 (...) w wysokości 107.268,88 zł;

- rachunek nr (...) w wysokości 27.335 zł

na spłatę innych kredytów/pożyczek.

Wedle ust. 3 pozostałą kwotę kredytu przeznaczoną na cele konsumpcyjne w wysokości 15.000 zł kredytobiorca miał otrzymać w formie wypłaty w kasie, przy czym zastrzeżono, że jeżeli kredytobiorca nie zgłosi się w terminie 7 dni roboczych od ustalonej przez strony daty wypłacenia kredytu po odbiór gotówki, która miała zostać wypłacona w kasie, kwota ta pomniejszy zadłużenie kredytobiorcy z tytułu ww. umowy kredytu, a bank prześle kredytobiorcy zaktualizowany harmonogram spłaty.

8.  W myśl §3 ust. 2 kredyt był oprocentowany według stałej stopy procentowej wynoszącej 7,90% w skali roku.

9.  Wedle § 3 ust. 9 na całkowitą kwotę do zapłaty w wysokości 236.110,35 zł składały się: kwota kredytu udostępniona kredytobiorcy na spłatę innych kredytów/pożyczek oraz na cele konsumpcyjne w wysokości 149.603,88 zł, prowizja od udzielonego kredytu w wysokości 17.802,86 zł, należne bankowi za cały okres kredytowania odsetki w wysokości 68.703,61 zł.

10.  Zgodnie §3 ust. 11 rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 11,56 %. Do obliczenia (...) przyjęto następujące założenia:

- kwotę kredytu udostępniono kredytobiorcy na spłatę kredytów/pożyczek oraz na cele konsumpcyjne w wysokości 149.603,88 zł;

- czas obowiązywania umowy wynosi 108 miesięcy;

- oprocentowanie kredytu wynosi 7,90 %;

- wszelkie koszty, które kredytobiorca zobowiązany jest ponieść w związku z umową: odsetki w wysokości 68.703,61 zł, prowizja w wysokości 17.802,86 zł;

- kredyt będzie spłacany w równych ratach;

- prowizja za udzielenie kredytu jest kredytowana,

- zobowiązania wynikające z umowy zostaną wypełnione w terminach określonych w umowie;

- odstępy czasu między datami używanymi w obliczeniach wyrażane będą w latach lub w ułamkach roku, przy czym rok liczy 365 dni, a w przypadku lat przestępnych 366 dni, 52 tygodnie lub 12 równych miesięcy; przyjmuje się, że równy miesiąc ma 30,41666 dni;

- wynik obliczeń podaje się z dokładnością do co najmniej jednego miejsca po przecinku.

11.  Wedle §4 ust. 1 kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kredytu wraz z odsetkami oraz należnymi opłatami i prowizjami na rachunek nr (...) 0000 0010 2072 (...) w 108 ratach miesięcznych w wysokości 2.186,21 zł każda (poza ostatnią wynoszącą 2.185,88 zł), płatnych do 21. dnia każdego miesiąca, poczynając od dnia 21 września 2015 roku.

12.  Zgodnie z §4 ust. 5 każda wpłata dokonywana na rachunek kredytowy miała być zaliczana na pokrycie zadłużenia w następującej kolejności: odsetki umowne, kapitał kredytu, należne opłaty i prowizje, odsetki karne.

13.  Niespłaconą w terminie kwotę kredytu bank od dnia następnego traktował jako zadłużenie przeterminowane (§7 ust. 1), od którego naliczał i pobierał odsetki karne według zmiennej stopy procentowej, określonej jako czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, wynoszącej w dniu zawarcia umowy 10% w skali roku (§ 7 ust. 2).

(dowód: umowa kredytu gotówkowego nr (...), k. 11-14 wraz z załącznikami, k. 15-17, harmonogram spłaty, k. 88-89, formularz informacyjny, k. 80-83)

14.  Powódka (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest następcą prawnym kredytodawcy Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G..

(dowód: plan podziału wraz z załącznikiem, k. 18-21)

15.  Kredytobiorca J. B. zmarła w dniu 20 lipca 2017 roku. Postanowieniem z dnia 24 lutego 2023 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt VII Ns 954/18 Sąd Rejonowy w Gdyni stwierdził, że spadek po kredytobiorcy na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyła w całości Gmina M. G.. Przedmiotowe postanowienie uprawomocniło się w dniu 16 stycznia 2024 roku.

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 24 lutego 2023r., k. 43)

16.  Niespłacone przez kredytobiorcę zobowiązanie z tytułu umowy kredytu gotówkowego nr (...) wynosi 145.581,45 zł, z czego kwota 143.688,01 zł stanowi niespłaconą należność główną, a kwota 1.893,44 zł odsetki umowne.

(dowód: wyciąg z ksiąg bankowych z dnia 26 listopada 2024r., k. 44, historia rachunku kredytowego nr (...), k. 40-42, harmonogram spłat, k. 22-39)

17.  Pismem z dnia 8 sierpnia 2024 roku powód wezwał pozwaną Gminę M. G. do zapłaty kwoty 145.581,45 zł w terminie do dnia 15 sierpnia 2024 roku. Pismem z dnia 14 sierpnia 2024 roku pozwana wskazała, że odpowiada do wysokości stanu czynnego spadku, a spis inwentarza nie został dotąd sporządzony. W toku dalszej korespondencji pozwana podniosła także zarzut przedawnienia.

(dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 8 sierpnia 2024r., k. 47, odpowiedź pozwanej z dnia 14 sierpnia 2024r., k. 57, pismo pozwanej z dnia 2 stycznia 2025r., k. 58)

18.  Na wniosek pozwanej Komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w Gdyni I. M. sporządziła protokół spisu inwentarza, zgodnie z treścią którego stan czynny spadku po J. B. wynosi 75,84 zł, zaś stan bierny spadku – 471,362,80 zł, z czego kwotę 145.613,06 zł stanowi zadłużenie na rzecz powoda z tytułu umowy kredytu gotówkowego nr (...).

(dowód: protokół spisu inwentarza z dnia 10 stycznia 2025r., k. 62-62v)

Sąd zważył co następuje:

IV.

19.  Powyższy stan faktyczny Sąd w całości ustalił na podstawie dowodów z dokumentów przedłożonych przez strony niniejszego postępowania.

(ocena dowodów)

20.  Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy, Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania prawdziwości i wiarygodności wymienionych w ustaleniach stanu faktycznego dokumentów. Podkreślić bowiem należy, iż dowody w postaci postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku oraz protokołu spisu inwentarza mają charakter dokumentów urzędowych w rozumieniu art. 244 k.p.c. i w związku z tym korzystają z domniemania autentyczności i zgodności z prawdą wyrażonych w nich oświadczeń, czego w toku niniejszego postępowania żadna ze stron nie kwestionowała. Ponadto, za w pełni wiarygodne Sąd uznał także dokumenty prywatne szczegółowo wymienione w ustaleniach stanu faktycznego. Przedmiotowe dokumenty nie noszą żadnych śladów przerobienia, podrobienia, czy innej manipulacji, stąd nie ma podstaw, aby uznać, że zostały stworzone wyłącznie na potrzeby niniejszego postępowania. Zresztą żadna ze stron nie wnosiła zastrzeżeń co do ich autentyczności, czy też zgodności przedstawionych odpisów z oryginałami dokumentów. Podobnie, za wiarygodne należało uznać wydruki komputerowe w historii operacji na rachunkach bankowych stron czy harmonogramów spłaty stanowiących dowód w rozumieniu art. 308 k.p.c.

V.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna orzeczenia)

21.  Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

22.  W niniejszej sprawie powód domagał się od pozwanej Gminy M. G. będącej spadkobiercą koniecznym po kredytobiorcy J. B. spłaty zadłużenia z tytułu umowy kredytu gotówkowego nr (...) w kwocie 88.717,14 zł (co stanowiło sumę wymagalnych rat za okres od stycznia 2021 roku do lipca 2024 roku) wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

23.  Podstawę prawną powództwa stanowił przepis art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 2024 r. poz. 1646 ze zm.) w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim w zw. z art. 922 § 1 k.c.

24.  W myśl art. 69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie zaś do treści art. 3 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, zaś w myśl ust. 2 pkt 1 za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę kredytu w rozumieniu Prawa bankowego. Z kolei, wedle art. 922 §1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi czwartej Kodeksu cywilnego.

25.  W sprzeciwie od nakazu zapłaty strona pozwana podniosła ciąg zarzutów, jednak – zdaniem Sądu – żaden z nich nie był uzasadniony. Przede wszystkim za całkowicie bezzasadny należało uznać zarzut nieważności umowy kredytowej. Strona pozwana podnosiła, że poprzednik prawny powoda udzielił spadkodawczyni kredytu mimo że nie miała ona zdolności kredytowej. Zdaniem pozwanej bank winien wiedzieć, że kredytobiorca ma zobowiązania z tytułu kredytu hipotecznego na podstawie raportu Biura (...) i wobec tego udzielił jej kredytu na własne ryzyko.

26.  Zgodnie z treścią art. 70 ust. 1 Prawa bankowego bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności. Co prawda ustawodawca w ustawie nie wskazał skutków braku bądź nienależytego zbadania zdolności kredytowej, niemniej zarówno w orzecznictwie, jak też w doktrynie wskazuje się, że nawet gdyby bank nieprawidłowo ocenił możliwość spłaty przez klienta długu, to błędna ocena zdolności kredytowej nie skutkuje nieważnością umowy ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie -z dnia 20 maja 2014 r., I ACa 373/14, Legalis, P. Machnikowski (red.), Prawo bankowe. Komentarz [w:] Zobowiązania. Tom V. Przepisy pozakodeksowe. Komentarz, wyd. 1, 2025). Tym samym zarzut podniesiony przez pozwaną nie mógł doprowadzić do przesłankowego stwierdzenia nieważności umowy.

27.  Za nieuzasadniony należało uznać również podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia objętego żądaniem pozwu. Zgodnie z treścią art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. W doktrynie przeważa pogląd, że modyfikacja reguł wyznaczających terminy przedawnienia dokonana ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104), która weszła w życie z dniem 9 lipca 2018 roku odnosi się do wszystkich terminów wynoszących co najmniej 2 lata, zarówno wymienionych w zd. 1 art. 118 k.c., jak i terminów szczególnych, unormowanych w innych przepisach Kodeksu oraz w aktach pozakodeksowych. Modyfikacja ta polega na tym, że koniec terminu przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego ( vide: E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 11, Warszawa 2023). Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy zmieniającej, do roszczeń już istniejących, a jeszcze nieprzedawnionych w dniu jej wejścia w życie (9.7.2018 r.), stosuje się przepisy Kodeksu w ich nowym brzmieniu. Oznacza to, że w odniesieniu do tych roszczeń terminy wynoszące co najmniej 2 lata upływają na koniec roku kalendarzowego, zostają zatem z chwilą wejścia w życie ustawy przedłużone ( vide: uchwała SN z 13 maja 2022 r., III CZP 46/22, OSNC 2023, Nr 6, poz. 57). W myśl art. 123 §1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

28.  W niniejszej sprawie powódka dochodziła zapłaty rat kredytowych wymagalnych w okresie od stycznia 2021 roku do lipca 2024 roku. Wniesiony w dniu 10 grudnia 2024 roku pozew przerwał bieg terminu przedawnienia. Zgodnie z przytoczonymi powyżej regułami niewątpliwie nie doszło do przedawnienia roszczenia powoda.

29.  Kolejny zarzut pozwanej dotyczył nieudowodnienia, że kwota kredytu została faktycznie wypłacona kredytobiorcy. Zważyć należy, iż zgodnie z umową część kwoty kredytu miała zostać przekazana na wskazane w umowie rachunki bankowe celem spłaty zobowiązań kredytobiorcy z tytułu innych kredytów czy pożyczek, natomiast pozostała kwota 15.000 zł miała zostać wypłacona kredytobiorcy w kasie. Zdaniem Sądu w świetle przedstawionego przez powoda materiału dowodowego nie sposób uznać, że kredyt nie został wypłacony. O wypłacie części kredytu na zaspokojenie innych zobowiązań kredytobiorcy może świadczyć fakt, iż w spisie inwentarza nie ujawniono innych wierzycieli z tytułu umów kredytowych, poza powodem i wierzycielem hipotecznym. Należy przyjąć, że gdyby poprzednik prawny powódki nie dokonał przelewu na poczet spłaty innych zobowiązań kredytobiorcy, to w spisie inwentarza uwzględnione zostałyby również długi wskazane w §2 ust. 2 umowy. Natomiast o wypłacie kredytobiorcy pozostałej kwoty kredytu, która miała zostać przeznaczona na cele konsumpcyjne, może świadczyć podpisany również przez kredytobiorczynię harmonogram spłaty, w którym wskazano, iż wypłacono kredytobiorcy łącznie kwotę 167.406,74 zł, a więc również kwestionowaną przez pozwaną kwotę 15.000 zł. Z okoliczności sprawy nie wynika, że kredytobiorca kwestionowała wysokość salda (obliczonego od pierwotnej kwoty kredytu). Wręcz przeciwnie spłacała kredyt, zgodnie z pierwotnym harmonogramem spłaty.

30.  Sąd nie podzielił również zarzutu pozwanej dotyczącego abuzywności postanowień umownych dotyczących wysokości prowizji pobranej przez bank. Zważyć należy, że kapitał udostępniony spadkodawcy wynosił 149.603,88 zł, zaś naliczona prowizja – 17.802,86 zł. Prowizja wynosiła zatem 11,90% udostępnionego kapitału. W ocenie Sądu taka wysokość prowizji nie tylko nie przekracza maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu przewidzianej w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, ale również mieści się w granicach akceptowalnych dla prowizji w obrocie handlowym. Zauważyć należy, że kredytobiorczyni miała pełną dowolność i swobodę przy zawieraniu z bankiem rozpatrywanej umowy kredytowej, nie była została zmuszona do jej zawarcia, dobrowolnie zaakceptowała warunki umowy, w tym wysokość prowizji. W ocenie Sądu prowizja w wysokości niespełna 12% udostępnionej kwoty kredytu nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, czy też dobrymi obyczajami, a także nie jest rażąco krzywdząca dla konsumenta. Pamiętać należy, że bank jest podmiotem, który udziela kredytu celem osiągnięcia stosownego i wymiernego zysku w znaczeniu ekonomicznym, ponosi szereg obciążeń finansowych związanych ze swoją działalnością, takich jak reklama oferowanych usług, opracowanie i utrzymanie witryny internetowej oraz koszty obsługi administracyjnej, czy wreszcie windykacji należności od nielojalnych klientów, którzy zaprzestali spłacania zaciągniętych zobowiązań. Zatem w swojej działalności bank musi brać pod uwagę ryzyko nieściągalności części wierzytelności. W ocenie Sądu argumenty te przemawiają za dopuszczalnością stosownych prowizji, o ile nie przekraczają one zbyt wysokiego poziomu. Poziom ten nie może zostać określony szczegółowo in abstracto, choć niewątpliwie zdarzają się sytuacje, kiedy już prima facie można stwierdzić, iż prowizja jest rażąco wygórowana (np. w wysokości bliskiej udostępnionej kwocie). Zauważyć należy, iż w niniejszym przypadku bank nie przewidział innych kosztów jak np. opłata przygotowawcza, czy też nie zastrzegł zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia. W tych okolicznościach, Sąd uznał, że prowizja naliczona przez poprzednika prawnego powoda nie wykracza poza ramy swobody kontraktowej i nie wypełnia znamion klauzuli abuzywnej.

31.  Na uwzględnienie nie zasługiwał też zarzut naruszenia przez kredytodawcę art. 30 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 5 pkt 7, art. 10 ust. 1 pkt 6, 7 i 8 ustawy o kredycie konsumenckim poprzez nie podanie właściwej całkowitej kwoty kredytu w związku z oprocentowaniem kredytowanej prowizji, nieprawidłowe określenia (...), niepodanie zasad zaliczenia kwoty raty na poczet należności kredytowych, a także niepodanie sposobu ustalenia oprocentowania kredytu.

32.  Ocena powyższego zarzutu wymagała uprzedniego stwierdzenia, czy pozwana złożyła skuteczne oświadczenie w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k. o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Stosownie do brzmienia art. 45 ust. 1 u.k.k. w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Sankcja kredytu darmowego polega zatem na uprawnieniu konsumenta do spłaty kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy.

33.  W pierwszej kolejności należy zauważyć, iż art. 45 u.k.k. stanowi transpozycję do polskiego porządku prawnego art. 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE L z dnia 22 maja 2008 r., dalej również jako: dyrektywa 2008/48/WE), który nakazuje stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji, mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z tą dyrektywą. Przepis prawa krajowego nie wynika więc bezpośrednio z ww. dyrektywy w tym sensie, że nie jest tłumaczeniem zawartego w niej przepisu. Instytucja sankcji kredytu darmowego, o której mowa w art. 45 u.k.k. została ustanowiona w polskim porządku prawnym w wykonaniu obowiązku wynikającego z art. 23 dyrektywy 2008/48/WE.

34.  Z uwagi na fakt, że przepis jest wyrazem realizacji obowiązków nałożonych na Polskę przez prawo Unii Europejskiej, nadrzędne w stosunku do krajowego porządku prawnego, musi być on interpretowany zgodnie z duchem i celem dyrektywy 2008/48/WE.

35.  Wynikający z dyrektywy obowiązek państw członkowskich do osiągnięcia przewidzianego w niej celu oraz wynikający z art. 5 [10] TWE obowiązek podjęcia wszelkich środków, zarówno ogólnych jak i szczególnych, do zapewnienia realizacji tego obowiązku, wiąże wszystkie organy państwa członkowskiego, w tym sądy, w sprawach należących do ich jurysdykcji. Wynika stąd, że stosując prawo krajowe, bez względu na to czy przepisy te zostały wydane przed czy po przyjęciu dyrektywy, sąd krajowy powinien zinterpretować je tak dalece, jak jest to możliwe, w świetle treści i celu dyrektywy, by osiągnąć przewidziany w niej cel i w ten sposób zachować się w sposób zgodny z art. 189 ust. 3 [249] TWE. ( vide: wyrok ETS z dna 13 listopada 1990 r., C-106/89, M., L. również uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2019 roku, sygn. akt III CZP 45/19, OSNC 2020/10/83). Obowiązek wykładni przepisów prawa krajowego w celu efektywnej transpozycji dyrektywy wynika również z wyroku ETS z dnia 10 kwietnia 1984 r. w sprawie C-14/83, von C. i K..

36.  Dokonując wykładni przepisów normujących instytucję sankcji kredytu darmowego, należy w pierwszej kolejności mieć na względzie treść wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako: (...)) z dnia 13 lutego 2025 r. w sprawie o sygn. C-472/23 (Legalis nr 3181142; dalej również jako wyrok (...), C-472/23), w którym Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł w przedmiocie pytań prejudycjalnych przedstawionych przez Sąd Rejonowy dla m.st W. w W. postanowieniem z dnia 21 czerwca 2023 r.

37.  Przedmiotowy wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odnosi się bezpośrednio do instytucji sankcji kredytu darmowego obowiązującej w polskim porządku prawnym. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zważył co następuje:

1) Artykuł 10 ust. 2 lit. g) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że: okoliczność, iż w umowie o kredyt wskazano rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, która okazuje się zawyżona ze względu na to, że niektóre warunki tej umowy zostały następnie uznane za nieuczciwe w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a tym samym za niewiążące dla konsumenta, nie stanowi sama w sobie naruszenia obowiązku informacyjnego ustanowionego w tym przepisie dyrektywy (...).

2) Artykuł 10 ust. 2 lit. k) dyrektywy (...) należy interpretować w ten sposób, że: fakt, iż umowa o kredyt wymienia pewną liczbę okoliczności uzasadniających zwiększenie opłat związanych z wykonaniem umowy, przy czym właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny konsument nie jest w stanie zweryfikować ich wystąpienia ani ich wpływu na te opłaty, stanowi naruszenie obowiązku informacyjnego ustanowionego w tym przepisie, o ile wskazanie to może podważyć możliwość dokonania przez tego konsumenta oceny zakresu jego zobowiązania.

3) Artykuł 23 dyrektywy (...) w związku z jej motywem 47 należy interpretować w ten sposób, że: nie stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które przewiduje – w przypadku naruszenia obowiązku informacyjnego nałożonego na kredytodawcę zgodnie z art. 10 ust. 2 tej dyrektywy – jednolitą sankcję polegającą na pozbawieniu kredytodawcy prawa do odsetek i opłat, niezależnie od indywidualnego stopnia wagi takiego naruszenia, o ile naruszenie to może podważyć możliwość oceny przez konsumenta zakresu jego zobowiązania.

38.  Należy zauważyć, że zgodnie z treścią przedmiotowego wyroku instytucja sankcji kredytu darmowego nie jest sprzeczna z prawem Unii Europejskiej, przy czym skuteczność oświadczenia konsumenta w przedmiocie skorzystania z sankcji kredytu darmowego podlega każdoczesnej ocenie Sądu. Jak zważył, (...) w pkt 56 i 57 przedmiotowego wyroku: „z utrwalonego orzecznictwa wynika, że konsekwencje naruszenia obowiązków informacyjnych związanych z umową o kredyt mogą się znacznie różnić w zależności od tego, o jaki konkretnie obowiązek chodzi, przy czym waga tego naruszenia zależy ponadto w praktyce od liczby i wagi elementów, których nie zamieszczono w danej umowie o kredyt. Takie naruszenia mogą w szczególności utrudniać konsumentowi korzystanie z praw wynikających z umowy o kredyt (zob. podobnie wyrok z dnia 24 października 2024 r., Horyzont,C-339/23,EU:C:2024:918, pkt34). W związku z tym, z zastrzeżeniem weryfikacji, których powinien dokonać sąd odsyłający, zasada proporcjonalności nie stoi na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie postanowiło przewidzieć jednolitą sankcję polegającą na pozbawieniu kredytodawcy prawa do odsetek i kosztów za naruszenie różnych obowiązków informacyjnych przewidzianych w art. 10 ust. 2 dyrektywy (...), mimo że indywidualna waga naruszenia każdego z tych obowiązków oraz konsekwencje, jakie z tego wynikają dla konsumenta, mogą różnić się w zależności od przypadku.”

39.  Skoro sankcja tzw. kredytu darmowego ma być konsekwencją niedochowania przez kredytodawcę obowiązków informacyjnych, należy na wstępie ustalić jakim celom służą te obowiązki.

40.  W dalszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie, czy w rozpoznawanej sprawie poprzednik prawny powoda rzeczywiście naruszył obowiązki informacyjne, wprowadzając konsumenta w błąd co do zakresu jego zobowiązania i czy skala tego ewentualnego naruszenia uzasadnia sankcję w postaci pozbawienia jej wszelkiego zysku z zawartej umowy pożyczki.

41.  Motyw 18 dyrektywy 2008/48/WE stanowi, że konsumentom powinno zapewnić się ochronę przed nieuczciwymi lub wprowadzającymi w błąd praktykami, w szczególności w odniesieniu do ujawnianych przez kredytodawcę informacji, zgodnie z dyrektywą 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 roku dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym (Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych). Niniejsza dyrektywa powinna zawierać szczegółowe przepisy dotyczące zarówno reklam odnoszących się do umów o kredyt, jak i pewnych standardowych informacji, które konsumenci powinni otrzymywać, by mieć w szczególności możliwość porównania różnych ofert. W motywie 19 dyrektywy mowa z kolei o tym, że w celu umożliwienia konsumentom podejmowania decyzji przy pełnej znajomości faktów powinni oni przed zawarciem umowy o kredyt otrzymać odpowiednie informacje na temat warunków i kosztów kredytu oraz swoich zobowiązań, które konsument może zabrać ze sobą i je rozważyć. W celu zapewnienia możliwie największej przejrzystości i porównywalności ofert takie informacje powinny w szczególności zawierać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania mającą zastosowanie do danego kredytu, określaną w całej Wspólnocie w taki sam sposób.

42.  Z analizy przytoczonych wyżej motywów dyrektywy 2008/48/WE wprost wynika, że jednym z podstawowych celów nałożenia na kredytodawców określonych obowiązków informacyjnych względem konsumentów, w tym w szczególności obowiązku wskazywania w umowach rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, jest zapewnienie konsumentom możliwości porównania różnych ofert i wyboru najkorzystniejszej z nich.

43.  W konsekwencji, mając na uwadze cel dyrektywy w zakresie instytucji sankcji kredytu darmowego obejmujący ustanowienie sankcji skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających, Sąd zważył, że naruszenie przez kredytodawcę przepisu ustawy wskazanego w art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim nie skutkuje automatycznym powstaniem po stronie kredytobiorcy uprawnienia kształtującego w przedmiocie zastosowania sankcji kredytu darmowego.

44.  W ocenie Sądu, dopuszczalność i skuteczność wykonania uprawnienia kształtującego, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. wymaga zbadania rodzaju i stopnia naruszenia ustawy przez kredytodawcę przez pryzmat proporcjonalności skutków zastosowania sankcji kredytu darmowego, tj. przekształcenia stosunku prawnego łączącego strony umowy kredytu na skutek odpadnięcia obowiązku zapłaty odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy. W każdym przypadku Sąd jest obowiązany zbadać wagę i skutki naruszenia przepisu ustawy przez kredytodawcę i rozważyć, czy w konkretnym przypadku kredytobiorcy służy wskazane uprawnienie, mając na względzie daleko idące skutki wykonania tego uprawnienia kształtującego.

45.  Innymi słowy, naruszenie przepisu ustawy przez kredytodawcę nie rodzi automatycznie po stronie kredytobiorcy uprawnienia do zastosowania sankcji kredytu darmowego bez względu na rodzaj i stopień naruszenia przepisu ustawy, cel naruszonego przepisu i skutki naruszenia.

46.  Taka wykładnia przedmiotowych przepisów jest zgodna z wykładnią dyrektywy 2008/48/WE przyjętej przez (...) w przytoczonym wyroku z dnia 13 lutego 2025 r. w sprawie o sygn. C-472/23 (pkt 56 i 57).

47.  Dotychczasowa praktyka sądowa w zakresie rozpoznawania spraw tego rodzaju koncentrowała się wyłącznie na stwierdzeniu faktu naruszenia przepisu ustawy, z czego wywodzono wniosek o skuteczności wykonania sankcji kredytu darmowego przez konsumenta. Sąd doszedł do przekonania, że stwierdzenie naruszenia przepisu ustawy stanowi jedynie punkt wyjścia do dalszej oceny, czy waga tego naruszenia oceniana z pespektywy ochronnych celów dyrektywy uzasadnia skuteczne zastosowanie tak daleko idącej sankcji, co znajduje odzwierciedlenie w wyroku (...) z dnia 13 lutego 2025 r., C-472/23.

48.  Wynika stąd, że skonkretyzowane zarzuty przeciwko umowie pożyczki nie mogą być oderwane od ich ciężaru. Sąd odrzuca pogląd, że każde naruszenie obowiązków szczegółowo opisanych w art. 30 ust. 1 u.k.k. (niezależne od rodzaju i wagi tego obowiązku) stanowi przesłankę stosowania tej instytucji. Nie należy tracić z pola widzenia, że sankcja ta ma być wprawdzie odstraszająca i skuteczna, ale również proporcjonalna.

49.  Chodzi o to, że o ile obowiązki informacyjne wymienione w art. 45 ust. 1 u.k.k. same w sobie są bezwzględne, to jednak oceniając skutki ich naruszenia, należy brać pod uwagę in casu ich istotność i doniosłość, aby sankcja kredytu darmowego nie była mechanizmem automatycznym, pomijającym istotne okoliczności danego przypadku. Pomysł i konstrukcja polskiego ujęcia ustawowego sankcji kredytu darmowego jest w całości przejawem inwencji ustawodawcy krajowego (tj. nie ma żadnego umocowania konstrukcyjnego w prawie unijnym – państwa mają swobodę w zakresie ukształtowania sposobu sankcjonowania naruszenia obowiązków informacyjnych przez kredytodawców). Sąd zważył, że za wyżej przedstawioną wykładnią art. 45 ust. 1 u.k.k. przemawiają cele powołanej dyrektywy, w tym jej art. 23. W konsekwencji, nie ma potrzeby zastosowania art. 5 k.c. do oceny żądania opartego na twierdzeniu o skuteczności sankcji kredytu darmowego. Instytucja nadużycia prawa podmiotowego zakłada brak sprzeczności określonego uprawnienia z normą prawa materialnego, którego jednak wykonanie na skutek sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa nie korzysta z ochrony prawnej w okolicznościach konkretnego przypadku. Skuteczność sankcji kredytu darmowego należy oceniać przede wszystkim przez pryzmat celu art. 45 ust. 1 u.k.k. i immanentnie z nim związanego kryterium proporcjonalności sankcji. Przytoczony przepis stanowi wystarczającą podstawę prawną do stwierdzenia, że ze względu na wagę ewentualnych naruszeń oświadczenie konsumenta nie wywołało skutku w postaci odpadnięcia obowiązku zapłaty kosztów określonych w tym przepisie.

50.  Tak więc prawidłowa wykładnia art. 45 ust. 1 u.k.k. nie narusza zasadniczego wymogu efektywności i jednocześnie proporcjonalności środków zmierzających do ochrony praw konsumenta w świetle prawa Unii Europejskiej. Dotkliwość i nieuchronność sankcji kredytu darmowego nie może być absolutyzowana, gdyż byłaby całkowicie pozbawiona wymogu proporcjonalności.

51.  Należy również zauważyć, że na obszarze Unii Europejskiej problematyka stawiania zarzutów przeciwko treści konsumenckich umów kredytu/pożyczek nie jest nowa i spotkała się z reakcją polegającą na zmianach w prawie francuskim uniemożliwiających w ogóle skuteczne kwestionowanie (...) bez wykazania rzeczywistej szkody majątkowej po stronie konsumenta (Artykuł (...)-1 C. de la consommation [Kodeks konsumencki], wersja obowiązująca od 19 lipca 2019 r., https://www.legifrance.gouv.fr/codes/id (...)2019-07-19), co było odpowiedzią ustawodawcy francuskiego na spory cywilne powstałe na tym tle. Choć należy podkreślić, że jeszcze przed tą zmianą legislacyjna pojawił się judykat idący w tym właśnie kierunku, zauważając – podobnie jak w niniejszej sprawie – że wskaźnik (...) (fr. (...)) w danej sprawie „nie działał na niekorzyść” pożyczkobiorców, bo był błędnie zawyżony (wyrok francuskiego Sądu Kasacyjnego z dnia 12 października 2016 r., numer skargi: 15- (...), Pierwsza Izba Cywilna, https://juricaf.org/arret/FRANCE - (...) (...)- (...)).

52.  Powyższe uwagi na tle prawnoporównawczym - zdaniem Sądu - są niezbędne, skoro sporna sankcja jako taka jest wymagana przez przepisy prawa unijnego, a szerszy ogląd tej problematyki w ustawodawstwie innego państwa członkowskiego może korzystnie wpłynąć na wykładnię przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.

53.  Należy ponownie podkreślić, że stosowanie art. 45 ust. 1 u.k.k. winno być uzależnione od stwierdzania w umowie ewidentnych braków, a nie roztrząsaniu w procesach sądowych wątpliwości interpretacyjnych przy jej wykładni bądź konsekwencji zmian tekstu ustawy.

54.  Argumentacja pozwanej zasadzała się przede wszystkim na zagadnieniu zakazu pobierania przez kredytodawcę odsetek od skredytowanych kosztów kredytu (prowizji) i niewłaściwego oznaczenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (dalej jako: (...)) na skutek przyjęcia za podstawę do jej obliczenia odsetek naliczonych od kredytowanej prowizji.

55.  W ocenie Sądu kwestia pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia o skuteczności zastosowania sankcji kredytu darmowego. Jak wynika z przytoczonego wyroku (...) z dnia 13 lutego 2025 r., C-472/23, przewidziany w art. 10 ust. 2 lit. g) tej dyrektywy obowiązek podania (...) jest spełniony, jeżeli (...) wskazane w danej umowie odpowiada (...) obliczonemu zgodnie ze wzorem matematycznym zawartym w części I załącznika I do wspomnianej dyrektywy na podstawie „całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta” w rozumieniu art. 3 lit. g) tej dyrektywy, który to koszt obejmuje koszty, jakie konsument jest zobowiązany ponieść na podstawie warunków tej umowy, w tym warunków, które następnie okażą się nieuczciwe i niewiążące dla konsumenta (wyrok (...), C-472/23, pkt 35 i 36).

56.  W wyroku z dnia 13 lutego 2025 r., C-472/23 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zważył w pkt 30 i 31, że mając w szczególności na względzie zasadnicze znaczenie (...) dla konsumenta, wskazanie (...), które nie odzwierciedla wiernie wszystkich kosztów wymienionych w art. 3 lit. g) dyrektywy (...), pozbawia konsumenta możliwości określenia zakresu jego zobowiązania w taki sam sposób jak brak wskazania tej stopy [zob. podobnie wyrok z dnia 21 marca 2024 r., (...) Bulgaria (Usługi dodatkowe do umowy o kredyt),C-714/22,EU:C:2024:263, pkt 55]. Art. 10 ust. 2 lit. g) dyrektywy (...) należy interpretować w ten sposób, iż obowiązek wskazania (...) w umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły nie ogranicza się do zakazu zaniżania go, ponieważ błędne wskazanie (...) może również zasadniczo polegać na zawyżeniu jego wartości.

57.  W niniejszej sprawie, zdaniem Sądu, bank spełnił obowiązek informacyjny w zakresie oznaczenia (...).

58.  Błędne oznaczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania miało stanowić naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. i wynikać z faktu naliczania odsetek również od skredytowanych kosztów kredytu, tj. od prowizji. Jak twierdziła strona pozwana – skoro uznać za abuzywne lub nieważne postanowienia umowne w tym zakresie – błędnie określono kwoty do zapłaty przez konsumenta i błędnie obliczono (...).

59.  W ocenie Sądu, do naruszenia powołanych przepisów ustawy dotyczących obowiązku wskazania (...) dochodzi wówczas, gdy podana w umowie (...) jest ustalona w sposób rażąco sprzeczny ze wzorem wskazanym w załączniku nr 4 do ustawy o kredycie konsumenckim albo w sposób dowolny, oderwany od kosztów obciążających konsumenta wskazanych w umowie. Kredytodawca nie dopuszcza się naruszenia obowiązku informacyjnego w zakresie wskazania (...), jeżeli jest ona obliczona zgodnie z wzorem określonym w załączniku do ustawy oraz na podstawie założeń przyjętych w umowie. Przy obliczeniu (...) kredytodawca powinien uwzględnić wszelkie koszty ponoszone według treści umowy przez konsumenta, nawet jeśli ich podstawą miałyby być postanowienia bezskuteczne (klauzule abuzywne) albo nieważne (postanowienia wprost sprzeczne z przepisem rangi ustawowej).

60.  W umowie wskazano wszystkie założenia do obliczenia (...). Należy zauważyć, że założenia przedstawione w umowie kredytu nie pomijają żadnego założenia wymienionego w załączniku numer 4 do ustawy o kredycie konsumenckim (por. pkt 3 ppk 1-4). Umowa nie miała cech nietypowych, wymagających przyjmowania dodatkowych założeń (pkt 4 ww. załącznika do tej ustawy), a same wzory matematyczne stanowią sposób obliczenia (...), a nie założenie do obliczeń. Nie ma więc obowiązku przedstawiania w umowie wzoru matematycznego do obliczenia (...). Nadto, w umowie jednoznacznie wskazano, że koszty kredytu są kredytowane, a więc – co jest oczywiste – wliczone do sumy podlegającej oprocentowania, co wprost wynika z treści § 1 ust. 1 czy § 2 ust. 1 umowy. Zatem uważny i racjonalnie działający konsument, który przed zawarciem umowy przeczytał tekst umowy, ma świadomość tego, że koszty są kredytowane i że pozwana pobiera od nich odsetki.

61.  W ocenie Sądu przeciętny konsument z pewnością w niniejszym przypadku bez problemu zidentyfikuje w umowie parametry niezbędne do samodzielnego obliczenia (...): czas trwania umowy (§ 1 ust. 1), całkowity koszt kredytu (§ 3 ust. 9), data wypłaty kredytu (§ 2 ust. 1). Ponadto, harmonogram kredytu został wydany konsumentowi – bezcelowe byłoby przepisywanie go do postanowień umowy określających założenia do wyliczenia (...). Niczego więcej – poza odpowiednią wiedzą matematyczną – konsumentowi nie potrzeba do samodzielnego obliczenia (...).

62.  Przyjęcie poglądu, że wykonanie obowiązku informacyjnego w zakresie oznaczenia (...) wymaga uwzględnienia wyłącznie świadczeń należnych na gruncie prawa materialnego, a nie wszystkich świadczeń określonych w umowie skutkowałoby tym, że jakakolwiek sprzeczność umowy z rzeczywistym zakresem obowiązku świadczenia przez kredytobiorcę automatycznie uzasadniałaby zastosowanie sankcji kredytu darmowego. Jakakolwiek zmiana założeń przyjętych do obliczenia (...) skutkuje bowiem jego zmianą. Należy również podkreślić, że w przypadku bezskuteczności któregokolwiek postanowienia umownego przewidującego obowiązek świadczenia przez konsumenta na rzecz przedsiębiorcy (w szczególności postanowienia przewidującego prowizję, ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2021 r., sygn. akt III CZP 43/20, LEX nr 3246823), (...) wskazana w umowie nie odpowiadałaby rzeczywistemu zakresowi obowiązku świadczenia ciążącego na konsumencie. Uznanie w takim przypadku skuteczności sankcji kredytu darmowego prowadziłoby w rezultacie do wniosku, że jakiekolwiek naruszenie dokonane przez przedsiębiorcę mogłoby skutkować odpadnięciem obowiązku zapłaty kosztów kredytu przez konsumenta po złożeniu oświadczenia, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. W ocenie Sądu treść i cel dyrektywy 2008/48/WE (w szczególności wymóg proporcjonalności sankcji) stoi na przeszkodzie takiej wykładni powyższych przepisów. Pozbawienie podmiotu prawa prywatnego wszelkich korzyści wynikających z zawartej umowy z uwagi na zastrzeżenie w umowie nienależnego świadczenia byłoby niesprawiedliwe i w istocie miałoby na celu wyeliminowanie z obrotu przedsiębiorcy działającego w celach zarobkowych. Jeżeli strony zastrzegły w umowie świadczenie nienależne, zasadne jest żądanie zwrotu tego świadczenia, nie zaś brak obowiązku zapłaty kosztów kredytu przez konsumenta.

63.  W niniejszej sprawie, strona pozwana nie kwestionowała prawidłowości (matematycznej poprawności) obliczenia (...) na podstawie założeń przyjętych w umowie.

64.  Należy podkreślić przy tym przejrzystość przyjętych założeń – gdyby nawet dyskutować, czy są one poprawne (orzecznictwo w zakresie dopuszczalności pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu nie jest jednolite – vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2023 r. I CSK 4175/22, LEX nr 3569756), to niespornym jest, że w umowie ujawniono wszelkie obciążenia faktycznie ponoszone przez konsumenta. Wyraźnie zaznaczono, że (...) przedstawiono przy uwzględnieniu (doliczeniu) do podstawy wyliczenia także kosztów udzielonego kredytu.

65.  Istotne jest, że (...) jest wskaźnikiem, który ma służyć konsumentowi wyłącznie jako środek do porównywania różnych ofert rynkowych. Nawet jeżeli w danej umowie został on wskazany niepoprawnie z powodu błędu rachunkowego, to i tak nie zmienia to konkretnych praw i obowiązków finansowych wynikających z umowy kredytu. Jest więc tylko wskaźnikiem ujętym (w formie wyrażenia procentowego) mającym zbiorczo określać opłacalność oferty. Ma więc zupełnie inną cechę, niż te dotyczące pozostałych wymogów ustawowych dotyczących umów kredytowych w ustawie o kredycie konsumenckim (np. wskaźnik oprocentowania kredytu).

66.  Nie zmienia to oczywiście faktu, że ta jego specyficzna rola jest istotna rynkowo, bo w jednym parametrze odzwierciedla ważną cechę oferty, która pozwala na jej porównanie z innymi ofertami kredytu dostępnymi na rynku.

67.  Tu z kolei należy wrócić do kwestii skutków sankcji kredytu darmowego, która niewątpliwie jest dotkliwa dla kredytodawcy, gdyż w razie jej ziszczenia kredytodawca pozbawiony jakiegokolwiek dochodu z umowy. Należy więc uznać, że oceniając zarzuty, które mogą skutkować skutecznością sankcji kredytu darmowego, należy badać ich doniosłość. Należy zauważyć, że niektóre samoistne, jednostkowe naruszenia obowiązków informacyjnych wykluczają dopuszczalność zastosowania sankcji kredytu darmowego. Zdaniem Sądu taka sytuacja może dotyczyć np. obowiązku wskazania adresu do doręczeń elektronicznych. Może bowiem mieć miejsce sytuacja, gdy umowa nie zawiera wyłącznie adresu kredytobiorcy do doręczeń elektronicznych, ale konsument z określonych przyczyn i tak nie zamierzał nigdy z takiej formy kontaktu korzystać.

68.  (...) samo w sobie nie tworzy i nie zmienia zobowiązań konsumenta (jest w czystej postaci parametrem finansowym) – ma tylko walor informacyjny umożliwiający porównanie ofert, o ile wszyscy uczestnicy rynku stosują dokładnie takie same założenia wyjściowe. W ujęciu założonego horyzontu czasowego ma cechy wskaźników antycypacyjnych ( ex ante), bo opiera się na założeniu zrealizowania umowy w określonym czasie i niezmienionym oprocentowaniu oraz ma charakter czysto analityczny (tj. nie rodzi konkretnych zobowiązań stron). W danym wypadku – w kontekście twierdzeń pozwanej można wręcz stwierdzić, że (...) zaprezentowane przez bank było zawyżone, a więc niekorzystne dla kredytodawcy w kontekście porównawczym, co oznacza, że bank pogorszył swoją pozycję rynkową.

69.  Pobieranie odsetek od skredytowanych kosztów kredytu powoduje zwiększenie kosztów kredytu w porównaniu do ofert, w których odsetek nie nalicza się od tych kosztów, co wynika wprost z legalnej definicji tego wskaźnika: „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym” (art. 5 pkt 12 u.k.k.).

70.  Należy mieć zatem na względzie fakt, że bank słusznie uwzględnił przy obliczeniu (...) odsetki od skredytowanych kosztów kredytu, które według umowy konsument miał faktycznie zapłacić, zgodnie z treścią umowy. Tym samym, bank wypełnił obowiązek informacyjny w zakresie oznaczenia (...).

71.  Na marginesie, należy zauważyć, że w wyroku z dnia 13 lutego 2025 r., C-472/23 (...) przyjął, że błędne wskazanie (...) może polegać również na zawyżeniu jego wartości (pkt 30 i 31). W ocenie Sądu podanie zawyżonego (...) nie jest równoważne jednak ze skutecznością oświadczenia o zastosowaniu sankcji kredytu darmowego. Nie można apriorycznie uznać za proporcjonalną sankcji, o której mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k. w sytuacji, gdy kredytodawca podał w umowie (...) wyższą niż w rzeczywistości. Tego typu ocena wymaga analizy okoliczności danego przypadku, a w szczególności stopnia naruszenia tego obowiązku informacyjnego (w tym różnicy między prawidłowo obliczonym (...) a (...) podanym w umowie).

72.  Jak wcześniej wspomniano, z punktu widzenia oceny naruszenia obowiązku informacyjnego w zakresie podania (...) bez znaczenia pozostaje ocena zasadności pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu, tym bardziej, że judykatura w tym zakresie nie jest zgodna. P. należy zauważyć, że zakaz pobierania odsetek od skredytowanych kosztów kredytu nie wynika wprost z przepisu rangi co najmniej ustawowej, a stanowi wyraz jednego z poglądów przyjętego na gruncie wykładni przepisów ustawy o kredycie konsumenckim i dyrektywy 2008/48/WE.

73.  Przechodząc do oceny pozostałych naruszeń wskazywanych przez stronę pozwaną, w pierwszej kolejności należy zauważyć, że właściwe rozpoznanie zarzutów zależy od wykładni umowy kredytu zgodnej z ustawowymi dyrektywami, w szczególności art. 65 k.c. i art. 385 §2 k.c. W szczególności umowie i jej poszczególnym postanowieniom nie należy nadawać znaczenia absurdalnego lub wynikającego z apriorycznie krytycznego nastawienia zmierzającego wyłącznie do stwierdzenia w niej błędów i braków. Tymczasem wszystkie wywody i argumenty uzasadniające zarzut podniesiony przez pozwaną stanowią przejaw ukierunkowanej wykładni umowy kredytu.

74.  Zważyć należy, iż całkowicie bezzasadny był zarzut dotyczący niepodania sposobu ustalenia oprocentowania kredytu. Oprocentowanie kredytu było stałe i wynosiło 7,90 % w skali roku, a jednocześnie ograniczono wysokość odsetek – zgodnie z przepisem ustawy – do odsetek maksymalnych określonych w art. 359 ¹ k.c. ( vide: § 3 ust. 12 umowy). Nie pozostawiono bankowi żadnej dowolności w zakresie wysokości oprocentowania. Podobnie rzecz ma się z oprocentowaniem zadłużenia przeterminowanego, gdzie odwołano się do obiektywnego wskaźnika tj. stopy procentowej kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, o którym informacja jest powszechnie dostępna (stopa lombardowa NBP nie jest publikowana w formie odwołania to innych, kolejnych wskaźników). Jest to wskaźnik zupełnie jasny dla przeciętnego konsumenta. Każda umowa kredytu odwołuje się do pewnych zobiektywizowanych wskaźników makroekonomicznych, zmiennych w czasie (co jest naturalne i dopuszczalne przez prawo), a w tym przypadku odwołanie jest prawidłowe, jednoznaczne, niewprowadzające w błąd. Z treści omawianego postanowienia umownego nie wynika, że organem decydującym dowolnie o zmianie oprocentowania jest bank. Podobnie, pozbawiony podstaw był zarzut dotyczący niepodania zasad zaliczenia kwoty raty na poczet należności kredytowych. W § 4 ust. 5 wskazano, na poczet jakich należności i w jakiej kolejności mają być zaliczane dokonywane przez kredytobiorcę wpłaty.

75.  Z uwagi na powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że oświadczenie złożone w trybie art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim było bezskuteczne, albowiem nie zaktualizowały się przesłanki zastosowania sankcji kredytu darmowego. W tym stanie rzeczy, nie odpadł obowiązek uiszczenia odsetek i innych kosztów kredytu. Podkreślenia nadto wymaga, że oświadczenie o zastosowaniu sankcji kredytu darmowego jest czynnością materialnoprawną, zaś pozwana nie wykazała, aby złożyła przedmiotowe oświadczenie bezpośrednio powodowi, względnie pełnomocnikowi umocowanemu do przyjmowania oświadczeń materialnoprawnych.

76.  Sąd nie podziela również stanowiska pozwanej, iż naliczenie odsetek od kredytowanej prowizji stanowi nieuczciwą praktykę rynkową. Zważyć należy, iż dotąd w orzecznictwie nie przesądzono, czy pobieranie odsetek od skredytowanych kosztów jest dopuszczalne. Orzecznictwo w tym zakresie jest rozbieżne.

77.  Całkowicie chybiony był również zarzut dotyczący nieudowodnienia skuteczności wypowiedzenia umowy, gdyż w rozpatrywanym przypadku do wypowiedzenia umowy nie doszło.

78.  Nadto, Sąd nie znalazł jakichkolwiek podstaw do uwzględnienia zarzutu nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 k.c.). Pozwana uzasadniała tenże zarzut konsumenckim charakterem umowy i naruszeniem obowiązków wynikających z przepisów o ochronie konsumentów, w szczególności ustawy o kredycie konsumenckim. Zważyć należy, iż powyższe kwestie powinny być przedmiotem zarzutów opartych na przepisach o niedozwolonych klauzulach umownych czy sankcji kredytu darmowego.

79.  W ocenie Sądu powódka wykazała wysokość dochodzonego roszczenia. Zważyć należy, iż w celu wykazania wysokości zadłużenia z tytułu umowy kredytowej powódka przedłożył przede wszystkim wyciąg z ksiąg rachunkowych banku, a jak wskazuje się w orzecznictwie pozbawienie wyciągu charakteru dokumentu urzędowego, nie dyskwalifikuje go jako wiarygodnego środka dowodowego. Zaprzeczenie prawdziwości dokumentu prywatnego w postaci sporządzonego wyciągu z ksiąg rachunkowych pożyczkodawcy (kredytodawcy) nie może polegać na samej negacji istnienia lub wysokości długu, jeśli z pozostałych dowodów przedłożonych przed bank wynika fakt zawarcia umowy pożyczki jej wysokość i ustalone przez strony warunki spłaty, a także wykaz i sposób zarachowania kilkunastu dokonanych przez dłużnika wpłat. Pozwana nie wskazała, jakie konkretnie nieprawidłowości odbierają moc dowodową takiemu dokumentowi. Pozwana, jako dłużnik, który zaprzecza prawidłowości naliczenia odsetek, jest zobowiązana do przedstawienia merytorycznych argumentów na rzecz takiego zarzutu. Ma przy tym łatwą możliwość udowodnienia terminowości dokonanych wpłat, bowiem należy założyć, że może i powinien przedstawić dowody zapłaty każdej z uregulowanych rat, z których wynikałyby terminy spełnienia świadczenia – o ile twierdzi, że terminy wpłat w zestawieniu wierzyciela nie odpowiadają prawdzie i że w konsekwencji nastąpiło nieprawidłowe naliczenie należności odsetkowej ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7 lutego 2018 r., I ACa 278/17, L.). W niniejszej sprawie strona pozwana nie złożyła żadnych dowodów, które wskazywałyby, że powód nie uwzględnił jakichkolwiek wpłat dokonanych przez kredytobiorcę. Natomiast, poza wyciągiem z ksiąg rachunkowych powodowy bank złożył wyciąg z rachunku kredytowego. Przedstawione przez powoda dokumenty tworzą spójny obraz wysokości zadłużenia pozwanego. Ponadto, widniejąca w wyciągu kwota zadłużenia została uwzględniona w spisie inwentarza.

80.  Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 69 ust. 1 Prawa bankowego w zw. z art. 3 ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim oraz art. 922 §1 k.c., Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 88.717,14 złotych. Ponadto, na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. powodowi przysługiwały dalsze odsetki ustawowe za opóźnienie za okres od dnia wniesienia pozwu, tj. 10 grudnia 2024 r. do dnia zapłaty, albowiem roszczenie o zapłatę poszczególnych rat stało się wymagalne przed wytoczeniem powództwa, w terminach określonych w harmonogramie spłat.

81.  Jednocześnie, na podstawie art. 319 k.p.c. Sąd zastrzegł pozwanej prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do stanu czynnego spadku po J. B.. Pozwana nabyła bowiem spadek z dobrodziejstwem inwentarza i w związku z tym jej odpowiedzialność za długi spadkowe jest ograniczona. Jak bowiem stanowi przepis art. 1031 §2 zd. 1 k.c. w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. W myśl art. 1023 §2 k.c. Skarb Państwa ani gmina nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

82.  Należy pamiętać, że zgodnie z art. 319 k.p.c. jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności. W wyroku z dnia 22 października 1977 r., II CR 335/77, OSNC 1978, nr 9, poz. 159, Sąd Najwyższy stwierdził, że zamieszczenie w wyroku zastrzeżenia prawa do powoływania się na ograniczenie odpowiedzialności jest obowiązkiem sądu i następuje z urzędu. Pogląd o obligatoryjności zamieszczania zastrzeżenia, o którym mowa w art. 319 k.p.c., wyrażono też w wyroku SN z dnia 7 maja 1971 r., I PR 426/70, OSNC 1972, nr 4, poz. 67, gdzie stwierdzono, że wynikająca z przepisu art. 319 k.p.c. obligatoryjność zamieszczenia w wyroku zastrzeżenia, że pozwanemu przysługuje prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności, jest uzasadniona obowiązującą z mocy art. 837 k.p.c. kodeksową zasadą ograniczenia egzekucji, według której dłużnik może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności tylko wówczas, gdy ograniczenie to zostało zastrzeżone w tytule wykonawczym.

VI.

(koszty procesu)

83.  O kosztach procesu Sąd natomiast orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. i nie obciążył nimi pozwanej. Sąd miał na względzie, że pozwana nie ponosi winy za powstanie zadłużenia, albowiem Gmina M. G. jest spadkodawcą koniecznym, który nabył spadek po kredytobiorcy na skutek odrzucenia spadku przez innych spadkobierców ustawowych. Jednocześnie, wobec przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiedzialność Gminy ogranicza się do stanu czynnego spadku, który wynosi 75,84 zł. W takich okolicznościach obciążenie pozwanej kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego, w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy byłoby rażąco niesprawiedliwe. Wysokość kosztów byłaby niewspółmierna do zakresu odpowiedzialności pozwanej.